مقاله عوامل ارتباطی موثر بر آگاهی بازدیدکنندگان باغ موزه نادری

بخشی از مقاله

چکیده

آگاهی حالتی از ذهن است که در آن فرد بهطور انتخابی و فعالانه اطلاعاتی را که از محیط اطراف جمعآوری کرده است را پردازش میکند. این مفهوم جهت افزایش یادگیری بازدیدکننده در سایتهای میراثی ضروری است. ادبیات پژوهش نسبت به آگاهی در حوزه گردشگری کم و در منابع فارسی بسیار محدود میباشد هدف این تحقیق بررسی میزان اثربخشی عوامل ارتباطی موجود در باغ موزه نادری بر آگاهی بازدیدکنندگان است.

تحقیق حاضر بر اساس مدل آگاهی ماسکاردو - 1999 - در سایتهای میراثی بوده و عوامل ارتباطی موجود شامل اشیاء به نمایش درآمده، راهنمای مکان و مطالب چاپی میباشد، که در این تحقیق تاثیر اشیا به نمایش درآمده بر آگاهی بازدیدکننده بررسی شده است.

این پژوهش از لحاظ هدف، یک پژوهش کاربردی است و تعداد 195 پرسشنامه در بین بازدیدکنندگان باغ موزه نادری در بازهی زمانی 15 آبان تا 5 آذر 1395 توزیع و جمعآوری شد و مورد تجزیه و تحلیل توسط نرمافزار IBM SPSS Stastics 24 قرار گرفت. نتایج پژوهش نشان داد که تاثیر اشیا به نمایش درآمده بر آگاهی بازدیدکنندگان باغ موزه نادری معنادار میباشد و اشیاء به نمایش درآمده بر آگاهی بازدیدکننده تاثیر داشته است.

-1 مقدمه

امروزه، دیدار از منابع فرهنگی و تاریخی یکی از بزرگ ترین، فراگیرترین و رو به رشد ترین بخش های صنعت گردشگری است. این شکل از گردشگری - گردشگری میراث - بسیار سریعتر از سایر اشکال گردشگریمخصوصاً، در کشورهای در حال توسعه رشد کرده است.

سرزمین ایران با توجه به فرهنگ و تاریخ باستانی خود، که ریشه در تاریخ کهنسال این مرز و بوم دارد، و نیز آثار باستانی بسیار زیادی که در جای جای این کشور دیده می شود، در ردیف یکی از کشورهای مهم جهان به لحاظ جایگاه تاریخی، فرهنگی، و سایر جاذبههای گردشگری قرار گرفته است .بنابراین گردشگری میراث برای صنعت گردشگری و فرهنگ ایران مهم است.

گردشگری میراث فرهنگی به بخشی از گردشگری میراثی اشاره می کند که تاکید خاصی بر جاذبه های فرهنگی و میراثی دارد. این جاذبه ها متنوعاند و شامل موزهها، نمایشگاهها و سایتهای باستان شناسی و مانند آن میباشند 

این حقیقت که افراد مختلف برداشتهای متفاوت از یک تاریخ مصنوع و فضا دارند را نمیتوان نادیده گرفت؛ افراد مختلف بر اساس تجربههای فرهنگی و شخصی خود به شیوههای متفاوت با فضاهای میراثی مواجه میشوند .[4]، و فعالیتی که به قابلفهم و معنادار کردن فضاهای میراثی برای بازدیدکنندگان خود اختصاص داده شده است"تفسیر" نام دارد و بهعنوان جزء اصلی گردشگری مدرن میراث در نظر گرفته میشود

ازطرفی دیگر، مفهوم آگاهی در صنعت گردشگری برای کمک به ترویج بهتر تفسیر در میان گردشگران مطرح میشود که به بالابردن کیفیت در صنعت گردشگری نیز کمک میکند.[6]؛ زیرا آگاهی حالتی از توجه هشیارانه است که در آن افراد بهطور ضمنی به متن و محتوای اطلاعات آگاه هستند .

طبق نظر نور و دیگران، یک یادگیرنده آگاه به خوبی به محیط اطرافش توجه دارد، به اطلاعات جدید عکس العمل نشان میدهد و استانداردهای جدید میسازد و به درستی رفتار میکند. طبق نظر او گردشگران آگاه افرادی هستند که به طور جدی با اطلاعات مواجه شده و فعالیت های درون سایت را بررسی میکنند، سعی میکنند معانی موجود در سایتهای میراثی را دریافت کرده و در نتیجه درک و شناخت و همدلی بیشتری را نسبت به سایتی که بازدید کرده اند ابراز میکنند و پس از بازدید به حفاظت از میراثشان توجه دارند.

به دلیل نقش تعیینکنندهای که نادر شاه افشار - 1126- 1066 - در شکلگیری تاریخ، فرهنگ و هویتمان ایفا کرده است، به دلیل نقش تعیینکنندهای که حکیم ابولقاسم فردوسی - 397-319 - در شکلگیری تاریخ، فرهنگ و هویتمان ایفا کرده است، و با توجه به اهمیت آگاهی در سایتهای میراثی، مطالعه حاضر بر روی تاثیر اشیا به نمایش درآمده بر آگاهی بازدیدکنندگان باغ موزه نادری در شهر مشهد انجام شده است.

طبق بررسیهای انجام شده به نظر میرسد، تحقیق در حیطه آگاهی در بخش گردشگری اگر باشند بسیار اندکاند. از اینرو تحقیق در این زمینه حائز اهمیت میباشد. منابع این مقاله اکثرا لاتین میباشند و پیشینه فارسی در این زمینه موجود نمیباشد.

-2 مبانی نظری

ذهنآگاهی ریشه در سنتهای تفکر شرقی دارد و اغلب تمرین رسمی مراقبه همراه با تمرکز حواس است. در حقیقت تمرکز حواس"قلب" مراقبه بودایی نامیده شده است. با این حال، ذهنآگاهی چیزی فراتر از مراقبه است. "ذاتا" یک وضعیت آگاهی است که شامل توجه آگاهانه به لحظه لحظهی یک تجربه است. تمرین مراقبه در حقیقت یک "داربست" است که برای بهبود وضعیت یا مهارت ذهن آگاهی مورد استفاده قرار میگیرد.[9] یکی از این روش های نظری که به طور مستقیم در تفسیر استفاده شده است است مفهوم آگاهی و ناآگاهی است.

این مفهوم از روانشناسی جامعه شناختی گرفته شده است و استدلال میکند که در هر موقعیتی افراد میتوانند در یکی از دو حالت شناختی آگاهی و یا ناآگاهی باشند. ناآگاهی رفتاری معمولی است که پردازش فعال ذهنی را شامل نمیشود و افراد توجه کمی به آنچه انجام میدهند دارند. این ویژگی مشخصه افرادی است که در پردازش اطلاعات جدید ناموفقاند و بر رفتارهای موجود یا ساختارهای قدیمی تکیه میکنند

آگاهی از طرف دیگر، حالت مخالف ناآگاهی است. و میتوان آن را اینگونه تعریف کرد که حالتی از عملکرد است که افراد در آن بهطور فعال در بازسازی محیط از طریق ایجاد دستهبندیهای جدید و یا تمایز سهیم هستند. بنابراین توجهشان را به نشانههای متنی جدید که ممکن است آگاهانه کنترل شده باشند جلب میکنند 

فعالیتی که مکانهای میراثی را برای بازدیدکنندگان قابلفهم و بامعنا میسازد، تفسیر میراث نامیده شده و امروزه به عنوان جزء اصلی گردشگری میراث کاملا" پذیرفته شده است [12]؛ درنتیجه، تفسیر میراث تلاشی برنامهریزیشده است تا به بازدیدکنندگان، نسبت به تاریخ و اهمیت وقایع، افراد، و اشیایی که مکان میراثی با آن مرتبط میباشد، درک دهد؛ بنابراین، تفسیر فرایندی ارتباطی است که هدف آن کمک به افراد جهت کشف اهمیت اشیا، مکانها، افراد و وقایع است تا از طریق آن، افراد با درکی بالاتر، شیوهی دریافت خود و جهان خود را تغییر دهند.

همچنین، تفسیر مانند یک پل عنوان میشود که دلیل اهمیت تفسیر برای بازدیدکنندگان و برنامهریزی میراث و مدیریت آنرا مطرح میکند؛ از اینرو، تفسیر بهعنوان رسانهی ارتباطی برنامهریزی و مدیریت مدیران میراث، جهت دسترسی و جلب علاقه بازدیدکنندگان مورد استفاده قرار میگیرد، تا کمک کند اشیا و مکانهای میراثی آسانتر درک شوند

ماسکاردو - 1992 - ، اولین محققی بود که آگاهی را در حوزهی گردشگری مورد کاوش قرار داد. وی هنگامی که نقش مؤثر تفسیر را در گردشگری پایدار در رابطه با سایتهای میراثی بررسی میکرد، آگاهی را بهعنوان چارچوبی نظری که برنامهی تفسیر را هدایت میکند، مدنظر قرار داد.

در این کاربرد اولیهی آگاهی در زمینهی گردشگری، ماسکاردو مدلی از رفتار بازدیدکنندگان را در سایتهای میراثی ساخت بشر، بر اساس مروری بر ادبیات تحقیق تفسیر و آگاهی ارائه نمود. وی در این مدل نشان داد که چگونه اشیا به نمایش درآمده بر حالت شناختی آگاهی یا ناآگاهی بازدیدکننده تأثیر میگذارد؛ ماسکاردو در این مطالعه، پیامدهایی را نتیجهی حالت شناختی معینی میداند و معتقد است که آگاهی منجر به یادگیری بیشتر، سطح رضایت بالاتر و درک بهتر میشود، در حالیکه ناآگاهی، یادگیری کمتر، سطح رضایت پایینتر و درک پایینتر از سایت میراثی را در پی دارد

ماسکاردو - 1996 - در مقالهی خود با عنوان"بازدیدکنندگان آگاه"، مدل آگاهی در رفتار و شناخت بازدیدکنندگان در سایتهای میراثی را ارائه کرد؛ وی در این مدل نشان داد که چگونه اشیا به نمایش درآمده میتواند در حالت شناختی - آگاهی یا ناآگاهی - بازدیدکنندگان مؤثر باشد. وی معتقد است یادگیری بیشتر، رضایت بالاتر و درک عمیقتر از نتایج آگاهیاند، در حالیکه یادگیری کمتر، رضایت پایینتر و درک کم از نتایج ناآگاهیاند

وودز و ماسکاردو در سال 2003 در مقاله خود با عنوان " افزایش یادگیری راجع به حیاتوحش از طریق آگاهی"، مدلی ارتباطی را جهت افزایش آگاهی بازدیدکنندگان ارائه میدهند. عوامل ارتباطی را استفاده از تنوع و تغییر، رسانههای چندحسی، نوگرایی، غافلگیری، تضاد، کنترل بازدیدکننده، ارتباط با بازدیدکننده و استفاده از سوال مطرح کردهاند

گنسن و دیگران در سال 2014 ، در مقاله خود با عنوان "عوامل ارتباطی سهیم در آگاهی"، تحقیقات خود را در مکانهای ثبت شده بهعنوان میراث جهانی در مالاکا - در مالزی - بر اساس مدل آگاهی ارتباط با بازدیدکنندگان توسط وودز و ماسکاردو - 2003 - انجام دادند. آنها در این تحقیق، تأثیر سه عامل ارتباطی - تنوع، تعامل، و ارتباط شخصی - که در رسانهی نمایشگاهها مورد استفاده قرار گرفته بود را بر وضعیت آگاهی بازدیدکنندگان بررسی کردند. نتایج تحقیق نشان داد که هر رسانهی ارتباطی، یکی از عوامل ارتباطی را بهعنوان یک اصل مدنظر قرار داده بود که منجر به آگاهی بسیاری در بازدیدکننده میشد؛ به اینصورت که در رسانه نمایشگاه، عامل ارتباطی اصلی که سبب آگاهی بازدیدکننده میشد، تنوع بود

ام دی نور و دیگران در سال 2015، در مقاله خود با عنوان "تفسیر مؤثر جهت آگاهی با استفاده از رسانههای مختلف"، تأثیر رسانهی نمایشگاهها، راهنمایان تور، و مطالب چاپی را بر افزایش آگاهی در 6 سایت بهعنوان میراث جهانی در شهر مالاکا - در مالزی - از لحاظ تنوع آنها، ارتباط شخصی و تعامل بررسی کردند. این تحقیق بر اساس مدل آگاهی وودز و ماسکاردو - 2003 - انجام شده بود، که یافتهها نشان دادند مطالب چاپی قویترین رسانه و سپس محل نمایش تأثیر مثبت در القای آگاهی در میان بازدیدکنندگان داشت، اما هیچ رابطهی قابلتوجهی بین راهنمای تور و آگاهی نشان داده نشد.

به منظور انجام این تحقیق از مدل ارتباطی ماسکاردو - 1999 - جهت بررسی میزان آگاهی بازدیدکنندگان استفاده شده است. طبق نظر وی عوامل ارتباطی بر آگاهی بازدیدکننده تاثیر میگذارند. و عوامل ارتباطی شامل تغییر و تنوع، کنترل بازدیدکننده و ارتباط با بازدیدکننده میباشند. برای روشنتر شدن مطلب میتوان گفت که عوامل ارتباطی میتواند شامل نمایشگاهها، راهنماهای تور، علائم، نقشهها، کتابچههای راهنما، بروشورها و مسیرهای حرکت باشد اما در مورد مکان منتخب در این تحقیق با توجه به بررسی های انجام شده و نظرات کارشناسان حاضر در سایت مورد نظر، عوامل ارتباطی شامل: راهنمای مکان، مطالب چاپی و اشیاء به نمایش درآمده میشود. که در این پژوهش نقش اشیا به نمایش درآمده بر آگاهی بازدیدکنندگان باغ موزه نادری مورد بررسی قرار گرفته است.

فرضیه پژوهش مبنی یر این است که اشیا به نمایش درآمده بر آگاهی بازدیدکنندگان تاثیر دارد.

در زیر به تعریفی از مفهوم اشیا به نمایش درآمده و برخی اصولی که برای نمایش اشیا میبایست به کار رود پرداخته شده است.

اشیای به نمایش درآمده

اولین گام در درگیرکردن بازدیدکنندگان جذب آنها به یک نمایشگاه است. عبارت نمایشگاه از جهان موزه گرفته شده و برای مشخص کردن یک شی مستقل و نمایش آن در یک محیط مورد استفاده قرار گرفته است. اشیاء به خودی خود، فقط کمی فراتر از وجود خود میتوانند ارتباط برقرار کنند. طراح نمایشگاه نباید خود را محدود به مخاطبان نخبه، دانشمندان، و کسانی نماید که اطلاعات پیش زمینه خوبی دارند