بخشی از مقاله
چکیده
هدف از این پژوهش بررسی عوامل مؤثر بر استفاده سیبزمینی کاران از منابع اطلاعاتی و کانالهای ارتباطی برای مدیریت مصرف آب در صنعت کشاورزی بود. این پژوهش از نظر ماهیت کمّی و از نظر هدف کاربردی است. داده-ها به شیوه میدانی جمعآوری شد و روش آن توصیفی - همبستگی است. جامعه آماری این تحقیق را کشاورزان شهرستان سنقر - استان کرمانشاه - تشکیل دادند . - N= 50 - حجم نمونه این تحقیق با استفاده جدول مورگان، 44 کشاورز سیبزمینی کار تعیین شد.
ابزار مورد استفاده در این روش برای گردآوری دادهها و اطلاعات، پرسشنامه بود. برای تعیین روایی پرسشنامه از پانل متخصصان استفاده شد، که شامل متخصصان رشتههای مرتعداری علوم اجتماعی بودند. بهمنظور برآورد پایایی پرسشنامه از آزمون ضریب آلفای کرونباخ استفاده شد که مقدار آلفا برای منابع و کانالهای ارتباطی و اطلاعاتی 0/73 بود. نتایج نشان داد بیشتر کشاورزان 43/18 - درصد - به میزان کم از منابع اطلاعاتی و کانالهای ارتباطی استفاده میکنند.
همچنین، مشخص شد که کشاورزان مورد مطالعه بهترتیب؛ برگزاری کلاسهای آموزشی، رادیو، تلویزیون، مرکز جهاد کشاورزی، سی دی آموزشی و بروشور آموزشی را برای کسب اطلاعات در مورد مدیریت مصرف آب در صنعت کشاورزی ترجیح دادند. همچنین، نتایج تحلیل رگرسیون نشان داد که 4 متغیر سن، سابقه بهرهبرداری، تحصیلات و درآمد؛ 50 درصد از تغییران متغیر وابسته را تبیین میکنند.
-1 مقدمه
نقش مهم و اساسی بخش کشاورزی در هر کشوری از جمله در تولید مواد غذایی مورد نیاز مردم آن کشور است .[10] آب بهعنوان مهمترین عامل توسعه جهان در بخش کشاورزی علاوه بر تأمین نیازهای اولیه از جنبههای اقتصادی و زیستمحیطی هم دارای اهمیت است .[6] در ایران با توجه به اقلیم خشک و نیمهخشک و با در نظر گرفتن خشکسالیهای اخیر این ماده حیاتی محسوستر است
به استناد مطالعات طرح جامع آب کشور حدود 83 میلیارد مترمکعب 93 - درصد - از کل منابع آب به بخش کشاورزی اختصاص داده میشود؛ مصرف چنین حجمی از آب کاهش توسعه کشاورزی و افزایش خسارت را در آینده بههمراه خواهد داشت .[1] همچنین، استفاده از روشهای نامناسب آبیاری بهخصوص شیوههای سنتی سبب هدر رفت حجم زیادی از آب میشود .[9] درواقع، بهرهبرداری بهینه، کاهش در مصرف آب و استفاده از الگوهای کشت مناسب میتواند در رفع کمبود منابع و بهینهسازی مصرف آب نقش مؤثری داشته باشد
برای نگرش تعاریف مختلفی ارائه شده است که در این بین میتوان به تعریف گروسمن [15] اشاره نمود که نگرش را بهعنوان تمایل به پاسخگویی به یک ایده و یا موقعیت خاص تعریف مینماید که اغلب بهعنوان یک مفهوم برای هدایت و راهنمایی افراد مورد استفاده قرار میگیرد.
پارسا [17] نگرش را نظام پایدار ارزشیابیهای مثبت و منفی، احساسات عاطفی و گرایشهای موافق و مخالف نسبت به مقاصد اجتماعی تعریف کرده است. در یک جمعبندی میتوان نگرش را بهعنوان یک حالت ذهنی، احساسی یا تمایل تعریف نمود که زمینهساز یک حالت منفی یا مثبت در اطراف ما باشد .[14] اما با توجه به اهمیت بخش منابعطبیعی بهطور اعمّ و حفاظت آب و خاک بهطور اخصّ در اقتصاد کشور، بهبود وضعیت حفاظت از منابعطبیعی از جمله آب و خاک در جهت افزایش تولید و بهرهوری کمک مؤثر به توسعه اقتصاد ملّی خواهد بود. بدیهی است بخش تحقیقات میتواند نقش خود را با ارایه فنآوریهای لازم برای حفاظت ایفا نماید، اما فنآوریها باید از طریق کانالها و منابع ارتباطی و اطلاعاتی مختلف به دست کشاورزان برسد. اما کانالها و منابع با یکدیگر تفاوت دارند، کانالها، مجاری هستند که اطلاعات از طریق آنها از منبع به گیرنده میرسد مانند تلویزیون درحالیکه منابع حاوی اطلاعات در درون خود هستند مانند مروج .
در این بین توجه به نقش کانالهای ارتباطی و منابع اطلاعاتی و رسالتی که در جهت افزایش اطلاعات درخصوص عملیات حفاظت آب و خاک بر عهده دارند و میزان تأثیر استفاده از این عوامل ارتباطی در تغییر و بهبود نگرش کشاورزان نسبت به عملیات حفاظت خاک اجتنابناپذیر است. بنابراین جهت تشویق و ترویج عملیات حفاظتی توسط کشاورزان، لازم است راهبردهای اساسی برای تحقق سیاستها و روش-های انتقال فنآوری اندیشیده شود، روشهایی که در آن اطلاعات و دانش کشاورزی و حفاظت از منابعطبیعی از جمله حفاظت آب و خاک جریان مییابد، اما باید توجه داشت که بسته به نوع منابع قابل حصول، برنامهریزی و نگرشها از منطقهای به منطقه دیگر متفاوت است. بنابراین با تغییر نگرش و ادراک سیاستگزاران و برنامهریزان از محوریّت محققان و مروجان به محوریت کشاورزان، کشاورزان جایگاه ویژهای در فرایند توسعه، انتقال تکنولوژی و مصرف فنآوریهای نوین مییابند
امیرنژاد و رفیعی [3]، در پژوهشی با عنوان عوامل اقتصادی- اجتماعی مؤثر بر مشارکت بهرهبرداران در مراتع کشور به این نتیجه رسیدند که بین میزان درآمد بهرهبرداران با میزان مشارکت رابطه معنیدار وجود دارد. همچنین، بین سطح تحصیلات و تعداد افراد تحت تکفل با میزان مشارکت بهرهبرداران رابطه معنیدار وجود ندارد. اما خلیلی و همکاران [5] به نتیجهای عکس نتایج امیرنژاد و رفیعی [3] رسیدهاند؛ چراکه در پژوهشی با عنوان بررسی عوامل فردی بر میزان مشارکت دامداران در اجرای طرحهای مرتعداری در مراتع ییلاقی حوزه وازرود شهرستان نور نشان دادند که سن، سطح تحصیلات و نوع اشتغال رابطه معنیداری با میزان مشارکت بهره-برداران در اجرای مفاد طرحها دارد.
همچنین، رودگر و همکاران [8]، در بررسی رابطه بین ویژگیهای فردی بهرهبرداران و میزان مشارکت آنها در اجرای طرحهای مرتعداری در دهستان نمارستاق، نشان دادند که بین متغیرهای سن، تحصیلات، شغل فرعی و مشارکت در طرحهای مرتعداری رابطه معنیداری وجود داشته اما بین متغیرهای بعد خانوار و مشارکت در طرحهای مرتعداری رابطه معنیداری وجود ندارد.
رضوانفر و زارع [7]، در بررسی مدل اثربخشی کانالهای ارتباطی و منابع اطلاعاتی مختلف در پذیرش فناوری GPS در بوشهر به این نتیجه رسدند که تلویزیون، دوستان و آشنایان و رادیو به ترتیب اثربخشترین و مروجان، روزنامه، جزوات و نشریات هم پایینترین رتبه اثربخشی را دارند.
پورشرعیاتی و همکاران [4]، در بررسی عمدهترین عوامل مؤثر بر مشارکت یا عدم مشارکت آبخیزنشینان در اجرای طرحها و پروژههای مرتبط با آبخیزداری؛ مشارکت بهرهبرداران در اجرای طرحها را مرهون آگاهی درست و انگیزه آنها دانسته و در راستای آن برگزاری کلاسهای آموزشی برای بهرهبردار را گزینهای مثبت در مشارکت هرچه بیشتر آنها در اجرای طرحها میدانند.
همچنین، اُپرا [16]، در بررسی کانالها و منابع ارتباطی و اطلاعاتی مورد استفاده توسط کشاورزان نیجریه به این نتیجه رسیدند که 81/1 درصد از کشاورزان مورد مطالعه مروجین کشاورزی را به عنوان منبع اطلاعاتی بیان کردند. 63/2 درصد رادیو و 43/3 درصد کشاورزان تلویزیون را به عنوان منبع اطلاعاتی بیان نمودند.
اهداف این پژوهش: .1 میزان استفاده کشاورزان سیبزمینی کار از منابع اطلاعاتی و کانالهای ارتباطی .2 اولویتبندی مهمترین منابع مورد استفاده کشاورزان .3 رابطه بین متغیرهای زمینهای با کانالها و منابع اطلاعاتی و ارتباطی .4 تحلیل رگرسیونی عوامل مؤثر بر میزان استفاده کشاورزان مورد مطالعه از منابع اطلاعاتی و کانال-های ارتباطی.
-2 مواد و روشها
شهرستان سنقر با 2320 کیلومتر مربع مساحت و با مختصات جغرافیایی 47 درجه و 2 دقیقه تا 47 درجه و 54 دقیقه طول شرقی از نصفالنهار گرینویچ و 34 درجه و 38 دقیقه تا 35 درجه و 6 دقیقه عرض شمالی از خط استوا در بخش شمال شرقی استان کرمانشاه و در ارتفاع 1700 متری از سطح دریا واقع شده است .[2] این پژوهش از نظر ماهیت کمّی و از نظر هدف کاربردی است.
دادهها به شیوه میدانی جمعآوری شد و روش آن توصیفی - همبستگی است. جامعه آماری این تحقیق را کشاورزان شهرستان سنقر - استان کرمانشاه - تشکیل دادند . - N= 50 - حجم نمونه این تحقیق با استفاده جدول مورگان، 44 کشاورز سیبزمینی کار تعیین شد . ابزار مورد استفاده در این روش برای گردآوری دادهها و اطلاعات، پرسشنامه بود. برای تعیین روایی پرسشنامه از پانل متخصصان استفاده شد، که شامل متخصصان رشتههای مرتعداری علوم اجتماعی بودند. بهمنظور برآورد پایایی پرسشنامه از آزمون ضریب آلفای کرونباخ استفاده شد که مقدار آلفا برای منابع و کانالهای ارتباطی و اطلاعاتی 0/73 بود. باتوجه به اینکه ضریب آلفای کرونباخ محاسبه شده بالاتر از 0/7 است، پرسشنامه پایایی خوبی برای تحقیق دارد. بهمنظور طبقهبندی میزان استفاده کشاورزان از کانالها و منابع اطلاعاتی و ارتباطی از تفاوت انحرافمعیار از میانگین یا معیار - ISDM - بهصورتیکه در زیر میآید استفاده شد:
در فرمول درج شده، mean میانگین و Sd انحرافمعیار از میانگین را نشان میدهد. بهمنظور تحلیل دادهها، در دو بخش توصیفی و استنباطی از نرمافزار SPSS نسخه 22 استفاده شد. به این منظور در بخش آمار توصیفی از فراوانی، درصد و میانگین و در بخش آمار استنباطی از تحلیل همبستگی و رگرسیون استفاده شد.
-3 نتایج و بحث
نتایج حاصل از سنجش پرسشنامه نشان داد که، متوسط سن کشاورزان سیبزمینی کار 55 سال بود. جوانترین کشاورز 30 سال و مسنترین آنها 79 سال سن داشت. همچنین، متوسط سابقه آنها 24 سال به دست آمد. بیشترین فراوانی متعلق به طبقهای از پاسخگویان بود که کمتر از 20 سال سابقه کشاورزی داشتند و کمترین فراوانی متعلق به طبقه بالاتر 50 سال با فراوانی 15/8 درصد بود. بهعلاوه، بیشتر کشاورزان 80/3 - درصد - مورد مطالعه بیسواد بودند.
کمترین فراوانی 1/5 - درصد - متعلق به طبقهای از کشاورزان بود که دارای تحصیلات دیپلم و بالاتر بودند. 11/1 درصد دارای سطح تحصیلات ابتدایی، 14/2 درصد دارای سطح تحصیلات راهنمایی و 1/8 درصد آنها دارای سطح تحصیلات متوسطه بودند. همچنین، بیشترین فراوانی 50 - درصد - متعلق به طبقهای از بود که دارای بعد خانوار 3 و 4 نفر بودند و کمترین فراوانی متعلق به طبقه بالاتر 6 نفر با فراوانی 7/2 درصد بود
