بخشی از مقاله
چکیده
دولت ها براي تداوم حیات خود و بالندگی آن، به ابزارهاي قدرت متوسل می شوند و کوشش می کنند تا با افزایش قدرت، امنیت و منافع خود را تضمین نمایند. یکی از راه هاي کسب قدرت، همگرایی و وحدت است؛ مسلمانان بالاخص علما و فضلاي دینی باید از همه ظرفیت هاي موجود در این امر استفاده کنند.
از آنجا که جامعه المصطفی6 خود، یک نمونه بارز از سازمانهایی است که در راستاي همگرایی جهانی تلاش می کند، ضروري است که ظرفیت هاي موجود آن مورد بررسی و تحلیل قرار گیرد. نوشتار پیش رو، پژوهشی، کتابخانهاي و اسنادي است که به روش توصیفی_تحلیلی سامان یافته و می کوشد تا با دقت، ظرفیت هاي پژوهشی المصطفی6 همچون برگزاري همایش و نشستها و جشنواره ها و نشر کتب و مجلات و... را در راستاي ایجاد همگرایی در جهان اسلام بررسی و تحلیل نماید.
مقدمه
همگرایی یکی از نظریه هاي نسبتا جدید در عرصه مطالعات روابط بین الملل به شمار می رود و عملا بعد از جنگ جهانی دوم، براي تجزیه و تحلیل سیاست هاي منطقه اي و بین المللی استفاده شد. نظریه همگرایی محصول تفکر و بینش گروه هایی بود که تعدد واحدهاي سیاسی و حاکمیت ملی دولتها را سبب بروز جنگ ها می دانستند. لذا این گروه ها تمام تلاش خود را براي ایجاد جو سازمان هاي فراملی اعم از اقتصادي، سیاسی و اجتماعی به کار گرفتند تا با ایجاد جو همکاري میان دولتها، از سطح تعارضات و مناقشات منطقه اي کاسته شود. گرچه تمایل به اتحاد و همبستگی در طول تاریخ، همواره یکی از راه-هاي موثر براي مقابله با دشمن مشترك و دستیابی به اهداف مشخصی بوده، گرایش به همگرایی از نوع جدید آن از ویژگی هاي بارز سده بیستم بویژه نیم سده قرن اخیر است.
امروزه هجوم گسترده دشمنان اسلام به منافع مادي و معنوي مسلمانان از همیشه بیشتر شده و بسترهایی مانند تهاجم فرهنگی و اجتماعی، تأسیس فرق ضاله و … با حضور نظامی در کشورهاي اسلامی ابعاد و وجوه پیچیدهتري پیدا کرده است و لزوم وحدت، یکپارچگی و دوري از تفرقه و اختلاف افکنی در بین امت اسلام از هر زمان دیگر بیشتر احساس میشود زیرا اگر در دهههاي گذشته دشمنان اسلام با ابزار تبلیغی و استثمار اقتصادي به دنبال منافع خود بوده-اند امروزه با شکستن شخصیت مسلمانان و حضور نظامی در کشورهاي آنان منافع خود را دنبال میکنند و این حضور نظامی و فیزیکی میتواند به دیگر نقاط جهان اسلام نیز سرایت کند.
بنابراین کشورهاي اسلامی همچون جوامع اروپایی نیازمند شیوه هاي نوینی چون همگرایی و تشکیل جوامع فراملی براي افزایش سطح قدرت ملی و حل مسائل مشترك است. جهان اسلام به عنوان یک سیستم منطقه اي از عوامل پیوند دهندهي فراوانی برخوردار است که از جمله میتوان پیوستگی هاي جغرافیایی، تهدیدات مشترك خارجی، همگونی هاي دینی و فرهنگی، قابلیتهاي ژئوپولیتیکی، قابیلتهاي تجاري و اقتصادي اشاره کرد و عوامل یادشده این فرصت را در اختیار کشورهاي اسلامی قرار می دهد که با استفاده از الگویی متناسب با شرایط موجود در جهان اسلام، زمینه را براي ایجاد وحدت و همگرایی در میان خود فراهم کنند.
در این بین نهاد علمی و برجسته اي همچون جامعه المصطفی 9العالمیه که از سراسر این جهان جذب فراگیر دارد و به تربیت علماء، فضلاء و اندیشمندان اسلامی می پردازد، می تواند گامی بزرگ در راستاي رسالت اصلی خویش، که آموزش و بیان و معرفی معارف و آموزه هاي اسلام ناب محمدي9 به تمام عالمیان است بردارد. منادي و عامل همگرایی و وحدت و انسجام بین تمام مسلمانان و چه بسا همه بشر داشته باشد.
لازم به ذکر است که تمامی مطالب مربوط به جامعه المصطفی به علت عدم دسترسی نگارنده به منبع کتبی قابل توجهی از سایت المصطفی یادداشت برداري شده است.
مفهوم همگرایی
همگرایی واژهاي است که مفهوما در مقابل واگرایی قرار دارد. همگرایی یعنی نزدیکی و تقارب.
پیوستگی و نزدیکی اعضا یا اجزاي یک مجموعه به یکدیگر؛ اتحاد
همگرایی در فرهنگ اکسفورد به دو صورت تعریف شده است:
یک: ترکیب دو چیز در یکدیگر به طوري که یکی بخش تفکیک ناپذیر دیگري شود؛ دو. عضویت کامل یک فرد در یک جامعه.
همگرایی فرایندى است که طی آن افراد و اعضاى یک واحد اجتماعی یا سیاسی به طور داوطلبانه از اعمال اقتدار کامل خود صرف نظر میکنند تا در پرتو آن بتوانند به اهداف مشترکی برسند . در مقابل واگرایی عبارت است از اینکه اعضاى یک واحد سیاسی یا اجتماعی نسبت به قبول اقتدار برتر خارج از چارچوب خود امتناع ورزند و به تبع از منافعی که از این رهگذر به دست میآید چشم پوشی میکنند .
لذا می توان گفت همگرایی سیاسی عبارت است از فرایندي که طی آن دولتها یا واحدهاي سیاسی براي دستیابی به اهداف مشترك خود، بطور داوطلبانه و آگاهانه، بخشی از حاکمیت و اقتدار عالی خود را به یک مرکز فراملی واگذار می کنند. - کاظمی،1370،ص - 3 به عبارت دیگر، همگرایی بیانگر شرایطی است که در آن، سازمان هاي اجتماعی، اقتصادي، سیاسی، امنیتی، و دستگاه هاي ارتباطی واحدهاي مختلف، با حذف عوامل اختلاف برانگیز و تعصبات ملی گرایانه به نفع اهداف جمعی و منافع مشترك، به حدي به هم نزدیک می شوندکه نظام جدیدي از روابط، جایگزین نظام پیشین می گردد.
مفهوم همگرایی اسلامی : در همین راستا باید توجه داشت مسلمانان با مذاهب و فرق مختلف خود، به لحاظ مشترکات دینی، دشمن مشترك نیز دارد. لذا باید صفوف خود را مقابل دشمن مشترك فشرده کنموده و در برابر او ایستاده و کاري نکنند که دشمن از وضعیت آنها سوء استفاده کرده و در رسیدن به اهداف شوم خود از آنان بهره برد. زیرا دشمنی که چشم طمع به منافع کشورهاي اسلامی دوخته و دشمن سرسخت مسلمانان است، نمی تواند با همه آنان مقابله کند، لذا ابتدا آنان را از هم جدا کرده تا نیروهایشان مستهلک شود، آن گاه به سراغ تک تک آنها می رود و در این صورت می تواند به پیروزي برسد. به تعبیر رهبر معظم انقلاب، همگرایی و انسجام اسلامی یعنی پیروان هر مذهبی از مذاهب اسلامی کاري نکنند که احساسات پیروان مذهب دیگر را بر ضد خود برانگیزانند.
از جمله مفاهیمی که در راستاي هم، استفاده میشود، وحدت و همگرایی است که به لحاظ مفهومی به هم نزدیک می باشد، به همین دلیل در ادامه به مساله وحدت هم، به طور اجمالی پرداخته می شود. - چون غالبا در کاربرد عرفی، این دو معنا به عنوان مترادف هم در نظر گرفته میشود -
معنا و مفهوم وحدت اسلامی
اسلام خواستار انسجام و وحدت اسلامی است، اما مسئله این است که همسویی و انسجام به چه معناست؟ آیا همه فرق اسلامی جمع شوند و یک مذهب درست کنند و »وحدت مذهبی« به وجود بیاورند یا در عین وجود فرق مختلف وحدت اسلامی محقق خواهد شد؟ به نظر استاد مطهري، معناي اول اصلاً عملی نیست، چرا که وقتی در خود شیعه در مسئله فقاهت وحدت ایجاد نمی شود، چطور انتظار داریم همه فرقه ها را یکی کنیم . لذا معناي اول، یعنی اینکه همه فرقه ها جمع شوند و یک مذهب شوند و به خاطر اتحاد اسلامی از اصول اعتقادي و یا غیر اعتقادي خود صرف نظر کنند، نه منطقی است و نه عملی. چرا که اخذ مشترکات اسلامی و طرد مختصات هر فرقه اي نوعی خرق اجماع مرکب است و محصول آن چیزي است که قطعاً غیر از اسلام واقعی است. چرا که مختصات یکی از فرق جزء متن اسلام است و اسلام مجرد از همه این مشخصات و ممیزات، وجود ندارد. همچنین چگونه ممکن است از پیروان یک مذهب تقاضا کرد که به خاطر مصلحت حفظ وحدت اسلام و مسلمانان، از فلان اصل اعتقادي یا عملی خود که به هر حال به نظر خود، آن را جزء متن اسلام می داند صرف نظر کند؟ این خواسته در حکم این است که از او بخواهیم به نام اسلام از جزئی از اسلام چشم بپوشد.
