بخشی از مقاله
چکیده
مطالعه حاضر با هدف بررسی سطح نگرش تولید کنندگان دانه های روغنی پیرامون اثرات دورههای آموزشی- ترویجی برگزار شده در زمینهی حفظ، احیاء و توسعه منابع طبیعی و تحلیل عوامل مؤثر بر آن انجام شده است. نمونهی آماری این تحقیق، 162 نفر از تولید کنندگان دانه های روغنی منطقه سکز آباد شهرستان بوئین زهرا میباشند.
دادههای این پژوهش با استفاده از ابزار پرسشنامه که روایی آن به وسیلهی پانل متخصصان و پایایی آن از طریق انجام مطالعه راهنما و محاسبهی ضریب آلفای کرونباخ تایید شده بود، جمعآوری گردید. مقادیر آلفای کرونباخ برای بخشهای مختلف پرسشنامه بالاتر از 0/7 محاسبه گردید. مهمترین یافتههای این مطالعه نشان داد که بین متغیرهای سطح تحصیلات، سطح کل اراضی، کل درآمد سالانه، درآمد سالانه کشاورزی و رضایتمندی از برنامههای آموزشی- ترویجی با متغیر وابستهی نگرش پیرامون اثرات دورههای آموزشی- ترویجی برگزارشده در حفظ، احیاء و توسعه منابع طبیعی ارتباط مثبت و معنیداری وجود دارد.
همچنین متغیرهای مستقل سطح کل اراضی، کل درآمد سالانه، درآمد سالانه کشاورزی و رضایتمندی از برنامههای آموزشی- ترویجی به طور تعاملی، توانایی توضیح 45 درصد از تغییرات متغیر وابستهی نگرش پیرامون اثرات دورههای آموزشی- ترویجی برگزار شده در حفظ، احیاء و توسعه منابع طبیعی را دارا میباشند.
مقدمه
منابع طبیعی یکی از منابع مهم و اساسی است، که نقش مهمی در تامین و تهیه احتیاجات و نیازهای اولیه انسان، دارد. با آن که منابع طبیعی مولد منابع تجدید شونده است، اما خود چنان به کندی تشکیل می شود که عملا منبعی غیرقابل تجدید محسوب می گردد. این در حالی است که تولید محصولات کشاورزی به منابع طبیعی نیازمند است. به طوری که امروزه بیش از97درصد مواد غذایی جهان از منابع طبیعی به دست می آید. تخریب منابع طبیعی یکی از مهم ترین مشکلات بخش کشاورزی در فرآیند تولید غذا جهانی است، که در سال های اخیر با افزایش جمعیت و دگرگونی فعالیت های انسانی شدت یافته است، به طوری که هر سال در حدود 75 میلیارد تن از منابع طبیعی حاصل خیز کشاورزی و میلیاردها تن از دیگر اراضی، تخریب می شوند.
آمارها بیانگر این است که سالانه حدو د 22 میلیون هکتار از اراضی قابل کشت از دست می رود و تنها5 هکتار از اراضی جهان کشت می گردند، و این پدیده با تخریب منابع طبیعی،تخریب اکوسیستم های کشاورزی را در پی داشته است.
ایران از نظر حجم فرسایش منابع طبیعی، در میان کشورهای منطقه، رتبه اول و در جهان، رتبه دوم را دارد. اگر رقم سالانه تلفات منابع طبیعی کشور 2 تا5 میلیارد تن فرض شود، معادل 20 درصد فرسایش طبیعی منابع را در مقیاس جهانی در ایران شاهد هستیم. شرایط چنان نگران کننده است که در پیش نویس قانون حفاظت منابع طبیعی، بیش از نیمی ازمساحت ایران را - 88 میلیون هکتار - از نظر میزان فرسایش در هکتار، دارای حالت بحرانی اعلام کرده اند
فرسایش نه تنها کلیه اجزای منابع طبیعی من جمله آب و خاک .... را از بین می برد،بلکه باعث می شود توسعه پایدار نیز دچار بحران شود. به رغم این که منطقه دارای پتانسیل های فراوانی از نظر تولید محصولات کشاورزی می باشد اما تاکنون هیچ گونه مطالعه ای راجع به ابعاد اجتماعی اقتصادی فرسایش منابع طبیعی به ویژه ارزیابی نگرش های کشاورزان نسبت به عملیات حفاظت از منابع طبیعی در این منطقه صورت نگرفته است، لذا لزوم توجه به نگرش های کشاورزان برای جلوگیری ازفرسایش منابع طبیعی در این منطقه ضرورتی اجتناب ناپذیر است.
رسالت ترویج در حفاظت و احیای منابع طبیعی با اهداف دستیابی به توسعه پایدار کشاورزی، آگاه نمودن بهرهبرداران نسبت به ارزش و اهمیت منابع طبیعی می باشد. در حقیقت وظیفه اصلی ترویج به عنوان یک موسسه آموزشی، آگاه سازی ارباب رجوع بوده، تا با تغییر در دانش آنان و ایجاد نگرش های صحیح و تغییرات رفتاری مثبت در فراگیران در جهت حفاظت منابع طبیعی و رسیدن به اهداف توسعه پایدار، نقش خود را متجلی سازد
آموزش و بهسازی منابع انسانی در عصر کنونی به لحاظ شرایط خاص زمانی، یکی از وظایف اجتناب ناپذیر سازمان ها و موسسات در قالب برنامه های کوتاه مدت یا بلند مدت میباشد.
در مطالعه ای که توسط حق شناس در سال 1388 روی اثر بخشی برنامه آموزشی مدیریت تولید انجام شد، شاخص های اثر بخشی، میزان رضایتمندی افراد شرکت کننده در برنامه بوده است. نتایج این تحقیق نشان داد که هر اندازه مزرعه فرد بزرگ تر باشد پذیرش برنامه بیشتر است. از طرفی دیگر بین نگرش و اندازه مزرعه رابطه معنی داری وجود داشته است.
در مطالعه ای که روی ارتباط بین اثر بخشی برنامه و سبک تدریس و سبک شخصیتی آموزشگران انجام شد، نتایج حاکی از وجود همبستگی معنی داری بین این متغیرها و سطوح تغییر مثبت رفتاری مشارکت کنندگان بوده است.
در مطالعه ای که بر روی اثر بخشی روز مزرعه به عنوان یک وسیله برای انتقال تکنولوژی انجام داده است، همبستگی معنی داری بین آگاهی از تکنولوژی و پذیرش تکنولوژی مشاهده نمود. در مطالعه ای که روی ارزشیابی میزان دانش و آگاهی کشاورزان نسبت به مدیریت تلفیقی آفات انجام شده است، رابطه معنی داری بین میزان مشارکت در دورههای آموزشی و میزان دانش و آگاهی مشاهده شده است
هدف کلی این تحقیق بررسی عوامل مؤثر بر نگرش تولید کنندگان دانه های روغنی پیرامون اثرات دورههای آموزشی- ترویجی برگزار شده در حفاظت، احیاء و توسعه منابع طبیعی در منطقه سکر اباد شهرستان بوئین زهرا می باشد. در این پژوهش مجموعه عناصر و فعالیت های مؤثر در حفظ و احیاء منابع طبیعی با رویکردی سیستمی و جامع تعریف شده است .عناصری که جهت بررسی نقش فعالیت های آموزشی و ترویجی در این تحقیق مورد استفاده قرار گرفته اند، در واقع مجموعه عواملی هستند که در حفظ منابع با رویکرد پایداری تولید مؤثر بوده و مبنای فعالیت ها در نظام های بهره برداری کشاورزی می باشند
مواد و روشها
این پژوهش از نظر ماهیت از نوع پژوهشهای کمی، از نظر میزان کنترل متغیرها از نوع غیرآزمایشی و از نظر هدف از نوع تحقیقات کاربردی محسوب میشود که در دو سطح کتابخانهای و میدانی انجام گرفته است.براساس جدول مورگان و با احتساب جامعه آماری این تحقیق، تعداد 260 نفر از گندمکاران، نمونه تحقیق را تشکیل دادهاند که به صورت تصادفی انتخاب شدهاند.
اطلاعات مورد نیاز از طریق پرسشنامه که روایی آن به وسیلهی پانل متخصصان و پایایی آن از طریق انجام مطالعه راهنما - پایلوت - و محاسبهی ضریب آلفای کرونباخ تأیید شده بود، جمعآوری گردید. مقادیر آلفای کرونباخ برای بخشهای مختلف پرسشنامه بالاتر از 0/7 محاسبه گردید. برای تجزیه و تحلیل داده ها از نرمافزار SPSSWin19 استفاده شده است. شاخصها و معیارهای مورد بررسی در این تحقیق به شرح زیر است:
- نگرش پیرامون اثرات دورههای آموزشی- ترویجی برگزار شده در حفظ، احیاء و توسعه منابع طبیعی: برای سنجش این متغیر 8 گویه پیرامون اثرات دورههای آموزشی- ترویجی برگزار شده شامل کمک به بهرهبرداری صحیح از منابع طبیعی، افزایش میزان مشارکت کشاورزان و روستاییان در حفاظت از منابع طبیعی، افزایش سرمایهی اجتماعی روستاییان در زمینه منابع طبیعی، تاثیرگذاری دورهها در دیدگاه افراد نسبت به اهمیت منابع طبیعی، استفاده بیشتر از نظرات روستاییان در حل مشکلات منابع طبیعی، تاثیرگذاری دورهها در دیدگاه افراد نسبت به اثرات سوء تخریب منابع طبیعی، فراهم نمودن شرایط مناسب برای توسعه و بهبود منابع طبیعی و هدایت اعضاء به سوی همکاری گروهی و تقویت روحیه تعاون در حفاظت از منابع طبیعی طراحی شده و به منظور ارزیابی پاسخهای کشاورزان از طیف 5 گزینهای - کاملا مخالفم، مخالفم، نظری ندارم، موافقم و کاملا موافقم - استفاده شد.
- دسترسی به منابع اطلاعاتی: منظور از این متغیر، میزان دسترسی بهرهبردار به رادیو و تلویزیون، اینترنت، کتب و نشریات، کارگاهها و دورههای آموزشی، کارشناسان منابع طبیعی و کشاورزی، خانواده، همسایگان و همکاران و بازدیدهای علمی جهت کسب اطلاعات موردنیاز در زمینه حفظ، احیاء و توسعه منابع طبیعی میباشد. بدین منظور 8 گویه طراحی شده و برای ارزیابی پاسخهای مخاطبان از یک طیف 5 گزینهای - بسیار کم، کم، متوسط، زیاد و بسیار زیاد - استفاده شد.
- رضایتمندی از دورههای آموزشی- ترویجی برگزار شده در زمینهی حفظ، احیاء و توسعه منابع طبیعی: به منظور سنجش این متغیر 7 گویه شامل میزان رضایت گندمکاران از زمان، مدت و مکان برگزاری دوره ها، روش تدریس مدرسان، نحوهی برخورد مدرسان با فراگیران و همچنین میزان رضایت از محتوای برنامههای ارائه شده و وسایل کمک آموزشی به کار رفته در فرآیند تدریس طراحی شده و برای ارزیابی پاسخهای مخاطبان از یک طیف 5 گزینهای - بسیار کم، کم، متوسط، زیاد و بسیار زیاد - استفاده شد.
نتایج و بحث
یافتههای این مطالعه نشان داد که میانگین سن پاسخگویان 54 سال میباشد. همچنین 92/1 درصد از پاسخگویان با فراوانی 199 نفر، مرد و 7/9 درصد با فراوانی 17 نفر زن میباشند. سطح تحصیلات بیشتر کشاورزان مورد بررسی با 63/4 درصد و با فراوانی 137 نفر بیسواد، 13/9 درصد با فراوانی 30 نفر ابتدایی، 11/6 درصد با فراوانی 25 نفر راهنمایی، 7/4 درصد با فراوانی 16 نفر دیپلم،
