بخشی از مقاله
چکیده
یکی از مهمترین چالشهای دنیای تجارت مدرن این است که محصول دقیقاً مطابق با خواسته مشتری و در مکان و در زمان مناسب و با هزینه معقول تولید شود. یکی از راهکارها برای مقابله با این چالش و همچنین عدم قطعیت، به تأخیر انداختن تولید در سطح خاصی که محصولات از هم متمایز و تقاضا شناخته میشود، است. ازاینرو، در این تحقیق، به ارائه یک مدل برنامهریزی تولید و توزیع با در نظر گرفتن استراتژی تعویق در شرایط عدم قطعیت تقاضا با توجه به ملاحظات زیستمحیطی در قالب یک مسئله دو هدفه پرداخته شده است؛ که علاوه بر حداقل نمودن هزینههای کل زنجیره، اثرات زیست محیطی حاصل از آن را نیز به حداقل میرساند. برای حل مسئله دو هدفه حاصل از رویکرد محدودیت اپسیلون اصلاح شده استفاده شده است.
پارامتر تقاضا به عنوان یکی از مهمترین فاکتورهای مؤثر بر مدل به صورت غیرقطعی در نظر گرفته شده است. جهت تعیین نحوه عملکرد مدل پیشنهادی، مدل در دو شرایط استفاده و عدم استفاده از استراتژی تعویق حل و نتایج حاصل بیانگر این موضوع هستند که استفاده از استراتژی تعویق هزینه کمتری نسبت به حالت عدم استفاده از آن را دارا میباشد. همچنین رفتار مدل پیشنهادی در شرایط استوار برای حالات متفاوت از عدم قطعیت با در نظر گرفتن سطوح و بودجههای مختلف عدم قطعیت تحلیل شده است.
-1 مقدمه
اگرچه به تازگی بحث در زمینه استراتژی تعویق افزایش یافته است، اما یک مفهوم جدید و تنها یک مفهوم نظری نیست. این موضوع چندین دهه است که مورد مطالعه قرار گرفته و برای اولین بار در ادبیات به عنوان یک ابزار تحلیلی که کارآمدترین شیوه برای تولید محصول را تعیین مینماید، معرفی گردید .[1] استراتژی تعویق میتواند موجب صرفه جویی در سطح موجودی، کاهش زمان تحویل، ارائه محصولات متنوع برای ارضای تقاضاهای مختلف مشتری شود.
با انجام این کار، استراتژی تعویق میتواند عدم توازن بین پیشبینی تولید و تقاضای واقعی و اثر شلاق چرمی در زنجیره تأمین را کاهش دهد و در نهایت موجب بهبود رضایت مشتری شود. تعویق در صنایع بسیار زیادی قابل استفاده است، فقط باید با توجه به فرایند ساخت محصول در هر صنعت استراتژی تعویق مناسب با آن را استفاده نمود. از جمله این صنایع میتوان به صنایع پوشاک، خودرو، شیمیایی، دارو، غذایی، لوازم الکتریکی و... اشاره نمود.
ازآنجاکه عدم قطعیت به عنوان یک چالش اساسی برای شرکتهای تولید محسوب میشود، نیاز به داشتن یک برنامهریزی مناسب که بتواند در این شرایط قابلاطمینان باشد رو به افزایش است. عدم قطعیت در زنجیره تأمین ممکن است منجر به عدم تحقق سفارشها در موعد مقرر گردد. ازاینرو در نظر گرفتن عدم قطعیت در هنگام برنامه ریزی یک فرض اساسی تلقی میشود.
عدم قطعیتها به دو دسته کلی طبقهبندی می شوند: عدم قطعیت محیطی و عدم قطعیت سیستمی. عدم قطعیت محیطی شامل عدم قطعیتهایی است که قبل از فرایند تولید هستند، مانند عدم قطعیت در تقاضا و عدم قطعیت در تأمینکننده. عدم قطعیت در سیستم، مربوط به عدم قطعیتهایی است که مربوط به درون فرایند تولید هستند، مانند عدم قطعیت در کیفیت، عدم قطعیت در زمان تحویل، خرابی سیستم تولیدی و تغییرات محصول .[2] با توجه به اهمیت در نظر گرفتن عدم قطعیت در هنگام برنامه ریزی، مطالعات زیادی در این زمینه صورت گرفته است و روشهایی کارا برای اتخاذ تصمیماتی قابلاطمینان ارائه گردیده است.
معروفترین این رویکردها عبارتاند از برنامه ریزی احتمالی، برنامهریزی فازی، رویکرد برنامهریزی پویا تصادفی و بهینهسازی استوار. اگر دادهها ی تاریخی کافی برای برآورد توزیع احتمال پارامترهای نامعلوم وجود نداشته باشد از رویکرد استوار برای برخورد با عدم قطعیت استفاده میشود. پس از ارائه توضیحات فوق و قبل از پرداختن به مدل ریاضی توسعه یافته به ارائه شرح مختصری از ادبیات در این زمینه پرداخته شده است.
پیشوایی و رزمی در سال 2012 یک مدل برنامه ریزی ریاضی چند هدفه فازی برای طراحی زنجیره تأمین زیستمحیطی تحت عدم قطعیت دادهها ی ورودی مسئله پیشنهاد نمودند. مدل قادر به در نظر گرفتن حداقل رساندن اثرات زیستمحیطی متعدد در کنار هدف به حداقل رساندن هزینههای سنتی برای رسیدن به یک توازن عادلانه بین آنها میباشد. برای حل مدل چند هدفه فازی پیشنهاد شده، یک رویکرد تعاملی فازی توسعه یافته شده است .[3]
میرزاپور و همکاران در سال 2013 در مقالهای برنامهریزی تولید ادغامی را با مسائل پایداری ترکیب نمودند و برای اولین بار مفاهیم لجستیک سبز را در برنامهریزی تولید ادغامی تحت عدم قطعیت گنجاندهاند و یک رویکرد برنامه ریزی احتمالی برای حل مسئله برنامهریزی تولید ادغامی چند دورهای، چند محصول برای یک افق برنامهریزی میانمدت تحت عدم قطعیت تقاضا توسعه دادند .[4]
سازوار و همکاران در سال 2014 در مقالهای به توسعه یک مدل ریاضی احتمالی با یک سیاست جدید بازتولید برای یک زنجیره تأمین اقلام فاسدشدنی پرداختند. در این مدل، هزینه موجودی و حملونقل و اثرات زیستمحیطی حاصل از حملونقل محصول تولید شده توسط انواع وسایل نقلیه، حاصل از اقلام رو به افول و حاصل از فرایند بازتولید تحت عدم قطعیت تقاضا در نظر گرفته شده است. هدف یافتن بهترین وسایل نقلیه حملونقل و سیاستهای موجودی و یافتن تعادل بین معیارهای مالی و زیستمحیطی میباشد. در نهایت با توجه به عدم قطعیت تقاضا با استفاده از سناریوبندی مدل به وسیله سیمپلکس حل گردید .[5]
فهیمنیا و همکاران در سال 2015 به ارائه یک مدل برنامهریزی تاکتیکی زنجیره تأمین که میتواند به منظور بررسی مبادلات بین هزینه و تخریب محیطزیست از جمله انتشار کربن، مصرف انرژی و تولید زباله مورد استفاده قرار گیرد، پرداختند. مدل پیشنهادی همچنین شامل جنبههای دیگری از زنجیره تأمین جهان واقعی مانند حملونقل چندگانه و ظرفیت نگهداری انعطافپذیر برای انبارها میباشد .[6]
-2 مدل ریاضی
در این تحقیق یک مدل برنامه ریزی تولید و توزیع با در نظر گرفتن استراتژی تعویق در شرایط عدم قطعیت تقاضا با توجه به ملاحظات زیستمحیطی در قالب یک مسئله دو هدفه ارائه شده است. زنجیره تأمین مد نظر شامل تأمین کننده - کارخانه اولیه - ، تولیدکننده - کارخانه ثانویه - ، مرکز توزیع مرکزی و مرکز توزیع ناحیهای میباشد که جریان محصولات را در یک شبکه لجستیک مستقیم در نظر میگیرد.
مواد اولیه از تأمینکننده به مراکز تولید انتقال مییابند و سپس فرایند تولید در آن مرکز صورت خواهد یافت. محصولات یا به صورت مستقیم به مرکز توزیع ناحیهای جهت رسیدن به دست مشتری نهایی فرستاده میشوند یا ابتدا به مراکز توزیع مرکزی و پس از آن به مرکز توزیع ناحیهای ارسال میگردند. در این مسئله مراکز توزیع مرکزی قابلیت انجام عملیات نهایی تولید را دارند.
