بخشی از مقاله
چکیده
یکی از ویژگی های هنر های اسلامی وجود گره های هندسی در عناصر تزئینی وابسته به بنا می باشد. اکثر نقوش هندسی و طرح های هندسی موجود در هنر و معماری اسلامی، در حقیقت بر اساس تکرار یک نقشمایه ساخته شده اند. استفاده از گره هندسی در نمای ساختمان موضوع اصلی پژوهش حاضر است متاسفانه نماهای ساختمان های امروزی نمی تواند از لحاظ زیبایی شناسی برای جامعه ما تولید فرهنگ کنند.
از این رو حفظ و احیای هنر های سنتی ما و استفاده و کاربردی کردن این نقوش در بناهای امروزه ضرورت دارد به همین دلیل این تحقیق با هدف احیای بخشی از فرهنگ ایرانی، اسلامی به دنبال این پرسش است که چگونه می توان با استفاده از گره های هندسی به ساخت سرامیک های نقش برجسته دست یافت ؟
تحقیق از نوع کاربردی بوده و به روش توصیفی – تجربی انجام شده است و اطلاعات و داده ها به شیوه کتابخانه ای جمع آوری شده است داده ها و نتایج تحقیق حاکی از آن است که می توان با ساخت سرامیک های کاربردی و استفاده از گره هندسی به عنوان یک نشانه در نماسازی ساختمان های امروزی به مفاهیم فرهنگی دست یافت زیرا توجه به نمای ساختمان، توجه به حقوق شهروندی و عمومی افراد جامعه محسوب می شود.
مقدمه
ایران یکی از کهن ترین تمدن های بشری است که دوران های مختلف تاریخی را در خود جای داده است. هزاران سال پیش در عصر نوسنگی انسان توانست با گل اندود کردن بدنه خارجی سبد ها و قرار دادن آن در کنار آتش به طور اتفاقی به شناخت ظروف گلی و مزایای آن دست یابد در واقع نیاکان ما هزاران سال پیش به خواص مواد سرامیکی پی برده و قرن ها بعد در ساخت بنا از آن استفاده کرده اندکه نمونه آن آجر های نیایشگاه چغازنبیل مربوط به 0521 پیش از میلاد است.
مهمترین مصالح مورد استفاده در ساخت بنا شامل: خشت، سنگ، آجر، چوب و ملاتهای گلی، گچی و آهکی بوده است و برای نماسازی یا همان تزینات بنا از کاشیکاری، آجرکاری، گره چینی و ... استفاده می شده است که هر کدام هندسه خاص خود را داشته اند. هندسه در دنیای سنت جایگاهی ویژه و ممتاز داشته به طوری که در علوم و معارف دینی نیز بر اهمیت آن تاکید شده است. خداوند متعال در قرآن کریم می فرماید:" و ما ننزله الا به قدر العلوم " - حجر، - 50
اساس تفسیر علمای دین، قدر در کلام الهی به معنی هندسه است. - ندیمی،0731، - 713 معماری اسلامی در ذات خود معماری هندسه گراست - «فلامکی، 501 ، - 0710 استفاده از ترسیمات هندسی در هنر ومعماری ایران سابقه ای طولانی دارد.در واقع هندسه رابطه ای آگاهانه در بنا ایجاد می کند و عاملی است برای ایجاد وحدت در تزئینات یک بنا که در بسیاری از بناهای تاریخی ایران از جمله مساجد جامع اصفهان، تبریز و کرمان، عمارت عالی قاپو قابل مشاهده است . این بناها هر کدام از مظاهر آثار فرهنگی و تمدنی هنر ایرانی به شمار می روند.
یکی از شاخصه های مهم هنر ایران بعد از اسلام توجه به تزئینات بوده و هنر اسلامی نیز ارزش های تصویری صنایع و هنر ها را با به کار گرفتن نقوش و تزئینات، غنای بصری بخشیده است. یکی از تزئینات مهم در این دوران گره چینی بوده است. حضور گره ها در بناهای سنتی، بر نظم موجود در این بناها تاکید می کند و بنا را تبلوری از نظم و هندسه جلوه می دهد . گره عین نظم، تعادل و هماهنگی است. گره خاصیت زایش دارد و از هر گره گره های دیگری به وجود می آید.
در این پژوهش به بررسی و تحلیل شیوه های رسم گره هندسی و ساخت محصولی سرامیکی پرداخته شده که به روشنی اهمیت مبحث هندسه را به عنوان یکی از اصول اساسی حاکم بر خلق جهان هستی نشان می دهد که در نوع خود بی سابقه است. در اینجا این سوال مطرح است که آیا با استفاده از شیوه های رسم گره هندسی می توان به تولید محصولی کاربردی پرداخت؟ متاسفانه در جامعه امروز ایران هنر های سنتی و گره چینی در بناها جایگاه گذشته را ندارد و در مسیر فراموشی حرکت می کند از این رو این ضرورت را ایجاد می کند تا به جایگاه گذشته خود نزدیک شود، حتی با اتصال یک نشانه کوچک به عنوان عنصر تزئینی در نمای ساختمان.
- 1 هندسه در هنر اسلامی
از دیدگاه اسلام هدایت کاینات و هستی و آنچه در دایره آفرینش قرار دارد بر پایه ی نظم و اراده خداوند متعال استوار گردیده است. هنرمند مسلمان بر پایه تفکر و درک مفاهیم و آموزه های دینی و مذهبی دست به آفرینشگری می زند و بر پشتوانه خرد و معنویت، آثاری در هماهنگی و وحدت با نظام هستی به وجود می آورد. هنرمندان مسلمان اندیشه ی نظریات عرفانی اسلام را در معماری به صورت نظم هندسی نمودار ساخته و اساسا هندسه در هنر و معماری اسلامی در وحدت با نظام هستی، و توحید جلوه یافته است.
در عالم عین و هستی، هندسه اساس همه پدیده های طبیعی را تشکیل می دهد و درک چنین عالمی بدون آن محال است. روابط دقیق ریاضی و هندسی کائنات اشاره به سرشت دقیق و نظام پنهان ماورای هستی دارد. میان هنر اسلامی و ریاضیات در ساختار و بنیان، رابطه خیره کننده ای وجود دارد و ارتباط شگفت انگیز میان امور عقلی و معنوی با بیان تجسمی در هنر اسلامی را آشکار می کند. سرشت ریاضی هنر اسلامی به تعبیری تجلی ریاضیات و هندسه دقیق نهفته در پدیده های طبیعی است
