بخشی از مقاله
مقدمه
سازه ي هوش هیجانی بیش از یک دهه است که توسط نظریه پردازان هوش معرفی شده است و به اهمیت تأثیر آن در موفقیت افراد و افزایش سازگاري آنها در مواجهه با محیط تأکید شده است. هوش هیجانی به عنوان یک توانایی عبارت است از ظرفیت ادراك، ابراز، شناخت، کاربرد و اداره ي هیجان هاي خود و دیگران - مایر و سالوي، . - 1997 از آنجا که مؤلفه هاي اساسی هوش هیجانی عبارت است از توانایی فهم هیجانات دیگران، تنظیم و مهار خود و دیگران به شیوه ي سازگارانه، انتظار می رود افرادي که داراي هوش هیجانی بالاتري هستند سازگاري و مهارت هاي زندگی بهتري را نشان بدهند.
به نظر می رسد این افراد از توانایی برقراري ارتباط اجتماعی مقبول تري با افراد دیگر برخوردارند - مالف و شوت، . - 1998 سالوي و همکاران - 2000 - سهم به سزایی براي هوش هیجانی در موفقیت ها و سازش در زندگی قائلند. پژوهش هاي انجام شده در زمینه ي رابطه ي هوش هیجانی با مؤلفه هاي سلامت روانی نشان داده اند که هوش هیجانی با سلامت روانی - سیاروچی، دنس و اندرسون، - 2002، توان همدلی و سازگاري با دیگران - مایر و سالوي، 1993، - 1997، سازش هاي اجتماعی، هیجانی - سالوي، مایر و هماران، - 2002، رضایت از زندگی و سازش با زندگی - پالمر و همکاران، - 2002، همبستگی مثبت دارد.
هوش هیجانی با ایجاد توانایی درك خود و دیگران، ارتباط با مردم و انطباق با محیط را تسهیل می کند. توانایی شخص براي سازگاري و چالش با زندگی و عمل کرد منسجم فرد به قابلیت هاي هیجانی و منطقی او بستگی دارد. گلمن - 1995 - بیان می کند که افراد زیادي با داشتن هوش بهر بالا، ناسازگار تلقی می شوند و تنها 20 درصد موفقیت هاي زندگی به هوش شناختی و 80 درصد به عوامل دیگر از جمله هوش هیجانی وابسته است.
سالوي و مایر - 1990 - آشکار ساختند که هوش هیجانی شکلی از هوش اجتماعی است که پیش بینی کننده ي مناسبی در سازگاري شغلی و اجتماعی محسوب می شود. مطالعات شات و همکاران - نقل از جاوید، - 1381 نیز نشان داد افرادي که هوش هیجانی پایینی دارند در سازگاري کلی ضعیف تر هستند. رضویان شاد - 1384 - آشکار ساخت بین هوش هیجانی و سازگاري اجتماعی رابطه ي مثبت وجود دارد. و چون در محیط هاي آموزشی براي دستیابی به پیشرفت تحصیلی باید بتوان خود را با محیط اجتماعی خویش انطباق داد، پس افرادي که هوش هیجانی بالاتري دارند، بالطبع سازگاري و پیشرفت تحصیلی بالاتري نیز دارند. ماتسوماتیو و همکاران - 2000 - نیز نشان داد که شناخت هیجانات که خود ناشی از هوش هیجانی است، میزان سازش افراد را پیش بینی می کند.
اسچوبرگ - 2001 - بیان می کند که توجه به هوش هیجانی بدین خاطر اهمیت می یابد که به سازش فرد با محیط و نیز با خود منجر می شود. این پژوهش نشان داد افرادي که داراي هوش هیجانی بالایی هستند، قدرت بیشتري براي سازگاري با مسایل جدید روزانه و رشد شغلی و حرفه اي دارند. از سوي دیگر این احتمال وجود دارد افرادي که هوش هیجانی بالاتري دارند، به دلیل موفقیت هایی که در محل تحصیل، خانه، یا در رابطه با دوستان و محیط کار به دست می آورند - کانگلوسی و پیترسون، - 1998 از عزت نفس بالاتري برخوردار باشند.
تحقیقات جوزف کاروچی - 2001 - آشکار ساخت که بین عزت نفس و عامل درك و تنظیم عواطف خودي و دیگري یعنی هوش هیجانی، همبستگی مثبت وجود دارد. می توان این احتمال را مطرح کرد افرادي که از هوش هیجانی بالاتري برخوردارند، به دلیل محبوبیتی که در میان سایرین کسب می کنند، هم چنین به دلیل مهارت هاي اجتماعی بالاتر به نوبه ي خود مورد محبت دیگران بوده، با آنها به خوبی رفتار شود و دیگران نیز آنها را دوست داشته باشند که خود این امر به عزت نفس بالاتر و در نهایت به سازگاري اجتماعی، خانوادگی و شغلی بالاتري منجر شود.
از آنجا که هوش هیجانی تقریباً در تمام حوزه هاي زندگی کاربرد عملی دارد - مایر و سالووي - 1997 این احتمال مطرح می شود که به سازگاري هاي مختلف زندگی مانند سازگاریهاي خانوادگی، اجتماعی، هیجانی و ... منجر گردد. چرا که هوش هیجانی در نهایت به تنظیم هیجانات فرد - سازگاري عاطفی - ، تنظیم روابط فرد با دیگران - سازگاري اجتماعی - ، رضایت از زندگی و تنظیم روابط خانوادگی - سازگاري خانوادگی - ، تنظیم روابط سازمانی با همکاران - سازگاري شغلی - کمک کند. بنابراین می توان این سؤال را مطرح کرد که آیا بین هوش هیجانی و سازگاري روانشناختی ارتباط وجود دارد ؟
به هرحال اهمیت هوش هیجانی در بهداشت روانی و سازگاري افراد، ضرورت مطالعات بیشتر و منسجم تر و دریافت ارتباط بین این متغیرها را به خوبی توجیه می کند. درحالی که رابطه ي هوش هیجانی، عزت نفس و انواع سازگاري ها کمتر مورد توجه بوده است، هدف اصلی این پژوهش بررسی نقش هوش هیجانی و عوامل دموگرافیک در سازگاري اجتماعی، خانوادگی، هیجانی و جسمانی و عزت نفس دانشجویان دانشگاه تبریز قرار گرفت.
سؤالات اصلی پژوهش: -1 آیا بین هوش هیجانی با انواع سازگاري ها - اجتماعی، خانوادگی، جسمانی، هیجانی - رابطه وجود دارد؟، -2 آیا بین هوش هیجانی با انواع عزت نفس - کلی، خانوادگی، تحصیلی، اجتماعی - رابطه وجود دارد؟، -3 آیا بین انواع عوامل دموگرافیک - نوع روابط خانوادگی، قومیت، تحصیلات والدین، رشته تحصیلی دانشجویان، جنسیت، نوع دانشگاه آزاد یا سراسري - با انواع سازگاري ها - هیجانی، خانوادگی، شغلی، هیجانی، اجتماعی - رابطه وجود دارد؟ و -4 آیا بین دانشجویان رشته هاي مختلف - کتابداري، علوم تربیتی و روان شناسی - از لحاظ هوش هیجانی، انواع-سازگاري ها و عزت نفس تفاوت معنی دار وجود دارد؟
روش
طرح پژوهش حاضر از نوع طرح هاي پس رویدادي است. جامعه ي آماري را کلیه ي دانشجویان دختر در حال تحصیل در سال تحصیلی 1385-86 در بر می گیرد که در دانشکده هاي علوم تربیتی و روان شناسی دانشگاه سراسري تبریز و در دانشکده ي علوم انسانی دانشگاه آزاد در حال تحصیل بودند. 380 نفر از دانشجویان جامعه ي فوق الذکر به روش نمونه گیري تصادفی چند مرحله اي انتخاب شدند که در طی آن ابتدا از بین رشته هاي دانشکده هاي مذکور سه رشته ي علوم تربیتی، روان شناسی و کتابداري به صورت تصادفی انتخاب شده، سپس از بین رشته هاي مذکور چند کلاس به طور تصادفی انتخاب شدند و در مرحله ي بعد از هر کلاس تعدادي آزمودنی بر حسب تصادف برگزیده شدند. به منظور جمع آوري اطلاعات در این پژوهش از چهار آزمون استفاده شد:
-1 آزمون هوش هیجانی تجدید نظر شده گSRقمح : مقیاس هوش هیجانی گSقمح توسط اسکوتی و همکاران ساخته شد - اسکوتی و همکاران، - 1998، در پژوهش حاضر از فرم تجدید نظر شده ي 41 سؤالی آن که در مقیاس لیکرت 5 رتبه اي نمره گذاري می شوند، استفاده شده است. پایایی درونی این آزمون توسط آوستین و همکاران %85 - 2003 - گزارش شده است. همسانی درونی فرم فارسی آن برابر با %78 گزارش شده است - اسداله پور و همکاران، . - 1385
-2 آزمون عزت نفس کوپراسمیت : - 1967 - کوپراسمیت مقیاس عزت نفس خود را بر اساس تجدید نظري که بر روي مقیاس راجرزدیموند - 1954 - انجام داد، تهیه و تدوین کرد. این مقیاس داراي 58 ماده است که 8 ماده آن دروغ سنج و 50 ماده آن بر چهار خرده مقیاس کلی، عزت نفس اجتماعی، عزت نفس خانوادگی، عزت نفس تحصیلی تقسیم شده است.
پایایی درونی این پرسش نامه بر روي 230 نفر از آزمودنی هاي ایرانی %83 گزارش شده است - پورشافعی، . - 1370 آلفاي کرونباخ آن در پژوهشی که در مناطق 19 گانه ي تهران اجرا شد %83 اعلام گردید - ثابت، . - 1375 -3 آزمون سازگاري بل: فرم بزرگسالان پرسش نامه سازگاري بل - 1961 - داراي 160 سؤال است. این مقیاس داراي 5 زیر آزمون بوده که شامل سازگاري خانوادگی، شغلی، هیجانی، اجتماعی و جسمانی است. قابلیت اعتماد آزمون با استفاده از همبستگی مواد زوج – فرد و با کاربرد فرمول اسپیرمن براون تعیین شده است.
جدول ضرایب قابلیت اعتماد براي هر یک از بخش هاي پنج گانه ي زیرآزمون ها و نمره ي کل عبارت است از : سازگاري خانوادگی %91، سازگاري اجتماعی %88، سازگاري جسمانی %81، سازگاري هیجانی %91، سازگاري شغلی %85، نمره ي کل %94 - بل . - 1961 بنابراین، این آزمون از سطح اعتماد بالایی برخوردار است. این آزمون در ایران توسط نقشبندي - 1378 - نرم شده و پایایی بالایی براي آن گزارش شده است. -4 پرسش نامه ي دموگرافیک: این آزمون محقق ساخته و شامل 13 آیتم است که توسط آن اطلاعاتی در مورد آزمودنی ها شامل جنسیت، رشته ي تحصیلی، وضعیت اقتصادي، نوع روابط والدین، تحصیلات والدین، سن، قومیت، وضعیت جسمانی و روانی و شهر محل زندگی به دست آمد.
یافته ها
از سوي دیگر بالاترین سازگاري هیجانی متعلق به دانشجویان رشته ي روان شناسی با 10/05 طخ و پایین ترین آن متعلق به دانشجویان رشته ي کتابداري با 13 طخ است و این تفاوت ها از لحاظ آماري معنی دار بود. از لحاظ سازگاري اجتماعی نیز بالاترین میزان سازگاري متعلق به رشته ي علوم تربیتی با 6 طخ و پایین ترین آن متعلق به دانشجویان رشته ي روان شناسی با 9طخ می باشد که از لحاظ آماري معنی دار است. لازم به ذکر است در شیوه ي نمره گذاري آزمون سازگاري بل کاهش نمره ي فرد نشانه ي سازگاري بالاتر و افزایش نمره نشانه سازگاري کمتر است.
