بخشی از مقاله
چکیده:
یکی از مهمترین صفات ایرانیان که از گذشته تا به حال به آن شهره بودهاند و پس از گرایش آنها به اسلام و با توجه به توصیهها و آمیزههای اسلام پررنگتر نیز شده است شرکت در فعالیتهای خیرخواهانه و انجام امور خیر به صورت فردی و جمعی میباشد. شواهد نشان داده است که همواره فعالیتهای جمعی نتایج بهتری را نسبت به فعالیتها و اقدامات انفرادی کسب کرده است.
کار خیر نیز از این موضوع استثناء نیست، بنابراین تامین منابع مالی برای اقدامات خیرخواهانه و تخصیص منابع جمعآوری شده به این امور علاوه بر اینکه از ضروریات انجام امر خیر محسوب میشود نوعی فعالیت اقتصادی نیز بهشمار میرود. یکی از مهمترین محورهای اقتصاد، حضور مردم در عرصههای اقتصادی و مشارکت همه جانبه جامعه در رویدادهای اقتصادی است.
با توجه به این توضیحات میبایست بهدنبال طراحی ابزاری بود که با شبکه ارتباطی بین خیرین، موسسات خیریه و سایر نهادها بتواند انبوهی از منابع نیکوکاری را تجمیع نموده و با ایجاد یک بستر سرمایهگذاری، بتوان بر قدرت جذب منابع مالی افزود.
در واقع ما در این تحقیق بهدنبال طراحی ابزاری هستیم که بتواند منابع خردی که افراد برای امور خیرخواهانه در نظر گرفتهاند را تجمیع کرده و با مدیریت و هدایت آن منابع به سمت فعالیتهای خیرخواهانه گامی مثبت در جهت این امر خداپسندانه برداریم. برای طراحی این ابزار مالی با رویکرد ذکر شده، از ظرفیت صندوق نیکوکاری مردم نهاد که مجوز فعالیت آن از طریق سازمان بورس و اوراق بهادار صادر میشود بهره گرفته شده است.
مقدمه
بسیاری از امور خیرخواهانه و خداپسندانه در مراحل آغازین خود با چالشهای متعددی در زمینه کسب منابع لازم برای شروع فعالیتهای خود روبهرو میباشند. دسترسی محدود به منابع مالی لازم برای انجام امور خیرخواهانه، خیرین را ناگزیر کرده است تا به دنبال یافتن راهکارهای جدید برای تامین منابع مالی باشند. یکی از این راهکارها استفاده از رویکرد تأمین مالی جمعی میباشد.
در ادبیات موجود در این زمینه منظور از تأمین مالی جمعی1 تأمین منابع مالی مورد نیاز برای شروع یک کسب و کار به وسیله جمعی از افراد مستقل میباشد که منابع مالی در این روشمعمولاً از طریق اینترنت و به واسطه مشارکتهای محدود افراد متعدد فراهم میگردد. از مهمترین چالشهای عدم وجود منابع مالی و در دسترس نبودن سرمایه میتوان به کاهش انگیزه لازم برای انجام کار خیر و کم شدن این فعالیتها اشاره کرد که میتواند جامعه را متضرر نماید.
تأمین مالی جمعی میتواند با جمعآوری منابع خیرخواهانه مردم از طریق اینترنت منابع لازم را برای کارهای خیری که به حجم زیادی از سرمایه نیازمند هستند تامین میکند. سرمایهگذاری جمعی که برخی اوقات تأمین سرمایه از اجتماع یا تأمین مالی جمعی نیز نامیده میشودمعمولاً مشارکت جمعی توسط افرادی که سرمایهگذاری مشترک میکنند نامیده میشود، اغلب از طریق اینترنت انجام میشود تا از تلاشهای یک کارآفرین توسط عموم جامعه یا سازمانها حمایت شود.
در این مطالعه با بررسی مدلهای موجود و معرفی بسترهای فعلی در زمینه تأمین مالی جمعی که در مناطق مختلف جهان پیاده میشود، کوشش میشود نمایی از نحوه عملکرد تأمین مالی جمعی در زمینه امور خیرخواهانه ارائه شود و با استفاده از ظرفیت صندوقهای سرمایهگذاری نیکوکاری که در بازار سرمایه کشور متداول شده، ابزاری را طراحی شود تا قدرت جمعآوری منابع برای امورخیرخواهانه افزایش یابد و همچنین نهادی مالی برای جذب سایر منابع مالی در کشور ایجاد گردد.
1 پیشینه تحقیق
باتوجه به اینکه در این پژوهش نیازمند بررسی دو حوزه، صندوقهای سرمایهگذاری و تأمین مالی جمعی هستیم در مرحله نخست مبانی نظری صندوقهای سرمایهگذاری را مورد بررسی قرار میدهیم و بعد به بررسی تأمین مالی جمعی خواهیم پرداخت.
1-1 صندوقهای سرمایهگذاری
صندوقهای سرمایهگذاری یکی از مهمترین ابزارهای سرمایهگذاری در بازارهای مالی هستند که با ایفای نقش واسطهگری مالی، سرمایهگذاری افراد خرد را از حالت مستقیم به غیرمستقیم تبدیل میکند و از این رهگذر، مزایای متعددی برای اقتصاد کشورها به ارمغان میآورد
صندوق سرمایهگذاری، وجوه سرمایهگذاران مختلف را جمعآوری، آن را در سهام3، اوراق بادرآمد ثابت4 و سایر ابزارهای کوتاه مدت سرمایهگذاری میکنند.
طی سالیان گذشته، تعداد این صندوقها در دنیا روندی صعودی داشته و از 51 هزار صندوق در سال 2000 به بیش از 66 هزار صندوق در سال 2007 با حجم کل خالص دارایی بیش از 26.2 هزار میلیارد دلار رسیده است.
1.1.1 صندوق سرمایه گذاری نیکوکاری
صندوق سرمایهگذاری نیکوکاری از جمله صندوقهای سرمایهگذاری قابل ثبت نزد سازمان بورس و اوراق بهادار و تحت نظارت آن میباشد. هدف از تشکیل صندوق، جمعآوری سرمایه از اشخاص نیکوکار و تشکیل سبدی از داراییها و مدیریت این سبد به منظور کسب منافع و سپس صرف تمام یا بخشی از منافع در امور نیکوکارانه است. - ابلاغیه سازمان بورس و اوراق بهادار، - 1390 وظیفه سرمایهگذاری منابع و کسب منافع، به عهده مدیر صندوق است. مدیر صندوق در مقاطع زمانی مشخص منافع حاصل از سرمایهگذاری را با توجه به نوع قراردادها بین سرمایهگذاران و مدیر اجرا تقسیم نموده و مدیر اجرا وظیفه صرف عواید در فعالیتهای نیکوکاری تعیین شده را بر عهده میگیرد.
2.1.1 ساختار عملیاتی صندوق سرمایهگذاری نیکوکاری
کارکرد صندوق های نیکوکاری به عنوان نوعی از صندوق های سرمایه گذاری مشترک است که هدف از تشکیل آن جمع آوری وجوه از اشخاص علاقهمند به نیکوکاری است که تمایل به صرف وجوه خیرخواهانه خود در اهداف خاص نیکوکارانه صندوق را دارند.
این نوع از صندوق ها با جمع آوری وجوه از سرمایهگذاران علاقهمند به نیکوکاری و تشکیل سبدی از داراییها و مدیریت آن به کسب منافع می-پردازند.
تنها رکن اضافه شده در صندوق های نیکوکاری در مقایسه با سایر صندوق ها، مدیر اجرا می باشد که وظیفه رکن مزبور صرف وجوه و منافع صندوق جهت امور خیرخواهانه صندوق را دارا است.
درحالیکه عملیات اجرایی صرف منافع صندوق در امور خیرخواهانه توسط مدیر اجرا انجام میشود، وجود ارکان نظارتی صندوق - متولی و حسابرس - وهمچنین گزارش منظم فعالیتهای انجام شده توسط مدیر اجرا، باعث اطمینان از مصرف این منافع در امور خیرخواهانه موردنظر و همچنین شفافیت عملکرد است. بنابراین صندوق سرمایهگذاری نیکوکاری با ساختار خاص خود راهی جدید برای سرمایهگذارانی است که تمایل به انجام امور خیرخواهانه، بهصورت مداوم و با عواید مطلوب دارند.
نمودار:1 خلاصه ارکان صندوق های سرمایه گذاری نیکوکاری
ساختار صندوقها مطابق با اساسنامه در سه سطح: -1 تصمیمگیری،-2نظارتی،-3اجرایی دسته بندی میشود.
.1 ارکان تصمیمگیری
یکی از اولین ارکان صندوق که ساختار کلی ارکان را تعیین میکنند و در واقع بنیانگذاران صندوق سرمایهگذاری تلقی میشوند، دارندگان واحدهای ممتاز یا بهعبارتی موسسین صندوق میباشند. دارنده واحدهای سرمایهگذاری ممتاز، دارای حق رأی است و میتواند در مجمع صندوق، از حق رأی خود استفاده کند. دارندگان واحدهای سرمایهگذاری ممتاز نمیتوانند با درخواست ابطال واحدهای سرمایهگذاری خود، سهم خود را از داراییهای صندوق مطالبه کنند، ولی میتوانند واحدهای سرمایهگذاری ممتاز خود را به دیگران واگذار کنند
براساس اساسنامه مجمع در هر زمان با دعوت مدیر صندوق یا متولی یا دارندگان بیش از یک پنجم واحدهای ممتاز صندوق، یا سازمان بورس و اوراق بهادار قابل تشکیل میباشد. بنابر اساسنامه، دارندگان عادی واحدهای سرمایهگذاری صندوقها نسبت به تصمیمات کلان صندوق حق رای نداشته و اجازه ورود به جلسه مجمع - بدون حق رای - هم ندارند
.2 ارکان اجرایی
عملیات اجرایی صندوق بهطور عمده توسط مدیر سرمایهگذاری - در صندوقهای نیکوکاری، رکن مدیر اجرایی به آن اضافه میشود - به اجرا درمیآید. لازم به توضیح است در صندوقها درکنار داشتن مدیر صندوق، مدیران سرمایهگذاری نیز برای آن در نظر گرفته شده است،گروه مدیران سرمایهگذاری متشکل از حداقل سه شخص حقیقی است که توسط مدیر صندوق از بین اشخاص صاحب صلاحیت، معرفی شده تا وظایف و مسئولیتهای مندرج در مادهی مذکور را به انجام رسانند.
انتصاب مدیران سرمایهگذاری در اختیار مدیر صندوق میباشد و اساسنامه صندوقها این اختیار را برای مدیر صندوق قرارداده است که درصورت عزل یکی از مدیران سرمایهگذاری،بایستی فرد جایگزینی به سازمان بورس و اوراق بهادار معرفی نماید.
مدیر صندوق جهت صدور و ابطال واحدهای سرمایهگذاری از رکنی به عنوان مدیر ثبت استفاده میکند. مدیر ثبت یک شخص حقوقی است که بعد از قبولی سمت و توسط سازمان تأیید میشود.
یکی از ارکان مهم صندوقهای سرمایه گذاری نیکوکاری رکن مدیر اجرا است. مدیر اجرای صندوق براساس مقررات و مفاد این اساسنامه از بین اشخاص حقوقی صاحب صلاحیت که در امر نیکوکاری سابقه فعالیت داشته یا توانایی انجام آن امور را داشتهباشد، توسط مجمع صندوق انتخاب میشود.
مهمترین وظایف مدیر اجرا عبارت است از: صرف وجوه دریافتی از صندوق صرفاً در امور نیکوکاری مندرج در امیدنامه صندوق، تهیه گزارشهای دورهای در مورد نحوه صرف وجوه دریافتی از صندوق هر سه ماه یک بار و همچنین برای هر سال مالی، پاسخگویی به سؤالات سبا، متولی و حسابرس در مورد نحوه صرف وجوه دریافتی از صندوق و همکاری با بازرسان آنها
یکی دیگر از ارکان اجرایی صندوق، ضامن نقدشوندگی یا سودآوری است،که مهمترین وظیفه ضامن عبارت است از پرداخت مبالغ تعیین شده طبق اساسنامه در صورت عدم توان مدیر.
از سایر ارکان اجرایی صندوق، رکن کارگزاری است. بنابر رویههای بازار سرمایه،درگاه ورود به بازارهای مالی، استفاده از خدمات کارگزاری است.
.3 ارکان نظارتی
ارکان نظارتی در ساختار صندوقها دو گروه میباشند، گروه اول ارکان نظارتی درونی میباشد، و گروه دوم، نهادهای نظارتی بیرونی میباشد.
