بخشی از مقاله
چکیده:
مدیریت دارایی با تغییر نگاه سازمانها به دارایی، از مدیریت فنی به استراتژیک و مدیریت جزیرهای به مدیریت سیستمی، دستاوردهای ویژهای را به همراه داشته است . استانداردهای مدیریت دارایی - ISO 55000 و - PAS 55 با نگاهی جامع به استراتژیهای کلان سازمان، ارتباط بین چگونگی خلق ارزش از دارایی و توازن ریسک و هزینه را بیان میکنند. یکی از مشکلات پیادهسازی استانداردهای مدیریت دارایی تفاوت دغدغههای مدیران فنی سازمان با ساختار کلان ارائهشده در این استانداردها است. در این مقاله برای پاسخگویی به دغدغه مدیران و درعینحال بهرهگیری از ساختار یکپارچه و استاندارد ISO 55000، مدلی جهت برقراری ارتباط بین مدلهای تعالی مطرح بینالمللی در حوزه مدیریت نگهداری و تعمیرات و ساختار ISO 55000 ارائه شده است. این مدل امکان طراحی نقشه راه دارایی بر حسب الزامات ISO 55000 و حصول تعالی در کلیه فعالیتهای چرخه عمر دارایی را فراهم میآورد..
کلمات کلیدی: مدیریت دارایی، استاندارد ISO 55000 ، مدلهای تعالی مدیریت دارایی، نقشه راه مدیریت دارایی
مقدمه
هر موجودیت تحت تملک سازمان که که دارای ارزشی محتمل یا واقعی برای یک سازمان است دارایی نامیده میشود. داراییها برای سازمان دارای اهمیت ویژهای هستند چرا که بخش عمدهای از سرمایه سازمان را شکل میدهند. از دیرباز حفظ و صیانت داراییها از دغدغههای اصلی سازمانها بوده و به این منظور روشهای مختلفی برای ثبت وقایع مرتبط با داراییها به وجود آمدهاند که سیر تکاملی آن به خصوص در سالهای اخیر روندی رو به رشد داشته است.
امروزه جهت مدیریت مناسب داراییها، مفهومی به نام مدیریت دارایی توسعه داده شده است . استاندارد [1] PAS55 که به عنوان اولین استاندارد بینالمللی در سال 2008 ایجاد شده است، مدیریت دارایی را شیوه ها و فعالیتهای منظم و هماهنگ تعریف میکند که سازمان با هدف تحقق برنامه استراتژیک خود، داراییها و سیستمهای داراییها را در کنار هزینهها، ریسکها و عملکرد آنها در طی چرخه عمر آنها به طور بهینه و پایدار مدیریت میکند.پس از PAS55، آخرین ویرایش استاندارد [2] ISO 55000 در سال 2014 ارائه شده است. طبق تعریف ارائه شده در استاندار ISO 55000 نگرش نوین مدیریت دارایی تنها بر خود دارایی تمرکز نمینماید، بلکه بر روی ارزشی که داراییها میتوانند برای سازمان ایجاد کند نیز متمرکز میشود. این ارزش - که میتواند محسوس یا نامحسوس، مالی یا غیرمالی باشد - توسط سازمان و ذینفعان آن، مطابق با اهداف سازمانی تعیین خواهد میشود . - ISO 55000 - طبق استاندارد ISO 55000 مزایای سیستم مدیریت دارایی میتواند حداقل شامل موارد زیر باشد :
- بهبود بازگشت سرمایه و کاهش هزینهها در کنار حفظ ارزش دارایی و تحقق اهداف کوتاه یا بلندمدت سازمانی ؛
- بهبود تصمیمگیری و توازن مؤثر هزینهها، ریسکها، فرصتها و عملکرد سازمان؛ - کاهش ضررهای مالی ناشی از توقفها و بهبود سلامت و ایمنی، حسن نیت و شهرت همگام با حداقل نمودن اثرات اجتماعی و محیطی منجر به پرداخت حق بیمه، مجازات و جریمهها؛
- ارائه خدمات و محصولات بهتری که انتظارات مشتریان و ذینفعان را بدون تناقض برآورده میکنند یا حتی از آن پیشی میگیرند.
- انطباق شفاف با الزامات قانونی، حقوقی، و مقرراتی، و همچنین پیروی از استانداردها، سیاستها و فرایندهای مدیریت دارایی، - افزایش اعتبار سازمان از طریق رضایت مشتری بهتر، آگاهی و اعتماد ذینفع؛
- مدیریت مؤثر اثرات کوتاه و بلندمدت، هزینهها و عملکرد که پایداری عملیات و پایداری سازمان را بهبود دهد؛ - مرور و بهبود فرایندها، رویهها، و عملکرد دارایی که کارآمدی و اثربخشی و دستیابی به اهداف سازمانی را بهبود دهد.
- بهبود توانایی سازمان در نمایش مسئولیت اجتماعی و شیوههای کسبوکار اخلاقی؛
استانداردهای مدیریت دارایی ساختاری کلی برای پیادهسازی مفاهیم مدیریت چرخه عمر دارایی در سازمان ارائه میدهند. همراه با استانداردهای مذکور، مدلهای تعالی مدیریت دارایی نیز ساختاری سلسله مراتبی جهت ارزیابی و تدوین نقشه راه ارائه میکنند. این مدل ها با نگرشی فنی و جزئی نگر به فرآیندهای چرخه عمر دارایی، برای تدوین نقشه راه و طراحی سیستم مدیریت دارایی مورد استفاده قرار میگیرند. در ادامه با بررسی مطرحترین مدلها و استانداردها در حوزه مدیریت دارایی، مدل پیشنهادی بر مبنای استاندارد ISO 55000 ارائه شده است.در ادبیات مدیریت دارایی مدلهای تعالی متعددی جهت ارزیابی سازمانها و تدوین نقشه راه ارائهشدهاند. یکی از مدل های معتبر در حوزه مدیریت دارایی مدل کمپل و همکارانش [3] - 2011 - است.
در این مدل تعالی سیستم مدیریت دارایی و نگهداری و تعمیرات در چهار حوزه رهبری و نفرات، روشها و فرآیندها، مواد و کارخانهها و در نهایت سیستم و فنآوری مورد ارزیابی قرار میگیرد.همان طور که گفته شد مدلهای تعالی به نسبت استانداردها نگرش فنی تری نسبت به مدیریت دارایی دارند به همین جهت مورد استقبال مدیران فنی در سازمانها قرار میگیرند. در کنار این مزیت، یکی از دغدغههای پیادهسازی مدل کمپل در سازمانها عدم شفافیت چگونگی ارتباط عناصر مدل تعالی با چارچوبهای کلی اراده شده در استانداردهایISO55000 وPAS55 است. به عبارت دیگر برای پیادهسازی مدل کمپل و همکارانش - 2011 - در سازمان، ارتباط سطوح تعالی با الزامات استانداردهای ISO55000 وPAS55 به طور شفاف بیان نشده است.
این عدم شفافیت سبب می شود تا خروجی های مدل با تصویر کلان اراده شده در استاندارد ها منطبق نباشد.شرکت AMCL یکی از شرکتهای معتبر بینالمللی در حوزه مدیریت دارایی است که چارچوبی جهت ارزیابی و تعالی مدیریت دارایی ارائه نموده است. این چارچوب که در شرکت راهآهن انگلستان نیز مورد استفاده قرار گرفته است، تعالی سازمان را در 6 حوزه ارزیابی مینماید. این حوزهها عبارتاند از: - 1 استراتژیها و برنامه مدیریت دارایی - 2 تصمیمگیری در مدیریت دارایی - 3 فعالیتهای مدیریت چرخه عمر
