مقاله ظهور فصلی و راهنمای مزرعه ای آفات کلیدی فضای سبز در کلانشهر اراک ، ایران

بخشی از مقاله

چکیده

با بررسیهای میدانی کارشناسان سازمان پارکها و فضایسبز کلانشهر اراک به کمک کارشناسان گیاهپزشکی طی 1390-94 آفات کلیدی فضای سبز جمعآوری و شناساییشد. راهنمای مزرعهای برای شناسایی آفات مهم فضای سبز برای علاقمندان و فعالان این عرصه تهیه و ظهور فصلی آفات مهم روی گیاهان غالب فضای سبز نیز ارائه شد.

.1مقدمه

نخستین گام در مدیریت صحیح آفات، شناسایی، دامنه میزبانی و اطلاع از ظهور فصلی و اوج فعالیت آن است. با در دست داشتن اطلاعات سیستماتیک و اکولوژیکی کافی میتوان سادهترین و کاراترین راهکارهای مبارزه را اتخاذ کرد. با توجه به موارد ذکر شده، لزوم شناسایی آفات کلیدی فضای سبز و ظهور فصلی آنها ضروری به نظر میرسید. علاوه بر این، در دسترس نبودن راهنمای مزرعهای برای شناسایی آفات مهم فضای سبز کلانشهر اراک برای کارشناسان مناطق مختلف هدف اصلی این تحقیق بود.

.2مواد و روشها:

با بررسیهای میدانی کارشناسان سازمان پارکها و فضایسبز کلانشهر اراک به کمک کارشناسان گیاهپزشکی و جمعبندی بازدیدهای به عمل آمده در سطح شهر طی 1390-94 آفات کلیدی فضای سبز شهر جمعآوری و به کمک متخصصین و منابع سیستماتیک، شناساییشد. با تهیه عکس از مراحل زندگی آفت و شکل خسارت، راهنمای مزرعهای تصویری برای شناسایی آفات مهم فضای سبز برای علاقمندان و فعالان این عرصه تهیه شد. با مشاهده میدانی نوسانات فصلی آفت طی چهار سال گذشته که بطور کامل به دمای محیط وابستگی دارد و در سالهای مختلف متغیر است، ظهور فصلی مرسوم آفات مهم، روی گیاهان غالب فضای سبز نیز ارائه شد.

.3نتایج و بحث

لیست مهمترین گونههای خسارتزا روی گیاهان غالب فضای سبز شهر اراک با یادداشتهای مختصری از دامنه میزبانی - جدول - 1، ظهور فصلی - جدول - 2 و شکل خسارت به شرح زیر ارائه شد:

شته رز Macrosiphum rosae - L. - - Aphididae -

گیاهان میزبان: انواع واریتههای رز. علائم خسارت: از ابتدای بهار که رزها رشد رویشی خود را آغاز میکنند، شته ها روی جوانههای برگ، سرشاخه و جوانهها های گل ظاهر شده و با تغذیه شدید از شیره گیاهی مانند سایر شته ها به دو صورت مستقیم و غیرمستقیم خسارت میزنند. این آفت باعث ضعف، پژمردگی، توقف رشد جوانهها و سرشاخهها، عدم باز شدن برگ و شکفتن غنچه ها، ریزش زودهنگام برگها، تغییر شکل و لکه دارشدن گلبرگها میگردد. در صورتی که بوتههای رز شاداب بوده و خوب آبیاری شوند، شته در تمام سال روی آنها فعال است . ظاهرا نسترن، گل محمدی و رز کمتر به این شته آلوده می شوند و رزهای پرپر و پیوندی به شدت مورد حمله قرار می گیرند.

شته اقاقیا Aphis craccivora Koch, 1854 - Aphididae -

در سطح شهر اراک، طی فصل رشد درخت معمولا از تاریخ 94/02/01 الی اواخر فعالیت شته روی غالب درختان اقاقیا 94/04/31 - پایان دوره گلدهی و سفت شدن پوست نیام - فعالیت دارد. طی مشاهدات میدانی به نظر میرسد ساقههای ترد اقاقیا روی درختهای جوان و یا سرشاخههای جدید که بعد از هرس درخت ایجاد میشود، بافتهای ترد و مناسبی برای تغذیه شته اقاقیا A. craccivora - از اردیبهشتماه تا اواخر مهر - هستند.[3] گیاهان میزبان: در بررسی شتهها و روابط میزبانی آنها در استان مرکزی، شته اقاقیا در بین 77 گونه شته جمعآوری شده، پلیفاژترین - دارای بیشترین دامنه میزبانی - و بیشترین پراکنش زمانی را به خود اختصاصداد.[6] علائم خسارت: با تغذیه از شیره گیاه باعث ضعف درختان میشود. با ریزش عسلک باعث چسبناک شدن زیر سایهانداز درخت میشود. اقاقیای چتری - پیوندی - کمتر از اقاقیای غیر پیوندی مورد توجه این شته قرارمیگیرد.

شته نارون Tinocallis - Sappocallis - saltans - Nevsky 1929 - - Drepanosiphidae -

گیاهان میزبان: نارون. علائم خسارت: شته نارون در سطح تحتانی برگها فعالیت دارد و با مکیدن شیره گیاهی باعث ضعف درخت و در خسارت بالا منجر به خزان زودرس برگها میگردد. به علاوه با ایجاد ترشحات شیرهای فراوان، موجب رشد قارچ های ساپروفیت و جذب گرد غبار در سطح برگ شده و عمل فتوسنتز مختل میشود . در مناطق شهری ریزش ترشحات بسیار زیاد شته در پیادهروها و حاشیه خیابان، مشکلاتی را برای عابرین ایجاد می کند.[4]

شپشک نارون Lepidosaphes conchiformis Gmelin - Diaspididae -

گیاهان میزبان: در شهر اراک از روی برگ و سرشاخههای نارون - موقعیت: بلوار آیتاله اراکی، بلوار دروازه تهران - جمعآوری شد. علائم خسارت: بصورت پولکهای ریز روی سرشاخهها، تنه - بطور گسترده - و روی سطح برگ - در مسیر رگبرگها - بطور پراکنده دیده میشود. این آفت با تغذیه از شیره گیاهی باعث ضعف درخت میشود.

شپشک خونی نارون Gossyparia spuria - Modeer - - Eriococcidae -

پورهها در سطح تنه، سرشاخهها و ترکهای پوست و گاهی بصورت مجتمع در اطراف جوانهها زمستانگذرانی میکنند. گیاهان میزبان: نارون. علائم خسارت: شپشک خونی نارون به شاخههای فرعی و اصلی و تنه درخت حمله نموده و با مکیدن شیره نباتی باعث ضعف درخت، زرد شدن برگ شاخه ها، خزان زودرس آنها و در نهایت خشکیدگی آنها میگردد. به علاوه ترشح عسلک توسط این آفت موجب چسبنده شدن برگ، مسدود شدن روزنه ها و در نتیجه کاهش فتوسنتز بد منظره شدن درخت میشود. شپشک خونی نارون در تراکم بالا ممکن است موجب خشکیدگی کامل درخت به ویژه درختان جوانگردد.[4] به نظر میرسد شرایط داخل تاج درخت برای فعالیت آفت مناسبتر است.

پروانه برگخوار نارون Bucculatrix ulmella Zeller, 1848 - Bucculatricidae -

زمستان گذرانی این پروانه به شکل پیش شفیره در داخل پیله سفید رنگ روی تنه ویا برگها ی ریخته شده ی پای درخت صورت می گیرد . گیاهان میزبان: روی نارون چتری و اوجا فعالیت دارد.[2] علائم خسارت: در خسارت شدید وقتی از فاصله 30 متری به درخت نگاه کنید، برگها به رنگ کرم رنگ دیده میشوند. از فاصله نزدیک توری شدن برگها بخوبی نمایان است. با تکان دادن سرشاخهها، لاروهای فعال در پشت برگ از سرشاخهها به کمک تار ابریشمی در هوا معلق میشوند.

سوک پوستخوار کوچک نارون  Scolytus multistriatus - Marsham - - Curcolionidae -

گیاهان میزبان: راش، بلوط، ممرز و زبانگنجشک.[4] در سطح شهر اراک بیشترین سطح خسارت روی نارون وجود دارد. علائم خسارت: با تغذیه از لایه زنده بخش داخلی پوست، باعث اختلال در انتقال شیره گیاه شده و به تدریج از سرشاخه به سمت تنه اصلی درخت را خشک میکند. سبزخشک شدن برگها در بخشی از تاج درخت، وجود سوراخهای ریز سنجاقی روی پوست - با جداکردن پوست در این نواحی، شیارهای روی چوب که در واقع مسیر حرکت - تغذیه - لاروهاست دیده می-شود - از علایم خسارت آفت است.

شته سرو Cinara - Cupressobium - tujafilina - Del Guercio, 1909 - - Lachnidae -

گیاهان میزبان: فقط روی انواع سروها دیده میشود. علائم خسارت: شته بسیار مقاومی است که در جمعیت بالا با ریزش ترشحات بسیار زیاد شته در زیر سایهانداز درخت قابل شناسایی است.

شپشک آردآلود سرو Planococcus vovae - Nasanov - - Peudococcidae -

گیاهان میزبان: روی انواع سروها خسارت میزند. در سطح شهر اراک بطور گسترده از فضای سبز منطقه راهآهن جمعآوری شد. علائم خسارت: در جمعیت بالا باعث خشکیدگی درخت از سرشاخه به سمت تنه اصلی درخت میشود.

شپشک زبانگنجشک Parlatoria oleae - Colvee - - Diaspididae -

گیاهان میزبان: در شهر اراک بطور عمده از روی برگهای ترون - موقعیت: کوی صنعتی - و سرشاخههای زبانگنجشک - موقعیت: بوستان پیروزی - جمعآوری شد. علائم خسارت: بصورت پولکهای ریز و گرد روی سرشاخهها، تنه و روی سطح برگ بطور پراکنده دیده میشود. این آفت با تغذیه از شیره گیاهی باعث ضعف درخت میشود. در محل تغذیه آفت روی برگهای ترون، نقاط قهوهای رنگی متمایز با سایر بخشهای برگ، به چشم میخورد.

پسیل زبانگنجشک Psyllopsis fraxini - Linnaeus, 1758 - - psyllidae -

گیاهان میزبان: زبان گنجشک. علائم خسارت: پوره و حشرات کامل پسیل ضمن مکیدن شیره نباتی با وارد نمودن بزاق خود به داخل سلولها و برهم زدن هورمون های گیاهی موجب لوله شدن حاشیه برگها و تبدیل شدن آن به گال میشوند. گال ها در ابتدا سبز، سپس زرد، بنفش و سرانجام قهوه ای تیره میگردند . این عوارض باعث ضعف شدید درخت می-شود.

سفیدبالک زبانگنجشک Aleuroclava sp. - Aleyrodidae -

یکی از عواملی که مبارزه شیمیایی از طریق برگ ها را پیچیده تر میکند این است که : بالغین و پوره ها غالبا در سطوح غیر محوری برگ ها - سطح زیرین برگ و در سطح زیرین در ابتدا در زاویه های شیب دار متمرکز می شوند - یافت می شوند که باعث فرار آنها از تماس مستقیم با قطرات سم می شود. گیاهان میزبان: از روی زبانگنجشک و افرا جمعآوری شد.