بخشی از مقاله
چکیده
گردشگری عامل مهمی برای تقویت فرهنگ ها و شناخت آداب و رسوم اقوام و جوامع گوناگون است و توسعه آن موجب پیشرفت و تحول اقتصادی ، اجتماعی ، فرهنگی و افزایش اشتغال خواهد شد . بنابراین گردشگری یکی از ارکان برنامه ریزی در توسعه پایدار نواحی گوناگون است . این تحقیق سعی دارد تا جاذبه های گردشگری شهرستان گالیکش را بصورت تحلیلی بررسی کرده و توان های بالقوه موجود در این زمینه را معرفی نماید و روش آن به دو صورت میدانی و کتابخانه ای است که در این زمینه در سطح منطقه صورت گرفته است .
نتایج تحقیق نشان می دهد که شرایط جغرافیایی حاکم بر منطقه این توانایی و پتانسیل را برای جذب گردشگر داخلی و خارجی مهیا نموده است ، که اهم آن عبارتند از : وجود پارک ملی گلستان با انواع گونه های گیاهی ، جانوری و تنوع توپوگرافیکی و داشتن مناظر و مرایای بی نظیراز جاذبه های بسیار ارزشمند آن است . قرار گرفتن در شرقی ترین بخش استان گلستان در طول جاده بین المللی تهران – مشهد - معروف به جاده سنتو - و واقع شدن به عنوان دروازه ورود به شهر مشهد و حرم امام رضا - ع - و نیز دارا بودن جاذبه های تاریخی به اندازه عمر تمدن بشری چون غار مشهور کیارام .
مقدمه
شهرستان گالیکش در شرقی ترین قسمت استان گلستان و در شرق شهرستان مینودشت و در محل تلاقی سه استان گلستان، خراسان شمالی و سمنان واقع است . یکی از قدیمی ترین بقایای حضور انسان در شمال کشور در غار کیارام این کشور با قدمت صد هزار سال پیش واقع است . گالیکش دارای استعدادها و توانمندیهای مختلف و متعددی برای شناسایی ، معرفی ، توسعه و جلب سرمایه گذاری ها در زمینه های کشاورزی ، صنعتی ، فرهنگی ، گردشگری و ... می باشد .
در بخش میراث فرهنگی و تاریخی می توان غار کیارام ، قلعه ابوبکر ، قلعه تخت سلیمان و قلعه بی بی حلیمه ، تینگر تپه ، غار سید رشید ، غار حمام خدایی ، پیر غار ، قلعه پاسنگ پایین ، تپه علی ، در بخش اکوتوریسم پارک ملی گلستان ، آبشار گلستان ، آبشار لوه ، آبشار آق سو ، چشمه لال ، چشمه اشکان ، آبشار و چشمه پیر غار ، چشمه پیر باد ، موزه حیات پارک ملی گلستان ، قنات ، موزه تاریخ طبیعی نیلکوه ، بیلی کوه ، و در بخش دینی و مذهبی می توان بقعه متبرکه جعفر ، بقعه متبرکه با با تکیه ، زیارتگاه بی بی حلیمه ، بقعه متبرکه سید علی اکبر حسینی - پیر بخشی - ، بقعه متبرکه حضرت قاسم ، بقعه متبرکه سید حسن نبی ، در بخش صنایع دستی و فرهنگی می توان به بافت انواع ابریشم ، نمد بافی ، سوزن دوزی ، حصیر بافی ، گلیم بافی و بافت قالی و قالیچه نام برد .
موقعیت ، وسعت و آب و هوای گالیکش
شهرستان گالیکش با مساحت حدود 1200 کیلو متر مربع بین 55 – 15 تا 56 – 7 طول شرقی و 38 – 5 تا 36- 8 عرض شمالی قرار دارد . شهر گالیکش حدود 200 متر از سطح دریای آزاد ارتفاع دارد . این شهر از شمال به شهرستان کلاله از جنوب به استان سمنان ، از شرق به استان خراسان شمالی و از غرب به مینودشت و شهرستان گنبد محدود می شود و از نظر توپوگرافی به دو بخش کوهستانی - در جنوب - و جلگه ای - در شمال - تقسیم می شود . حداکثر ارتفاع این ناحیه در کوه های خوجه قنبر 2550 متر در نواحی شزقی این بخش واقع است .
نقشه شماره - 1 موقعیت، تقسیمات سیاسی و مسیرهای گردشگری شهرستان گالیکش شهرستان گالیکش از نظر زمین شناسی در محدوده البرز شرقی واقع شده است که به طور عمده از طاقدیس هایی با هسته پالئوزوئیک – تریاس تشکیل یافته است و گسل های موجود در آن جهت شرقی ، شمالی و شرقی دارند . آب و هوای این شهر به دو بخش معتدل کوهستانی و معتدل نیمه مرطوب جلگه ای تقسیم می شود . میانگین بارش سالیانه آن حدد 650 میلی متر ، دمای متوسط ماهانه آن 21 درجه سانتی گراد می باشد و دو نوع باد، آب و هوای این بخش را تحت تأثیر قرار می دهد .
الف - بادهای محلی موسوم به خوشاباد که مشابه باد در سفید رود است و در طول فصول پاییز و زمستان از فراز کوه های منطقه به طرف جلگه در حال وزیدن است و معمولاً با قطع آن ، بارش در منطقه شروع می شود .
ب - باد باران آور شمال غرب و غرب که از سمت دریای خزر می وزد و به علت همراه داشتن رطوبت و صعود دینامیکی آن از کوه باعث ریزش باران فراوان می شود .
شهرستان گالیکش با جمعیتی بالغ بر 60000 نفر از دو بخش مرکزی و لوه و چهار دهستان به نامهای قراولان ، نیلکوه ، گلستان و ینقاق تشکیل شده است که مجموعاً بیش از 60 روستا دارد. جمعیت آن از سال 1335 تا سال 1385 حدود 150 برابر شده است . سرتاسر منطقه دارای جنگل ، رودخانه ، جلگه و بسیاری از زیبایی های طبیعی است . و از موقعیت گذرگاهی مناسبی برخوردار است و برای هموطنان گرامی به ویژه زائران حضرت امام رضا - ع - دروازه مشهد در شمال کشور محسوب می شود .
وجه تسمیه و پیشینه تاریخی شهر گالیکش
دو وجه تسمیه برای نام این شهر ذکر شده است :
الف - یکی آن که قبل از تشکیل شهر در منطقه ای که هم اکنون در آن مستقر است گیاهی ساقه بلند و یک ساله به نام " گالی " می روئیده که رویش آن به صورت خودرو و انبوه تمام منطقه را در برمی گرفته و بدین سبب آن را " گالی کش " - کش به معنی فعل کشتن یا کاشتن - گفته اند .
ب - وجه تسمیه دیگر آن این که مردم این دیار پشت بام های مساکن خود را با گیاه خودرویی به نام " گالی " که آن را کشان کشان به وسیله چهار پایان از اطراف می کشیدند می پوشاندند . بنابراین رفته رفته گالیکش شکل گرفته است . شهرستان گالیکش قدمت حدود 300 سال دارد که بنیانگذاران آن به دلایلی از استان فارس مهاجرت کرده و دروستای فعلی فارسیان و فرنگ سکنی گزیده و غالباً از اقوام خسروی ، رنگرز و ملکان و ... بوده که در سر تا سر محدوده فارسیان فرنگ به زندگی مشغول و به دلیل وجود "گالی فراوان" که در محل فعلی گالیکش وجود داشت غالباً روستاییان محل به این منطقه مراجعت و در برگشت خود مقداری گالی جهت پوشش سقف منازل و دامداری ها حمل می کردند و بزرگان همین اقوام ابتدا از فارسیان به روستای سرچشمه مهاجرت نموده و رفته رفته گالیکش شکل می گیرد و از قومیت های مختلف تشکیل می شود . فعالیت عمده مردم این بخش کشاورزی و دامپروری است .
تعیین مسیرهای گردشگری
بخش گالیکش به لطف داشتن استعدادهای خدادادی و شرایط مساعد آب و هوایی و جغرافیایی و نقش مهمی که در پیدایش تمدن و توسعه و تکوین تاریخ بشری داشته است ، دارای جاذبه ها و اماکن دیدنی بسیاری می باشد . این جاذبه ها به انواع تاریخی ، طبیعی ، مذهبی و صنایع دستی و هنرهای سنتی تقسیم می شود . به مهمترین آن ها پرداخته خواهد شد که می تواند در تمامی فصول گردشگران داخلی و حتی خارجی را به خود جذب نماید .
ظرفیت های گردشگری شهرستان گالیکش
مسیر شماره - 1 این مسیر از مرکز شهر گالیکش به طرف جنوب و در یک مسیر بسیار زیبای کوهستانی با چشمه ها و آبشارهای متعدد همراه است و در حاشیه رودخانه اوغان با پیچ و خم های زیاد امتداد یافته که به تدریج بر ارتفاع جاده افزوده می شود و در طی مسیر با جاذبه های گوناگون طبیعی ، تاریخی و مذهبی همراه می شود . این مسیر در محدوده دهستان نیلکوه واقع است . طول مسیر آن تا مرزهای استان سمنان حدود 50 کیلو متر است و از 13 روستا می گذرد . اختلاف ارتفاع ابتدا و انتهای این مسیر حدود 1000 متر است.
الف - جاذبه های طبیعی
1 -رودخانه ها و چشمه سارهای رودخانه اوغان : که سر چشمه آن از ارتفاعات دانیال در استان سمنان و ارتفاعات فارسیان فرنگ - استان گلستان - با ارتفاع بیش از 1200 متر آغاز می شود و در ارتفاع حدود 190 متری در ضلع غربی شهر گالیکش پس از مشروب کردن اراضی کشاورزی و استفاده روستائیان به رودخانه گرگان می پیوندد . در حوزه رودخانه اوغان چشمه های معروفی وجود دارد که عبارتند از : چشمه خانسوار ، چشمه قزلق ، دیو چشمه - ده چشمه - ، چشمه های دره چنار و ... که تقریباً تمامی آن ها دائمی هستند و پذیرای گردشگران بیشماری در تمامی فصول سال می باشند .
2 -پوشش گیاهی و زندگی جانوری : جنگل این منطقه که جزئی از جنگل های ناحیه خزری است ، پهنه ای است پوشیده از درختان پهن برگ از انواع سپیدار ، افرا ، ملچ ، مازو ، انجیلی ، ممرز و ... که در زیر این درختان درختچه های گوناگون می رویند و گاهی انبوهی این درختان به حدی است که نمی توان از آن ها عبور کرد . در مناطق مرتفع تر این مسیر به علت سرمای بیشتر گاهی پوشش جنگلی به مرتع تبدیل می شود که مورد استفاده دامداران منطقه قرار می گیرد .
همان طور که می دانیم زندگی جانوری به آب و هوا و پوشش گیاهی وابسته است بنابراین پوشش گیاهی این منطقه نیز از این قاعده مستثنی نیست و دارای انواع و اقسام جانورانی چون : قوچ و میش ، کل ، بز ، خوک ، گوزن ، آهو ، یوزپلنگ ، گراز ، خرس ، شغال و ... و انواع پرندگان چون : عقاب ،کرکس ، تیهو ، کبک ، دم جنبانک و ... می باشد .
ب - جاذبه های تاریخی
غار کیارام : که در 6 کیلو متری ضلع جنوب شرقی روستای کیارام از توابع دهستان فارسیان قرار گرفته و ارتفاع آن از سطح دریا حدود 705 متر است . این غار در مرداد ماه 1342 از سوی پروفسور مک پورنی – دنشمند انگلیسی – مورد بررسی و گمانه زنی قرار گرفت که نتیجه آن پیدایش مواد فرهنگی از دوره های اسلامی ، عصر آهن و ابزارهای سنگی دوره پارینه سنگی بود .
- هفته نامه پارسه ، شماره - 36 : 160 این غار در گویش محلی " دره چفت " خوانده می شود . ارتفاع دهانه غار 240 سانتی متر و کمترین ارتفاع آن در انتهای آن حدود 20 سانتی متر و عمق آن 24 متر است . این غار قدیمی ترین غار شناسایی شده استقرار بشر در شمال کشور است . - مربوط به دوره پارینه سنگی میانه - – - قائمی ، - 4 : 1379 غار سید رشید در 1 کیلو متری روستای سر حمام و غار حمام خدایی در 1 کیلو متری روستای پنو از دیگر جاذبه های تاریخی منطقه می باشد .
- ستوده ، - 84: 1377 -1درخت کهنسال گردو - جوز بخشی - : درخت گردو کهنسالی است که در 22 کیلو متری گالیکش و در حاشیه روستای فارسیان و جاده کنار گذر آن واقع است و مانند چتری بر زمین آن سایه انداخته و به استناد برخی مدارک و اظهارات معتمدین محل این درخت حدود 700 سال قدمت دارد که متعلق به پیر بخشی - زیارتگاه روستا - و چند تن از اهالی می باشد . -2حمام تاریخی روستای فارسیان که از دوره پهلوی اول بر جای مانده است که در ابتدای این روستا وجود دارد و بخش های مختلفی - مثل خزینه، نمره، بخش عمومی و ... - را دارا می باشد.
