بخشی از مقاله
چکیده
مهمترین عامل ظهور پدیده کودکان خیابانی ، وجود عامل دافعه و بحران در نهاد خانواده می باشد که خود ، معلول عوامل اجتماعی ، اقتصادي ، فرهنگی و سیاسی موجود در جامعه می باشد. پدیده کودکان خیابانی یک مساله جهانی است .
برابر برآورد سازمان جهانی دفاع از حقوق بشر در حدود 100 میلیون کودك در سراسر جهان در خیابان کار و زندگی می کنند. آنها براي زنده ماندن به کارهاي گوناگون از جمله گدایی ، فروشندگی و تن فروشی مشغول اند. این کودکان ، آسیب پذیرترین بخش جامعه اند که قادر به دفاع از خود نیستند و نیاز به حمایت بزرگسالان دارند. کودکان نخستین وابستگیهاي عاطفی نزدیک و صمیمی خود را در خانواده برقرار میسازند و درونیکردن ارزشها و هنجارهاي فرهنگی را در ان آغاز میکنند.
مقدمه
انسان یگانه موجودي است که به منظور ادامه حیات ارگانیستی و انطباق اقتصادي ،رشد شخصیتی و بالاخره تنسیق الگوهاي رفتاري و انتقال مواریث جمعی ،از دم زادن ناگزیر، به سایر آدمیان وابسته بوده و از همین رو نیز به زندگی سازمان یافته گروهی در قالب نهاد هاي منسجم اجتماعی می گراید
درجریان زندگی ،جامعه پذیري در روابط پیچیده نهاد هایی همچون خانواده ،مدرسه و محله صورت می گیرد.این نهاد ها به عنوان مسیر نخستین، براي کودکان جهت اثر گذاري بر رفتارها همواره باقی می ماند.
خانواده به عنوان کوچکترین واحد اجتماعی اساس تشکیل جامعه و حفظ روابط انسانی را به عهده دارد .پیوند هاي درون خانواده ها ،مکان هایی براي شکل گیري الگو هاي رفتار کودکان است که، آنان را در بسیاري از تصمیمات رفتاري و روابط اجتماعی راهنمایی می کند
ماهیت پیچیده مسائل اجتماعی ایجاب می کند تا در برخورد و شناخت مسائل اجتماعی ، با تکمیل نظریات موجود و با اتکاء به یافته هاي نوین ،دایره شناخت خود را گسترش دهیم .شناخت و درك درست از وضعیت روابط اجتماعی می تواند به ما در درك بهتر علل بزهکاري کودکان خیابانی یاري رساند]سلمی و کیو یوري ،125: 2006 .[ پدیده کودکان خیابانی یکی ازآسیب هاي اجتماعی است که نه تنها بخش قابل توجهی از کودکان و نوجوانان را که سرمایه هاي آینده جامعه هستند در معرض انواع آسیب ها قرار داده، بلکه جامعه را نیز با زیان هاي فراوانی روبرو ساخته است
از آنجا که بخش اعظم پدیده هاي نابهنجار از کنش و واکنش هاي درون نظام اجتماعی بر می خیزد، آن را به طور عام مساله اجتماعی - social problem - می نامند .اینگونه مسایل تحت عناوین دیگر مانند آسیب هاي اجتماعی ، ناهنجاریهاي اجتماعی ، کج رویهاي اجتماعی ، انحرافات اجتماعی نیز نامیده می شوند
اصولاً یکی از شاخصهاي بین المللی توسعه یافتگی شناخته شده از سوي سازمان بهداشت جهانی و سازمان یونیسف ، چگونگی وضعیت کودکان در آن کشور می باشد وضعیت زندگانی کودکان و زنان ، روشن ترین نشانه هاي توان ملت ها و جوامع است. اگر در کشوري جوان ترها آسیب پذیر باشند و به حال خود رها شوند تا راهشان را خود بیایند ، در آن کشور به حقوق مردم نیز تجاوز می شود و کشور آینده خود را در جهان به عنوان یک شریک برابر به خطر می اندازد. کودکان و زنان ضعیف و وابسته ، کشورها را ضعیف و وابسته می سازند . در عوض زنان و کودکان قدرتمند و بهره مند از حقوقشان ، جوامعی خود اتکا و مستقل پدید می آورند
اهمیت ضرورت پژوهش
یکی از آسیب هاي جدي که جوامع در حال توسعه از جمله جامعه ایران را تهدید می کند ، گسترش روز افزون کودکان خیابانی است که بدلیل ناگون بخشی یا همه اوقات خود را در خیابان ها سپري می کنند و عمدتآً از طریق تکدي ، بزهکاري ، شغل هاي کاذب فصلی و ...امرار معاش می کنند . ویژگی عمده کودکان خیابانی این است که احساس امنیتی را که به طور طبیعی ، خانواده در طی مراقبت ، تغذیه ، آموزش و بازي با کودکان فراهم می کند بدست نمی آورند ، در نتیجه اصول اخلاقی حاکم بر جامعه و روابط موجود در آن از سوي افراد فوق ،مردود شناخته شده وکثراً نیز تمایل به رفتارهاي مجرمانه ، خود تخریب گرایانه همچون مصرف مواد ، بی بند و باریهاي جنسی ، و نظایر آن دارند
این گروه از کودکان نسبت به خرده فرهنگ گروهی خود شدیداً پایبند بوده و از انسجام گروهی بالایی برخوردارند ، با این حال در مراقبت از خود سهل انگار بوده و حس هویت آنها باعث بیگانگی هر چه بیشتر شان از جامعه می شود. شرایط زندگی این گروه از کودکان بویژه در سنین اولیه به گونه است که امکان همنوایی با جامعه و هر گونه ساختاري را مشکل می سازد و در نتیجه بدلیل پرورش در چنین وضعیتی ، اثرات عمیقی بر ابعاد جسمانی ، هیجانی و عقلانی این کودکان بر جاي می نهد که به ناچار تا سنین جوانی و بزرگسالی ادامه می یابد
براي مطالعه و بررسی علمی رفتارهاي انسانی، بخصوص در زمینه کج روي، هم از لحاظ ذهنی به صورت شناخت مفاهیم خاص،وهم به کمک ابزارووسایل تحقیق عینی، براي گسترش پژوهش هاي علمی دراین زمینه نیازمندیم
درهرجامعه براي شناخت چگونگی ماهیت کج روي،ابتدا باید اطلاعاتی در مورد آن جامعه و هنجارهاي فرهنگیش، یعنی آنچه که به وسیله خود مردم خلق شده و از آن پیروي می کنند داشته باشیم ]همان منبع.[از طرفی اگر کودکان و نوجوان که آینده سازان کشور هستند، در مسیر انحراف و بزهکاري قرار گیرند، به زودي جامعه خود را به ورطه فساد و تباهی می کشانند. بدون تردید جامعهاي قادر است در جهت ترقی گام بردارد که بتواند کودکان و نسل جوان خود را از بیراهه به راه راست و در جهت سازندگی هدایت نماید.اجتماعی کردن1 کودکان، و تعلیم و تربیت آنان در راستا ي ارزش ها يمطلوب و مورد احترامِ جامعه، بدون شک از کارکردهاي اساسی خانواده است و هرگونه نارسایی در عملکرد خانواده در این عرصه تأثیرات نامطلوبی در بهنجارکردن رفتار فرزندان می گذارد. تحقیقات متعدد گویاي این واقعیت است که بسیاري از جر م هاي کودکان ونوجوانان معلول شرایط نابسامان خانوادگی است. این مشکل از لحاظ هزینه، وقت، و نیروییکه دولت ها صرف مقابله آن می کنند نیز اهمیت شایان توجهی دارد
پیشینه تحقیق
الف.داخلی
.1رضا علی محسنی - 1384 - در تحقیقی تحت عنوان بزه کاري و بزه دیدگی کودکان خیابانی و راه کارهاي پیشگیري این مسئله را بصورت توصیفی مورد بررسی قرار داده است .اهم راه کارهاي وي بصورت زیر ارائه شده است
.1:راهکارهاي بلند مدت چون تدوین برنامه ریزي کلان ،از بین بردن فقر ،برقراري عدالت اجتماعی ،تامین رفاه اجتماعی که مستلزم تغییرات اساسی در ساختارهاي اجتماعی و اقتصادي جامعه است .2.راه کاري کوتاه مدت و میان مدت شامل شناسایی کودکان خیابانی ،ایجاد سرپناه مناسب برحسب وضعیت کودکان ،ارائه خدمات لازم به کودکان خیابانی ،جلوگیري از کار کودکان ،تاسیس و فعال سازي دادگاه اطفال ،مشخص کردن سازمان مسوول حمایت از کودکان خیابانی و...
.2تحقیقی تحت عنوان » بررسی عوامل موثر در بروز پدیده کودکان خیابانی شهر مشهد « انجام گرفت. نتایج تحقیق مبین آن است که 66 درصد از کودکان خیابانی مورد بررسی با خانواده هاي خود در ارتباط اند و براي کسب و کار و درآمد ، امرار معاش از منزل بیرون آمده و سر به خیابان می گذارند. تعداد 30 درصد از آنها سابقه محکومیت دارند. 41 درصد از آنها بی سواد یا سطح تحصیلات پایین داشته و 85 درصد شان ملیت ایرانی داشته اند. 56درصد آناي به علت ناسازگاري با والدین مخصوصاً بد رفتاري پدر اقدام به ترك خانه کرده اند . در مور انحراف جنسی ، 44 درصد آنها داراي اختلالات جنسی و 22 درصد آنها مورد اغفال گزارش کرده اند. 80 درصد کودکان کم سن و سال هستند که کمتر از 100 تومان در روز درآمد دارند
.3حسینی در پژوهشی با عنوان » وضعیت کودکان کار و خیابان در ایران « پدیده کودکان کار و خیابان را در مراکز استان تهران ، مشهد ، اهواز ، شیراز و رشت مورد مطالعه قرار داده است. یافته هاي تحقیق نشان می دهند که عواملی چون نارسایی نهادهاي اجتماعی کننده - مثل خانواده ، مدرسه - فقر اقتصادي خانواده هاي کودکان خیابانی و ناتوانی آنها در انطباق با شیوه هاي زندگی شهري ، آلودگی و آسیب زا بودن حاشیه شهرها ، فقدان نظارت کافی از سوي سازمانهاي مسئول و الگوي نادرست کنش متقابل بین شهروندان و کودکان خیابانی در بروز این پدیده موثر بوده اند
.4در بررسی دیگر که با هدف تحلیل اطلاعات جمع آوري شده مربوط به کودکان خیابانی با ترسیم سیماي بالینی آن در ایران انجام گرفته ، نشانگر آن است که حدود 88 درصد کودکان خیابانی پسر و 12 درصد دختر می باشند. %25درصد فاقد سواد بوده و تقریباً 60درصد آنها با والدین خود زندگی می کنند ولی 84 درصد آنها امکان دسترسی به والدین خود را دارند در مجموع %19 به معناي واقعی جزء کودکان خیابانی محسوب می شوند. %67 تبعیت ایرانی داشته و %25 کودکان خیابانی درآمد دارند
.5علیرضا صالح - - 1379 در بررسی خود تحت عنوان » بررسی مقایسه اي ویژگیهاي شناختی ، رفتاري و اجتماعی کودکان خیابانی و شبانه روزي تهران به شیوه تحقیق شبه تجربی و در قالب توصیفی و استنباطی انجام گرفته نشان می دهد که میانگین نمرات شناختی کودکان خیابانی در سطح شهر از میانگین نمرات کودکان شبانه روزي کمتر است و در سطح ویژگیهاي اجتماعی بین میانگین نمرات کودکان خیابانی و شبانه روزي در مقیاس رشد اجتماعی وانیلند تفاوت وجود دارد. یعنی اینکه کودکان خیابانی نسبت به کودکان شبانه روزي از چهره اجتماعی پایین تري برخوردارند
.6نتایج مطالعه اي که با هدف تعیین عوامل موثر بر خود پنداري کودکان خیابانی سنین 6 تا 12 سال مراجعه کننده به فرهنگسراي خواجوي کرمان در تهران در سال 1380 انجام شده ، نشان می دهد که بیشترین تعداد واحدهاي مورد پژوهش 50 - درصدي - خود پنداري خیلی منفی داشته و فقط 21 درصد آنها خود پنداري خیلی مثبت داشته اند
