بخشی از مقاله
چکیده: تشکیل تیمی مناسب با ترکیب مهارتهاي گوناگون که امکان ارتقا دانش گروهی را فراهم سازد، از مهمترین نکات تیمسازي میباشد. در این پژوهش تلاشی در جهت شناخت دانش و مهارت موجود میان بدنه کارشناسی فعالین عرصه خدمات مشاوره مدیریتی صورت پذیرفت که نه تنها با بهرهگیري از نظرات خبرگان، مهارتهاي نهان جهت حضور در این نوع سازمانها شناسایی شد، بلکه با ترسیم نقشه دانش، مرکزیت هریک از مهارتها تعیین گردید.
برطبق تکنیک حداکثرسازي اثرگذاري جهت پیادهسازي مدیریت دانش، با ترسیم نقشه رسمی دانش میان بازیگران، این امکان فراهم شد که نگاهی بهینه براي تشکیل تیمی کارآمد به صورت حداقلسازي تعداد افراد با حداکثر مهارت لازم، ایجاد شده و مبناي عمل تیمسازي در این عرصه قرار گیرد. این اقدام به عنوان نوآوري پژوهش حاضر به حساب آمده چرا که تاکنون به کشف منابع دانشی سازمان از این منظر پرداخته نشده و این مهم در پژوهش حاضر محقق شده است.
.1 مقدمه
با پیچیده شدن مسائل صنعت و رقابت، یکی از مهمترین خدمات موردنیاز سازمانها، خدمت مشاوره مدیریت است. صنعت یا خدمت مشاوره مدیریت به سازمانها، به شکل امروزي آن، تاریخچهاي طولانی ندارد و سالهاي اخیر بر رونق آن افزودهشده است که رشد این صنعت و بهکارگیري گسترده آن توسط سایر سازمانها و نهادها نشان از اثربخشی خدمات ارائهشده بهوسیله آنها میباشد.[1]
در سالهاي اخیر سازمانها و شرکتهاي مختلف دولتی و خصوصی، برونسپاري برخی از فعالیتهاي خود را بهعنوان اقدامی استراتژیک با اهداف کاهش هزینهها، انجام امور بهصورت کاملاً تخصصی و ... موردتوجه قرار دادهاند سازمانهاي مذکور با گزینش و انتخاب یکی از شرکتهاي متخصص در حوزه موردنظر، در مسیر گام برمیدارند. اهمیت این موضوع و پیچیدگی فعالیتهاي سازمانها در سالهاي اخیر سبب شکلگیري شرکتهاي مشاور بسیاري در ایران شده است که در علوم مختلف به ارائه خدمات مشاوره مدیریتی و فنی میپردازند.
بهعبارتدیگر، فلسفه وجودي شرکتهاي مشاور، ارائه خدمات تخصصی به سایر نهادها و سازمانها بهطور ویژه در داخل کشور و گاها خارج از کشور میباشد.[1] شرکتهاي مشاوره مدیریتی نیز مانند هر شرکت و مجموعه فعال دیگري و چهبسا بیشتر از سایرین، نیازمند بروز بودن علم و تکنیکهاي موردنیاز در حوزه تخصصی خود میباشد. چراکه سازمانها با مراجعه به اینگونه شرکتها، خواستار حل مسئله خود و انجام فعالیتهایی تخصصی هستند که عدم وجود و توجه کافی به این بخش در شرکت مذکور سبب عدم مراجعه به این شرکتها و شکست فعالیت آنها میشود.[2]
نکتهاي که بدان اشاره شد، به دلیل اهمیت بسیار زیادي که براي شرکتهاي مشاوره مدیریتی دارد باعث شده که مدیران ارشد این شرکتها در انتخاب تیم کارشناسی خود اهتمام جدي ورزیده و با دقت هرچه بیشتر بهگزینش افراد متقاضی بپردازند. لذا میتوان براي تشکیل یک تیم در شرکتهاي مشاوره مدیریتی براي انجام پروژهاي خاص مراحل زیر را مدنظر قرار داد.
.1 تعیین تخصصها و مهارتهاي موردنیاز در پروژه
.2 تعیین شرایط کاري مرتبط با حجم پروژه
.3 استخدام افراد با حداکثر تطابق با شرایط معینشده
.4 آموزش مهارتهاي خاص به افراد منتخب در صورت عدم تخصص آنها در حوزه مذکور آنچه بسیار حائزاهمیت است، قرار گرفتن افراد در نقشهاي گوناگون در قالب یک تیم است که هریک با داشتن مهارتها و توانمنديهاي مختلف بهترین عملکرد در شرایط گوناگون به ارمغان میآورند. . باوجود اهمیت فوقالعاده تشکیل این مجموعهها با داشتن تخصصهاي گوناگون در حوزههاي موردنیاز، اما پژوهشهاي اندکی در این موضوع صورت گرفته است. این مسئله سبب انتخاب این نوع از شرکتهاي خدماتی براي بررسی مباحث مدیریت دانش در آنها شده است.
.2 ادبیات موضوع
.1,2 بهکارگیري نقشه دانش
در دنیاي امروز، دانش نه تنها به عنوان یک سرمایه محسوب میشود، بلکه به عنوان مهمترین سرمایه نیز براي سازمانها تلقی میگردد. لذا در عصر دانایی حاضر، که دانش تحت عنوان مهمترین سرمایه بوده، نیازمندي سازمانها به رویکردي مدیریتی در این خصوص پررنگتر و غیرقابل اجتناب میگردد. به بیان دیگر، همانگونه که مدیریت منابع فیزیکی همچون پول و منابع انسانی براي سازمانها از دیرباز از اهمیت و جایگاه بالایی برخوردار بودهاند، زمان آن رسیده که مدیریت دانش نیز به بخشی از سیاستهاي استاندارد و حائز اهمیت سازمانها تبدیل شود. اما مدیریت دانش چیست؟ شناخت دقیق این تکنیک مدیریتی، گامی بزرگ در جهت آگاهی از لزوم بکارگیري آن در سازمانها را برمیدارد.[3]
افرازه در کتاب مفاهیم، مدلها، اندازهگیري و پیادهسازي به صورت مفصل به معرفی مفاهیم نقشه دانش پرداخته است. برطبق این کتاب نقشههاي دانش از اجزاي اصلی مدیریت دانش به شمار میروند و ابزاري مناسب براي اندازهگیري هستند. این نقشهها بهعنوان اطلاعات آشکار، در شناسایی منابع دانش یاريرسان بوده و ارتباط میان اجزاي گوناگون کار را نیز منعکس میکنند.
این نقشهها بهعنوان یک ابزار مفید براي تحلیل وضع موجود و مدلسازي دانش موجود در سازمان بهحساب میآیند. نقشههاي دانش میتوانند یک دید جامع منطقی از منابع و پایگاههاي مختلف دانش سازمان ارائه داده و به نمایش بگذارند. این نقشهها که دیدي گرافیکی از دانش سازمان و مجموعه موردبررسی را ارائه میدهند حاکی از منبع و مکان دانشهاي موجود در سازمان هستند.[4] صاحبنظران مختلف تعاریف گوناگونی از نقشه دانش ارائه دادهاند که جدول 1 به تعدادي از این موارد اشاره دارد.[5]
در این پژوهش به سبب ماهیت شبکهاي بودن ارتباطات میان افراد موردبررسی، از ابزار نقشه دانش بهرهگیري شده است. این انتخاب متناسب با تعریف نقشه دانش، براي تعیین منابع دانشی سازمان در حوزههاي گوناگون بوده که مرتبط و تأثیرگذار بر یکدیگر هستند. اما آنچه حائزاهمیت است، بررسی نقشه ترسیمشده در قالب یک شبکه است. براي این منظور از تکنیک تحلیل شبکه اجتماعی براي بررسی روابط و نقشه دانش کشفشده استفاده میشود که در ادامه این تکنیک بهتفصیل موردبررسی قرار میگیرد.
.2,2 تکنیک شبکه اجتماعی
در طول دهههاي اخیر در بین افراد جوامع مدرن و پیشرفته علاقه و جذبهاي به ارتباطات پیچیده ایجاد شدهاست. این ارتباطات در زمینههاي مختلفی مانند ر شد سریع اینترنت و ف ضاي تبادل اطلاعات، سادگی برقراري ارتباطات جهانی، انت شار سریع اخبار و اطلاعات در دنیا و گ سترش سریع و باورنکردنی بحران اقتصادي در سراسر دنیا قابل مشاهده است. این ارتباطات با مفهوم شبکه، انگیزه و اثرگذاري فعالیتهاي افراد بر یکدیگر سروکار دارد. این اتفاقات حاصل روابطی است که انسانها را به همدیگر متصل نموده و تصمیمات هر فرد میتواند بر تصمیمات دیگري اثرگذار باشد.[7] [6]
با توجه به توسعهي این قبیل از روابط و اثرگذاريها، شاخههاي متفاوت علمی به بررسی این موضوعات از دیدگاههاي خود پرداختهاند. بطور مثال محققان حوزه علوم کامپیوتر و ریا ضیات کاربردي در این مو ضوع به تو سعهي چارچوبی براي یافتن دلایل ر شد و بروز پیچیدگی در سی ستمهاي طراحی شده میپردازند. از طرف دیگر، پژوهشگران حوزهي جامعهشناسی و علوم اجتماعی، ویژگیهاي ساختار ارتباطات بین افراد و جوامع را مورد تحلیل و واکاوي قرار میدهند.[7]
یکی از شیوههاي نمایش و تحلیل روابط بیانشده بین افراد، سازمانها، گروهها، بنگاههاي اقتصادي، کشورها و تأثیرگذاران در یک سیستم، استفاده از ابزار شبکه اجتماعی میباشد. تحلیل شبکه اجتماعی شامل دستهاي از تئوريها، مدلها و مسائل است که اساس آنها فرایندهایی است که پایهي رابطهاي دارند. بهعبارتدیگر شبکهي اجتماعی رابطهي بین عناصر و اجزاي تشکیلدهندهي سیستمها را مدلسازي و تحلیل مینماید.
لذا ارتباطات که نشاندهندهي کنشها و واکنشهایی میان واحدهاي سیستمها است، اصلیترین جزء تئوري شبکهها محسوب میشود. همچنین دیگر عنصر مدلسازي شبکه اجتماعی کنشگران، تصمیمگیران و یا تأثیرگذاران در شبکه هستند. بنابراین در مدلسازي مسائل شبکه اجتماعی باید دو مفهوم کنشگر و روابط بین آنها تعریف گردد. شبکه اجتماعی ابزاري قدرتمند در تحلیل روابط میان افراد، سازمانها و ... است.
این تکنیک با تمرکز بر چگونگی اثرگذاري روابط میان واحدهاي مختلف همچون افراد، سازمانها و ... به کشف روابط و ترسیم و تحلیل آن میپردازد. شبکه اجتماعی مفهومی گسترده در شرایطی است که میان افراد یک شبکه قابلکشف و ترسیم بوده و بر الگوي ارتباطی میان آنها تمرکز میکند. ارتباطات نامبرده، میتواند در قالبهاي گوناگون همچون انتقال داده، انتقال دانش، همکاري در بخشی خاص و ... تعریف میشود. شکل 1 یک نمونه شبکه اجتماعی ترسیمشده بهصورت فرضی براي نشان دادن ارتباط میان بازیگران میباشد.[9][8]
در این پژوهش با بهکارگیري تکنیک شبکه اجتماعی سعی در بررسی شبکه میان افراد شرکت شده است چراکه همانطور که بیان شد نقشه دانش کشفشده به کمک تحلیل شبکه اجتماعی به شیوهاي مناسب قابل ارزیابی و بررسی میباشد. یکی از نکاتی که در تحلیل شبکه اجتماعی مطرح است، ارزش ارتباط میان افراد بوده که در این پژوهش نیز بدان توجه شده و ارتباط میان افراد بهنحويکه در ادامه تشریح میگردد وزندار بوده و ارتباطات میان افراد همگی از یک جنس اما با ارزشهاي گوناگون میباشد. در شبکه پژوهش حاضر، بازیگران تمامی افراد شرکت مشاوره مدیریتی بوده و ارتباطات آنها نیز بهوسیله نقشه دانش کشفشده مشخص میشود. براي محاسبه ارزش فوقالذکر از روش تحلیل سلسله مراتبی استفادهشده است که این روش در ادامه تشریح میگردد.
.3,2 فرآیند تحلیل سلسله مراتبی
فرآیند تحلیل سلسله مراتبی یکی از جامعترین فرآیندهاي طراحیشده براي تصمیمگیري با معیارهاي چندگانه است، زیرا با این روش امکان فرموله کردن مسئله بهصورت سلسله مراتبی فراهم میشود در این روش، مسئله تصمیمگیري به سطوح مختلف هدف، معیارها و زیر معیارها و گزینهها تقسیم میشود تا تصمیمگیرنده بتواند بهراحتی در کوچکترین تصمیمگیري دقت کند. شکل 2 ساختار تحلیل سلسله مراتبی را به نمایش میگذارد. این شیوه براي تعیین اهمیت و اولویت انتخابها در مقایسههاي دودویی استفاده میشود. بدین ترتیب که پس از مقایسات زوجی، معیارها براساس میزان اهمیتشان رتبهبندي و اولویتبندي میشوند.[10]
