بخشی از مقاله
چکیده
شهرستان بم یکی از قطبهای تولید خرما در کشور است اما مخاطرات طبیعی همواره به تولید خرما در این شهرستان خسارت زده و باغداران از این بابت متضرر میشوند. هدف از انجام این مطالعه بررسی عوامل مؤثر بر پذیرش بیمه در بین باغداران خرمای شهرستان بم میباشد.
برای این منظور، از مدل لاجیت جهت تجزیه و تحلیل استفاده شد. دادههای تحقیق بصورت میدانی و از طریق مصاحبه با 161 باغدار خرما بدست آمد. نتایج حاکی از آن است که درآمد کشاورزی، میزان خسارت و مدت پوشش بیمه اثر مثبت و معنیدار و شغل غیر کشاورزی و تعداد اعضای خانواده کشاورز اثر منفی و معنیداری بر پذیرش بیمه دارند. با توجه به مدل و عوامل مؤثر بر پذیرش، کمک به بهبود وضعیت درآمدی کشاورزان توصیه میشود.
.1 مقدمه و هدف
یکی از سیاستهای مهم در بخش کشاورزی، سیاست بیمهای است. فضای تولید کشاورزی، یک فضای توأم با ریسک و عدم حتمیت می باشد. تابع تولید، یک تابع تولید بیولوژیک است که نمیتوان دقیقاً رابطه ستاده به نهاده را در آن مشخص کرد. هم چنین عوامل غیر قابل کنترل فراوانی بر عملکرد محصول کشاورزی اثر گذارند. با توجه به وجود شرایط ریسک و عدم حتمیت، یکی از راه های مقابله با این پدیده در تولیدات کشاورزی، بیمه محصولات کشاورزی میباشد. بیمه محصولات کشاورزی در طول زمان از لحاظ شکل، ماهیت اجرا و روشهای اعمال، تغییرات زیادی را شاهد بوده است. در یک نگاه بلند مدت، برای موفقیت بیشتر سیاست های بیمه ای، باید در جهت متنوع سازی گزینه های بیمه و واقعیتر شدن تعرفههای بیمه حرکت نمود. خصوصی سازی صنعت بیمه می تواند به اجرای این سیاست در بلند مدت کمک بکند، اما به هر حال نقش دولت در ترویج فرهنگ بیمه در کوتاه مدت انکار ناپذیر است.
بیمه محصولات کشاورزی به عنوان یک نوآوری جدید در سالهای اخیر مورد توجه قرار گرفته است. پذیرش نوآوریها به طیف وسیعی از فاکتورهای فردی، اجتماعی، ا قتصادی و فرهنگی و بههمان اندازه به ویژگیهای خود نوآوری وابسته است. از اینرو پذیرش نوآوریها، زمانی اتفاق میافتد که درک افراد از نوآوری، به سمت افزایش دستیابی به اهداف باشد
پژوهشگران معتقدند که تصمیم فرد برای پذیرش نوآوری، تصمیم آنی نیست، بلکه فرآیندی است که در برههای از زمان بوقوع میپیوندد و در برگیرنده مجموعهای از کنشها میباشد. یکی از شرایط اولیه برای پذیرش هر نوآوری احساس نیاز به آن در مخاطبین میباشد. اگر فرد برای استفاده از نوآوری احساس نیاز نکند، به راحتی تصمیم به پذیرش آن نمیگیرد. این احساس نیاز را میتوان از طریق فعالیّتهای ترویجی ایجاد نمود. براساس مبانی نظری و سایر مطالعات انجام شده، عوامل متعددی در پذیرش بیمه تأثیرگذار است. عوامل شخصیتی مانند سن، میزان تحصیلات، درجه ریسکپذیری و...
عوامل اقتصادی مانند درآمد، ثروت، اندازه واحد تولیدی و ... 6]؛ 13؛ [17، عوامل عوامل محیطی [7]، عوامل سیاسی و فرهنگی [7]، عوامل اطلاعاتی، ترویجی و نگرشی 8]؛ [12 و نرخ حق بیمه 15]؛ .[16 همچنین احسان و همکاران - 1989 - ، اسمیت و باکوت - 1996 - 1، هارداکر و همکاران - 2004 - 2 و لئو و همکاران - 2010 - 3 سابقه رویارویی با خطر را از عوامل مؤثر در پذیرش بیمه میدانند 5]؛ 8؛ 11؛ .[16 هدف از مطالعه حاضر بررسی عوامل مؤثر بر پذیرش بیمه در بین باغدارن خرما در شهرستان بم میباشد.
این محصول در شهرستان بم همواره با خطرات طبیعی مواجه بوده است. اهمیت این موضوع وقتی دوچندان میشود که به آمارهای تولید این محصول توجه شود. آمارها نشان میدهد که محصول خرما جایگاه ویژهای در تولیدات کشاورزی و اقتصاد شهرستان بم و حتی استان کرمان دارد. اگر آمار مربوط به شهرستانهای جیرفت و کهنوج را به آمار استان کرمان اضافه کنیم، استان کرمان در تولید محصول خرما هم در میزان تولید و هم به لحاظ سطح زیرکشت در رتبه نخست کشور قرار خواهد گرفت.
شهرستان بم با 18 هزار و 366 هکتار سطح زیر کشت معادل % 72/8 از سطح زیر کشت درخت خرما در استان کرمان - بدون احتساب آمار شهرستانهای جیرفت و کهنوج - و % 7/5 از سطح زیر کشت در کشور، رتبه اول استان را در اختیار دارد. این شهرستان با تولید 93 هزار و 62 تن خرما، به لحاظ وزنی نیز در رتبه اول استان قرار دارد
خرمای شهرستان بم، خرمای بسیار مرغوب و دارای نام و نشان تجاری معتبر در داخل و خارج از کشور میباشد. همچنین سطح زیر کشت خرما در شهرستانهای فهرج و ریگان - که در این تحقیق، بههمراه شهرستان بم مورد مطالعه قرار گرفتهاند - ، بهترتیب شش هزار و 120 و پنج هزار و 500 هکتار میباشد - مدیریت جهاد کشاورزی شهرستان بم، . - 1389 با توجه به وجود این مزیتها، و البته وجود خطرات طبیعی، بیمه محصول خرما بسیار اهمیت دارد. در این مطالعه به بررسی عوامل مؤثر بر تمایل به پذیرش بیمه محصول خرما در این شهرستان پرداخته شده است.
.2 پیشینه تحقیق
در خصوص تمایل به پذیرش بیمه مطالعات فراوانی در داخل و خارج از کشور انجام شده که به مواردی از آنها اشاره میشود.
اگورسو و مارکل - 2006 - 4، عاملهای توضیحدهندهی خرید بیمه در بخش لبنیات هندوستان را مورد بررسی قرار دادند. نتایج نشان داد که بین تعداد گاوها، سطح درآمد و اندازهی مزرعه با خرید بیمه، رابطهی مستقیم وجود دارد .[13] جاکیندا و کسورا - 2006 - 5، در غرب کنیا با استفاده از معیارهای توصیفی و مدل رگرسیونی، به تعیین عوامل تأثیرگذار بر پذیرش بیمه در مزارع پرورش گاو پرداختند. نتایج تجزیه و تحلیل نشان داد که جنسیت دامدار، سطح درآمد، عادات فرهنگی، نژاد دام های موجود در دامداری، ارزش دامها و نیز سطح سواد، متغیرهای تأثیرگذار بر پذیرش بیمه بودهاند
آنجولارز و سنتیز6 - 2008 - ، در کشور فرانسه، برای دوره زمانی، 2002-2005 معیارهای فردی و کشاورزی مؤثر بر پذیرش بیمه محصولات را مرود بررسی قرار دادند. ایشان برای این منظور از رگرسیونهای لاجستیک با تأکید بر تفاوتهای مهم بین کشاورزان بیمه شده و بیمه نشده استفاده کردند. نتایج نشان داد که کشاورزان بیمه شده در مقایسه با کشاورزان بیمه نشده در مقیاس مالی و کشاورزی بزرگتری فعالیّت میکنند. همچنین تنوع تولیدی بیشتری در کشاورزان بیمه شده وجود دارد
رستمی و همکاران - 1386 - با برآورد الگوی لاجیت به بررسی عوامل مؤثر بر پذیرش بیمه در بین گندمکاران شهرستان هرسین استان کرمانشاه پرداختند. آنها نشان دادند که سطح تحصیل، مساحت اراضی تحت کشت گندم، تنوع تولید، درجه ریسکگریزی و نوع مالکیت پنج عامل مهم و تأثیرگذار بر پذیرش بیمه از سوی کشاورزان بوده است .[1] عیناللهی احمدآبادی - - 1387 با برآورد الگوی لاجیت، عوامل مؤثر بر پذیرش بیمه گندم در استان زنجان را بررسی نمود.
نتایج تحقیق نشان داد که داشتن زمین بیشتر و بالا بودن میزان تحصیلات کشاورزان مهمترین عوامل پذیرش بیمه از سوی آنهاست، در حالیکه عواملی نظیر سن، شرکت در کلاسهای ترویجی، داشتن شغل غیر کشاورزی و دریافت تسهیلات نتوانستهاند در پذیرش بیمه از سوی گندمکاران تأثیر قابل توجهی داشته باشند .[3] طبائیان و آجیلی - 1389 - در مطالعهای به بررسی عوامل مؤثر بر پذیرش بیمه محصولات کشاورزی در بین باغداران سیب شهرستان سمیرم و اقلید پرداختند.
نتایج پژوهش آنها نشان داد که پذیرندگان بیمه محصول سیب، نسبت به باغدارانی که بیمه را نپذیرفتند، ریسکپذیرترند، دید بهتر و مطلوبتری نسبت به وجهه سازمان بیمهگر دارند، میزان آگاهی آنان از بیمه بالاتر و اندازه باغ سیب آنها بزرگتر است. همچنین نتایج دیگر نشان داد که مدل چند بعدی بهترین مدل متمایز کننده پذیرندگان و نپذیرندگان بیمه کشاورزی است. با توجه به اهمیت موضوع بیمه و همچنین اهمیت محصول پسته برای اقتصاد استان کرمان، این مطالعه، به بررسی عوامل مؤثر بر پذیرش بیمه محصول پسته در بین باغداران شهرستانهای رفسنجان و انار پرداخته است
.3 مواد وروشها
در اغلب موارد اقتصاددانان فرض میکنند که متغیر وابسته، مجموعهای از مقادیر پیوسته میباشد. لیکن، موارد متعدد وجود دارد که رفتار تصمیمگیرنده در قالب یک مجموعه محدود خلاصه میشود. مدلهایی که برای چنین اهدافی استفاده میشوند مدلهای با متغیر کیفی نامیده میشوند. با توجه به پیوسته نبودن مقادیر متغیر وابسته در این مدلها، به این گروه از مدلهای اقتصاد سنجی، مدلهای رگرسیون گسسته اطلاق میشود.
ساده ترین این مدلها، مدلهایی هستند که در آنها متغیر وابسته دوگانه میباشند. یعنی برای متغیر وابسته فقط دو مقدار یک و صفر خواهیم داشت. برای تشریح مدل احتمال خطی، مسئله تمایل به پذیرش بیمه را در نظر میگیریم. متغیر وابسته y برای افرادیکه تمایل به پذیرش بیمه دارند، مقدار یک، و برای افرادیکه تمایل به بیمه ندارند، مقدار صفر میگیرد؛ زیرا عوامل گوناگونی میتواند، بر تمایل داشتن یا نداشتن به پذیرش بیمه، مؤثر باشد. بنابراین، بردار Xi در نظر گرفته شده که نشاندهنده این عوامل است.
