بخشی از مقاله
چکیده
از جمله مهمترین مراکز تولید پسماند خطرناك در منطقه ویژه اقتصادي انرژي پارس، پالایشگاههاي گازي است که عدم برنامهریزي صحیح در خصوص تدوین سیستم جامع مدیریت پسماندهاي پالایشگاهی، منجر به بروز آلودگیهاي مختلف در این منطقه شده است. طراحی مفهومی یکی از مراحل طراحی سیستم جامع مدیریت پسماند است که ضمن شناسایی دقیقتر پسماندهاي تولیدي بهلحاظکمی و کیفی، نحوه ذخیره در محل، جمعآوري، حمل و نقل و دفع پسماندهاي خطرناك با جزییات بیشتر تشریح شده و در آن گزینههاي محتمل براي مدیریت پسماندهاي مختلف پیشنهاد میشود.هدف از انجام این تحقیق، طراحی مفهومی سیستم مدیریت پسماند خطرناك در پالایشگاه گازي فازهاي 22، 23 و 24بهعنوان یکی از اصلیترین مراکز تولید پسماند خطرناك در سایت 2 پارس جنوبی میباشد.
بدین منظور ابتدا کلیه پسماندهاي تولیدي در هر واحد فرایندي شناسایی شده و کمیت، کیفیت و تواتر تولید هر پسماند تعیین شده است. در ادامه با استفاده از تعاریف و دستورالعملهاي ملی و بینالمللی، پسماندهاي تولیدي طبقهبندي و کدگذاري شدهاند. در نهایت پسماندهاي خطرناك به چهار گروه پسماندهاي جامد با ترکیبات آلی، پسماندهاي جامد با ترکیبات معدنی، پسماندهاي نیمهجامد و پسماندهاي مایع تقسیمبندي شده و براي هر گروه، روش مدیریت پسماند که شامل تلفیقی از روشهاي بازیافت، پسماندسوزي، تصفیه و دفن در زمین میباشد، پیشنهاد شده است. از نتایج حاصل از این تحقیق میتوان در ارائه برنامه تفصیلی مدیریت پسماند در پالایشگاههاي گازي موجود در منطقه و همچنین تدوین سیستم یکپارچه مدیریت پسماندهاي خطرناك در کل منطقه ویژه اقتصادي انرژي پارس استفاده نمود.
واژههاي کلیدي: پالایشگاه گازي، مدیریت پسماند خطرناك، منطقه ویژه اقتصادي انرژي پارس، فازهاي 22، 23 و .24
-1 مقدمه
استقرار واحدهاي متعدد صنعتی - بهخصوص پالایشگاههاي گازي - در منطقه ویژه اقتصادي انرژي پارس، به انضمام جمعیت بالاي نیروي انسانی که در آینده در منطقه حضور خواهند داشت، سبب میشود تا منطقه با حجم زیادي از پسماندهاي خانگی و صنعتی مواجه شود. واقع شدن منطقه ویژه اقتصادي و طرح توسعه آن در سواحل خلیج فارس با توجه به شرایط خاص اقلیمی، هیدرولوژي و هیدروژئولوژي منطقه باعث شده است که مدیریت صحیح و اصولی پسماندهاي تولیدي از اهمیت زیادي برخوردار باشد؛ چراکه آلودگی ناشی از مدیریت نامناسب پسماندها در منطقه ویژه با توجه به اثرات زیانبار ناشی از انتشار و پراکندگی آلایندهها در سطح منطقه و به تبع آن انتقال آلودگی و بیماري توسط نیروي انسانی شاغل در منطقه به کل کشور، از موضوعاتی است که طرحریزي سریع سیستم مدیریت پسماند را طلب میکند. منطقه ویژه اقتصادي انرژي پارس با مساحتی نزدیک به 30000 هکتار به دو بخش اصلی تحت عنوان لسایت 1 پارسل و لسایت 2 پارسل تقسیم میشود.
بخش قابل توجهی از منطقه ویژه اقتصادي انرژي پارس به فعالیتهاي صنعتی اختصاص دارد که کاربريهاي عمده آن شامل پالایشگاههاي گازي، واحدهاي صنایع پتروشیمی، واحدهاي نشع، صنایع مختلط، صنایع نیمهسنگین و صنایع پاییندست پتروشیمی میباشد. پالایشگاههاي گازي که تحتعنوان فازهاي گازي از آن یاد میشود یکی از اصلیترین مراکز تولید پسماندهاي صنعتی و خطرناك در منطقه میباشند. بهطور کلی احداث 28 فاز گازي در این منطقه پیشبینی شده است که در حال حاضر 10 فاز در حال بهرهبرداري، 14 فاز در مراحل مختلف اجرایی و 4 فاز نیز در دست مطالعه میباشد. از میان 24 فاز گازي که جانمایی آنها انجام شده است، 16 فاز شامل فازهاي 1 تا 10 - در حال بهرهبرداري - و فازهاي 15، 16، 17، 18، 20 و 21 - در حال ساخت - در سایت 1 پارس و 8 فاز در حال ساخت دیگر در سایت 2 پارس قرار گرفتهاند .[1] مطالعات نشان میدهد بخش عمدهاي از پسماندهاي خطرناك تولیدي در سایت 1 پارس مربوط به فازهاي گازي است که در قالب 5
پالایشگاه در حال فعالیت میباشند .[2] عدم وجود سیستم جامع مدیریت پسماندهاي صنعتی در سایت 1 پارس، باعث بروز مشکلات متعدد زیستمحیطی در محیط خشکی و دریا شده است؛ چراکه بخش قابل توجهی از مواد خروجی از فرآیند پالایش گاز در زمره مواد زائد خطرناك طبقهبندي میشوند. این مواد زائد میتوانند حاوي عناصر و مواد خطرناکی از قبیل برخی فلزات سنگین و یا سایر ترکیبات سمی باشند. رهاسازي این مواد در محیط زیست میتواند در صورت تجاوز از شرایط قابل پذیرش محیط مسائل و مشکلاتی را براي محیط زیست نهایتاًو سلامت انسان در پی داشته باشد. با توجه به اینکه تاکنون بهرهبرداري از فازهاي موجود در سایت 2 پارس شروع نشده است، طراحی سیستم جامع مدیریت پسماندهاي صنعتی در خصوص این فازهاي در حال ساخت میتواند از مشکلاتی که در حال حاضر ناشی از تولید پسماندهاي خطرناك در سایت 1 بهوجود آمده است، جلوگیري نماید.
پالایشگاه فازهاي 22، 23 و 24 پارس جنوبی یکی از مهمترین مراکز تولید پسماند صنعتی در سایت 2 پارس است که در منطقه اختر 10 - کیلومتري شرق بندر طاهري - واقع شده است. این پالایشگاه ظرفیت برداشت روزانه دو میلیارد فوت مکعب - معادل 28 میلیون مترمکعب - گاز ترش از مخزن را داشته و پس از پالایش گاز در واحدهاي مختلف فرایندي، 50 میلیون مترمکعب گاز تصفیهشده در روز براي مصارف داخلی، 1/1 میلیون تن در سال گاز مایع و 77 هزار بشکه در روز میعانات گازي جهت صادرات و یک میلیون تن در سال گاز اتان جهت تامین خوراك صنایع پتروشیمی تولید میشود. در حین فرایند پالایش گاز ترش و تولید محصولات ذکر شده، مقادیر قابل توجهی پسماند خطرناك با تواترهاي مختلف تولید شده که در صورت عدم وجود سیستم جامع مدیریت پسماند در این پالایشگاه، خسارات جبرانناپذیري بر محیط زیست منطقه وارد میشود.
طراحی یک سیستم جامع مدیریت پسماند براي صنایع مختلف - از جمله پالایشگاههاي گازي - در سه مرحله قابل انجام است. در مرحله اول، پسماندهاي تولیدي در هر صنعت بهعنوان یکی از منابع آلاینده تاثیرگذار بر محیط زیست، شناسایی شده و راهکارهاي کلی جهت مدیریت آن ارائه میشود. بدیهی است این مرحله قبل از شروع عملیات اجرایی و در قالب مطالعات ارزیابی اثرات زیستمحیطی انجام شده و یافتههاي آن نیز در سطح کلان قابل استفاده میباشد. در مرحله دوم طراحی مفهومی جغ؟طککخ ئهأصژکطغپهض سیستم مدیریت پسماند انجام میشود. در این مطالعات ضمن شناسایی دقیقتر پسماندهاي تولیديکم بهلحاظ ی و کیفی، نحوه ذخیره در محل، جمعآوري، حمل و نقل و دفع پسماندهاي خطرناك با جزییات بیشتر تشریح شده و در آن گزینههاي محتمل براي مدیریت پسماندهاي مختلف پیشنهاد میگردد.
خروجی این مطالعات در مرحله سوم طراحی سیستم مدیریت پسماند که در آن جزییات طرح نهایی ارائه میشود، قابل استفاده میباشد. علاوه بر آن نتایج حاصل ازمطالعات طراحی مفهومی سیستم مدیریت پسماند براي پالایشگاههاي موجود در منطقه، میتواند در طرحریزي و اجراي سیستم یکپارچه مدیریت پسماندهاي خطرناك در کل سایت 2 پارس مورد استفاده قرار گیرد.
با توجه به اینکه فازهاي 22، 23 و 24 پارس جنوبی در حال ساخت بوده و هنوز به بهرهبرداري نرسیده است، لذا هدف اصلی از انجام این تحقیق، ارائه برنامه مفهومی سیستم مدیریت پسماند در پالایشگاه گازي فازهاي 22، 23 و 24 پارس جنوبی میباشد. بدین منظور پس از شناسایی پسماندهاي تولیدي در واحدهاي مختلف فرایندي، پسماندها از لحاظ زمان تولید، منبع تولید و ماهیتشان طبقهبندي شده و سپس عناصر موظف بهعنوان پایه و اساس طراحی یک سیستم مدیریت پسماند بررسی میشوند و در نهایت با توجه به سطح اطلاعات موجود، راهکارهاي مدیریتی براي هر گروه از پسماندها پیشنهاد میشود.
-2 روششناسی
در طراحی سیستمهاي مدیریت پسماند اعم از شهري و صنعتی، عناصر موظفی تعریف شدهاند که بررسی و طراحی این عناصر، پایه و اساس سیستم مدیریت پسماند را تشکیل میدهد. هرچند تعداد و مفاهیم این عناصر از سال 1930 تا کنون تا حدودي عوض شدهاند، اما آنچه امروزه بهعنوان عناصر موظف در طراحی سیستم مدیریت پسماند مورد توجه قرار میگیرد، درالبته باید دقت کرد که وجود تمامی این عناصر براي سیستم مدیریت پسماند الزامی نبوده و بسته به شرایط، ممکن است برخی از آنها داراي اهمیت بیشتري باشند. طبق قانون مدیریت پسماند مصوب سال 1383 که میبایست بهعنوان یک سند بالادستی در طراحی مفهومی سیستم مدیریت پسماند مد نظر قرار گیرد، متولی مدیریت پسماندهاي ویژه بر عهده تولیدکننده میباشد. بر این اساس پالایشگاه گازي فازهاي 22، 23 و 24، مسوولیت مدیریت پسماندهاي خطرناك تولیدي را بر عهده داشته و میبایست طراحی کلیه عناصر موظف ذکر شده را در برنامه مدیریت زایدات خطرناك مدنظر قرار دهد. در این تحقیق بررسی عناصر موظف در سیستم مدیریت پسماندهاي خطرناك به دو بخش کلی تقسیم شده است. بخش اول شامل مباحث کاهش در مبدأ، تولید - که شامل شناساییکمی و کیفی پسماندهاي تولیدي و طبقهبندي آنهاست - ، ذخیره در محل،
