بخشی از مقاله
چکیده
بازی یکی از فعالیتهای مهم در رشد و تربیت کودکان است و اسباب بازی نیز از ابزارهایی بوده که برای تقویت مهارت-های کودکان بخصوص، کودکان اوتیسم که نوعی خوددرماندگی را شامل میشود در بعضی مهارتها دچار کندی و ضعف هستند اهمیت بیشتری دارد.
در این پژوهش بر روی رفتارها و حواس پنچ گانه این کودکان مطالعه شده و بر اساس آن پک-های اسباب بازی طراحی شده که هر یک از آنها ویژگی خاصی را در تقویت یک مهارت دارد. این ویژگیها بیشتر روی حواس بینایی، شنوایی و حس لامسه در کودکان کندکار اوتیسم میباشد. که در نهایت به روند تاثیرات این اسباب بازیها روی این کودکان، مورد بررسی قرار میگیرد.
همچنین نگارنده سعی دارد در طراحی اسباب بازیها از شخصیتهای داستانی کلیله و دمنه استفاده کند، چون تاکنون اسباب بازیهایی جهت درمان با استفاده از داستانها طراحی و تولید نشده، این کار به عنوان ضرورت تحقیق بوده و هدف از این تحقیق تقویت مهارتهای حسی کودکان و علاوه بر آن آشنایی کودکان با داستانهای کهن و اسطورهای میباشد.
چگونگی اهمیت اسباب بازی چوبی در زندگی روزانه و تقویت مهارتهای کودکان اوتیسم به عنوان سوال این پژوهش در نظر گرفته شده است. روش تحقیق پژوهش حاضر به صورت توصیفی - تحلیلی بوده و جمعآوری اطلاعات به صورت کتابخانهای، میدانی و منابع اینتزنتی میباشد.
یافتههای حاصل نشان میدهد که این بیماری درمان قطعی ندارد و تمرین مهارتها کمک بزرگی در کاهش روند و رشد آن دارد به همین دلیل اسباب بازی یکی از موارد مهمی برای کودکان اوتیسم میباشد. این پروژه و مطالعه آن فرضیه و ایده پردازی بوده در مورد مشکلات کودکان اوتیسم و آشنایی آنها با داستانهای ایرانی و امید بر آن است که در آینده با مشاهده عینی استفاده کودکان از این اسباب بازیها معایب آن را برطرف کرده و ویژگیهای آن را ارتقا داد.
مقدمه
مسئله بازی و در نظر گرفتن آن به منزله یکی از فعالیتهای انسان به خصوص کودکان از مسایلی است که نویسندگان؛ هنرمندان؛ فلاسفه؛ مربیان و روانشناسان از دیر باز به آن توجه کردهاند و به دنبال درک و تبیین آن بودهاند. این اهمیت در کودکان اوتیسم بیشتر است چون این کودکان و بیماریشان قابل درمان نیست و فقط راه هایی برای تقویت مهارت آنها وجود دارد که اسباب بازی یکی از مهمترین ابزارها برای تقویت این مهارتها میباشد.
بیماری اوتیسم یا در خود ماندگی که در سال-های اخیر در بین کودکان زیر 3 سال به وفور دیده میشود وسیلهی اصلی آن در نحوهی ارتباط برقرار کردن کودکان اوتیسم با دیگران است و از علایم و نشانهای آن تکرار یک نقش، یک فکر و حتی علایق و بازیهای تکراری است و علاقه غیر طبیعی به بعضی اشیا به این صورت که اشیا در حال چرخش را دوست دارند و خود سعی میکنند اشیا را به حالت چرخش در آورند.
اسباب بازی برای این کودکان نقش اساسی دارد همان طور که روانشناسان از دیرباز به وسیله بازی به خصوص برای کودکان توجه کردهاند به دنبال درک آن بودهاند. که در این پروژه با در نظر گرفتن ناتوانیهای خاص در این کودکان اسباب بازیهایی طراحی شده که کودک اوتیسم را در استفاده درست از عضلات و اندامهای بدن هدایت کند و در ضمن آشناسازی آنها با داستانهای ایرانی، ویژگیهای خاص اسباب بازیهای طراحی شده به کودکان در تقویت مهارتهای تضعیف شده کمک کند و این تمرینها مانع از رشد سریع این بیماری در کودکان شود.
کلیله و دمنه کتابی پندآمیز است که در آن حکایتهای گوناگون - بیشتر از زبان حیوانات - نقل شده است. نام آن از نام دو شغال با نامهای کلیله و دمنه گرفته شده است. بخش بزرگی از کتاب اختصاص به داستان این دو شغال دارد. طراحی و ساخت اسباب بازی براساس نشان و نمادهای فرهنگ ایرانی حایز اهمیت است که به این وسیله میتوان کودکان را با داستانها، اساطیر و شخصیتهای ایرانی آشنا کرد.
طراحی شخصیتهایی داستانهای کلیله و دمنه و ساخت آنها به عنوان اسباب بازی که دارای ویژگیهایی مختص به کودکان اوتیسم است و در جهت تقویت مهارتهای تضعیف شدهی آنهاست. مهارتهای لامسه، بینایی و شنوایی کودکان اوتیسم که با توجه به ویژگیهای متریال چوب مثل سفت و سختی و بافت میتوان در این خصوص استفاده به جایی از آنها کرد و این اسباب بازیها شامل حجمهای کوچک و بزرگ که دارای بافتهای مختلف است و در همهی آنها موضوع حرکت حجمها مورد توجه قرار میگیرد و مهرههای جدا با پوشش همدیگر و چفت شدن در هم به صورت یک پک قرار میگیرند. اهداف این پژوهش به این ترتیب میباشد.
استفاده از متریال چوب به صورت کاربردی در زندگی روزمره کودکان، تقویت و بالا بردن مهارتهای تضعیف شده در کودکان اوتیسم. آشنایی کودکان با شخصیتها و اسطورههای داستانهای کهن ایرانی، در روند این تحقیق سعی میشود که به این سوالات پاسخ داده شود: چگونگی اهمیت اسباب بازی در زندگی روزانه کودکان اوتیسم؟ و اهمیت استفاده از داستانهای کلیله و دمنه در طراحی اسباب بازی چوبی چیست؟ این پژوهش سعی دارد با ساخت اسباب بازیهای چوبی کودکان را علاوه بر داستانها و اسطورهها با چوبی بودن نوع اسباب بازیها تفاوتی در مهارت این کودکان تامین کند.
پیشینه
در تحقیقات صورت گرفته در مورد بیماری اوتیسم که امروزه شناخت مردم نسبت به این بیماری کمی بیشتر شده و درباره آن در برخی از کتابها و مقالات جنبههای مختلف آن را بررسی کردهاند. ولی در زمینه طراحی و ساخت اسباب بازی برای این کودکان تحقیقات خاصی صورت نگرفته و لذا این کار باعث شد که نگارندگان به صورت تخصصی بدان بپردازند. در این بخش چند نمونه از منابع در مورد اوتیسم و اسباب بازی معرفی میشود که از آن جمله: در کتاب کلیات بازی درمانی از حمیرا قزوینی نژاد، به انواع بازیها در ردههای سنی مختلف در کودکان و همچنین نظریههای مهم اندیشمندان را بیان کرده است.
کتاب یوسف کریمی با عنوان روانشناسی شخصیت، در مورد شکل گیری شخصیت فردی و نظریههایی برای شخصیت و شکل گیری آن از چند نظریه پرداز اشاره کرده است. یاسر زارعین و فاطمه تقوی در مقالهای با عنوان تاثیر تمرینات ادراکی – حرکتی بر رشد مهارتهای حرکتی در کودکان مبتلا به طیف اوتیسم، به رفتارهای حرکتی با توجه به روش شناسی انجام گرفته تمریناتی در این زمینه توصیه کردهاند.
بررسی مقایسهای تیپهای شخصیتی و تفکرات غیر منطقی والدین دارای کودک عادی و اوتیسم، از مجید ابراهیمپور، زهره عباسی کرقند و روجیا نیاکان در مورد تفکرات غیر منطقی افراد و تشخیص آنها یک سری فرضیههایی را بیان کرده است. اختلال اوتیسم از الهه طاهری نسب و سیمین طاهری نسب، اوتیسم و عوامل بروز و چگونگی آن در رشد کودکان را بیان میکند. مهر انگیز عطار و مهدی خاک زند در مقایسه دستیابی به الگوی مطلوب طراحی برای کودک اوتیسم به منظور افزایش کیفیت زندگی آنها، با توجه به تشخیص این بیماری به حساسیتهای آنان در مورد رنگ، فضا، مکانهای مختلف برای مبتلایان به اوتیسم و ... را بیان کرده و تا حدودی تعریفی برای هر یک بیان داشته است. سلطان زیلایی، نرگس ادیب سرشکی و گیتا موللی در مقایسه بررسی تاثیر آموزش توجه در کودکان استثنایی، به نوع توجه و آموزش آن برای کودکان کم توان ذهنی و دارای اختلالات عصبی پرداخته است.
اوتیسم
اوتیسم در فارسی به معنا و مفهوم در خود ماندگی شناخته شده است. یک ناتوانی رشدی است که در سه سال اول زندگی آنها ظاهر میشود.
اوتیسم یا در خود ماندگی نوعی اختلال رشدی - از نوع روابط اجتماعی - است که با رفتارهای ارتباطی، کلامی غیرطبیعی مشخص میشود.
دو سوم کودکان مبتلا کم توان ذهنی هستند و یک سوم آنها هوش معمولی دارند، این کودکان در برخی مسایل نوع خاصی رفتار دارند
این بیماری یکی از اختلالاتی است که چهارمین راهنمای تشخیص و آماری اختلالات روانی، در طبقهی اختلالات فراگیر قرار میگیرد. آسیب در مهارتهای اجتماعی، مهارتهای ارتباطی، الگوهای رفتاری، نقص در تفکر، احساس و هیجان از مهمترین ویژگیهای این اختلال است که علت بروز آن مشکل اختلال در حواس پنجگانه میباشد.
هیچ علت خاصی برای بروز این بیماری کشف نشده و بیشتر عملکرد غیر عادی مغز باعث ایجاد حالات اوتیسم میگردد. این اختلال در پسران شایع تر از دختران است. و نسبت مردان به زنان در این بیماری سه به یک میباشد.
وضعیت اقتصادی، اجتماعی، سبک زندگی و سطح تحصیلات والدین نقشی در بروز اوتیسم ندارد. این اختلال بر رشد طبیعی مغز در حیطه تعاملات اجتماعی و مهارت های ارتباطی تأثیر می گذارد. کودکان و بزرگسالان مبتلا به اوتیسم، در ارتباطات کلامی و غیر کلامی، تعاملات اجتماعی و فعالیت های مربوط به بازی، مشکل دارند. این اختلال، ارتباط با دیگران و دنیای خارج را برای آنان دشوار میسازد.
در بعضی موارد رفتارهای خودآزارانه و پرخاشگری نیز دیده می شود. رشد اجتماعی غیر معمول از ابتدای دوران کودکی قابل مشاهده است، به طوری که نوزادان اوتیستیک توجه کمتری به تحریکات اطرافیان نشان می دهند، لبخند و نگاه کردن به اطرافیان کمتر از همتایان است و کمتر به اسم خودشان پاسخ می دهند، نوپایان اوتیسمی، به میزان شدیدتری با فرم اجتماعی متفاوتند. دامنه و شدت این بیماری بسیار وسیع است برخی افراد میتوانند در سطح بالایی با اطرافیان ارتباط برقرار کنند، گفتار و هوش خوبی دارا هستند. اما برخی دیگر، حتی قادر به صحبت کردن نیستند. یک کودک در خود مانده از برقراری تماس چشمی پرهیز میکند و یا به نظر میرسد که ناشنواست. رشد زبان و مهارتهای اجتماعی این افراد متوقف میگردد
حالات بدنی آنها با کلمات هماهنگ و ترکیب نمی شوند، کودکان اوتیستیک کمتر درخواست هایشان را مطرح می کنند و یا در تجاربشان با دیگران شریک میشوند و بیشتر به نظر می رسد که کلمات سایرین را تکرار میکنند و یا ضمایر را معکوس بیان می کنند، جلب توجه کودک، برای شرکت در گفتار بین فردی لازم است. ناتوانیهای تجربهای باعث میشود تا تجارب آنها در هر کاری سختتر شود، به دلیل گسترده بودن این اختالات ویژگیهای مشابه از مشکلات با مهارتهای ارتباطات اجتماعی و تخیل را نشان میدهد این وضعیت »اختلال طیف توهم « شناخته شده است.
نقص در رشد اجتماعی، اوتیسم و اختلالات طیف در خود ماندگی - ASD - را از سایر اختلات رشدی متمایز میکند. بیماران اوتیستیک آسیبهای اجتماعی دارند، به طوری که نمیتوانند احساسات سایرین را به درستی درک کنند. بعضی از آنان در رفتارهای محدود و تکراری دخالت میکنند. زیرا آنها دارای مجوز محدودی از رفتارها هستند.
توجه واکنشی به - IAB - شامل موارد آموزشی شنیداری و دیدار ی عملی است که به طور کلی شامل توجه به بهتر شدن هماهنگی دست، چشم، افزایش طول توجه و کاهش زمان واکنش میشود.کودک طبیعی مدت توجه کوتاهی دارد. یعنی شاید نهایتا 5 دقیقه با یک اسباب بازی خود را سرگرم کند بعد آن را کنار گذاشته به سراغ چیز دیگری میرود
