بخشی از مقاله
چکیده
به منظور بررسی اثر کود بیولوژیک نیترکسین بر عملکرد و صفات مورفولوژیک ارقام ذرت دانه ای، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی و در سه تکرار در سال 1390 در منطقه ی کوهدشت انجام گرفت. سه رقم S.C704 ، N.S 640 و ماکسیما - 524 - و چهار تیمار کوددهی شامل کاربرد نیتروکسین به صورت سرک ، کاربرد نیتروکسین به صورت بذرمال ، کاربرد نیتروکسین به صورت توام بذر مال + سرک و عدم کاربرد نیتروکسین مورد بررسی قرار گرفتند.
نتایج نشان داد که کود بیولوژیک نیتروکسین اثر معنی داری از نظر آماری بر روی عملکرد دانه داشت. با استفاده از تیمار کودی نیتروکسین به صورت توام سرک + بذرمال صفات ارتفاع بوته، تعداد برگ در بوته، قطر ساقه، شاخص سطح برگ، وزن خشک بوته در زمان گلدهی و عملکرد دانه در ارقام مورد آزمایش افزایش یافت. بهترین تیمار کود بیولوژیک برای رقم S.C704 با عملکرد 18/ 28 تن در هکتار و برای رقم NS. 640 با عملکرد 16/33 تن در هکتار و برای رقم ماکسیما - 524 - با عملکرد 15/90 تن در هکتار مصرف نیتروکسین به صورت توام سرک + بذرمال بود، در میان ارقام مورد آزمایش رقم S.C704 از نظر صفات ارتفاع بوته، تعداد برگ در بوته و عملکرد دانه 15/28 - تن در هکتار - در گروه آماری بالاتری نسبت به دو رقم N.S640 و ماکسیما - 524 - قرار گرفت .
.1 مقدمه
گیاهان خانواده غلات از نظر تنوع و تولید در تغذیه انسان بیشترین سهم را دارند. دانههای تولید شده از غلات، به خاطر ارزش غذایی زیادی که دارند، مورد استفاده بشر قرار میگیرند، نزدیک به 90 درصد کل تولید دانه را تشکیل میدهند. ذرت گیاهی یکساله از خانواده گندمیان است که پس از گندم و برنج، مهمترین ماده غذایی دنیا را تشکیل می دهد
ذرت از جمله گیاهانی است که نیاز غذایی بالایی دارد. این در حالی است که استفاده از کودهای بیولوژیک سبب افزایش فراهمی عناصر غذایی می شود و همچنین مشکلات کودهای شیمیایی از جمله تخریب ساختمان خاک، شور شدن خاک و آلودگی آبهای زیرزمینی را ندارند - مقیمی و همکاران، . - 1390 کودهای بیولوژیک به مواد حاصلخیز کننده ای گفته می شود که شامل تعداد کافی از یک یا چند گونه از موجودات مفید خاکزی هستند که در بستری از مواد نگهدارنده قرار دارند.
به عبارت دیگر، این نوع کودها که حاوی گونه های میکروبی موثر برای تامین عناصر غذایی مورد نیاز گیاه هستند، بازده تولید در واحد سطح را افزایش می دهند - . - Ekram and Salem, 2010 کود بیولوژیک نیتروکسین حاوی مؤثرترین باکتریهای تثبیت کننده ازت از جنس ازتوباکتر و آزوسپریلیوم می باشد که علاوه بر تثبیت نیتروژن هوا و متعادل کردن جذب عناصر غذایی پرمصرف و کم مصرف مورد نیاز گیاه، با سنتز و ترشح مواد محرک رشد گیاه نظیر انواع هورمونهای تنظیم کننده رشد مانند اکسین ، همچنین ترشح اسیدهای آمینه مختلف و انواع آنتیبیوتیک، سیانید هیدروژن و سیدروفور و ... سبب رشد و توسعه ریشه و اندامهای هوایی گیاهان شده و با محافظت ریشه از حمله عوامل بیماریزای خاکزی موجب افزایش کمیت و کیفیت محصول می گردد
در پژوهشی که ابدالی و همکاران - 1391 - به منظور بررسی پیش تیمار بذر ، نیتروکسین و کود نیتروژنه بر رشد و عملکرد ذرت انجام گرفت مشاهده شد که با فعالیت باکتریهای کود زیستی - نیتروکسین - رشد و توسعه ریشه بیشتر شده و رشد اندامهای هوایی نیز افزایش مییابد و در نهایت تقویت رشد رویشی و زایشی تأثیر مستقیم بر افزایش عملکرد بیولوژیک را دارد. این آزمایش جهت تعیین موثرترین روش کاربرد نیتروکسین در افزایش عملکرد ذرت و همچنین تعیین ارقام سازگار با کود بیولوژیک نیتروکسین در منطقه مورد آزمایش، انجام گرفت.
.2 مواد و روش ها
این پژوهش در سال 1390 در منطقه کوهدشت با عرض جغرافیایی 29 درجه و 36 دقیقه شمالی و طول جغرافیایی 47 درجه و 40 دقیقه شرقی و با ارتفاع 1200 متر از سطح دریا با اقلیم نیمه گرمسیری و متوسط بارندگی سالانه 450 میلیمتر اجرا گردید. این آزمایش بصورت فاکتوریل در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی در سه تکرار به اجرا درآمد .
فاکتور اول شامل ارقام آزمایشی: 704 - ، 640 ، - 524 و فاکتور دوم شامل نحوه کاربرد کود بیولوژیک نیتروکسین شامل: کاربرد نیتروکسین به صورت سرک ، کاربرد نیتروکسین به صورت بذرمال ، کاربرد توام نیتروکسین به صورت بذرمال و سرک و عدم استفاده از کود بیولوژیک نیتروکسین - شاهد - بودند. بعد از برداشت بوته ها تعداد ده بوته انتخاب و میانگین ارتفاع بوته، قطر ساقه، تعداد برگ در بوته و شاخص سطح برگ محاسبه گردید. تجزیه واریانس داده ها با نرم افزار MSTATC و مقایسه میانگین صفات براساس آزمون دانکن در سطح 5 درصد انجام گرفت.
.3نتایج و بحث
تجزیه واریانس داده ها نشان داد که اثرات ارقام آزمایشی و تیمارهای مختلف کوددهی بر روی اکثر خصوصیات در سطوح احتمال یک درصد و پنج درصد معنی دار بود. در حالی که نتایج تجزیه واریانس در مورد عملکرد دانه نشان داد که اثرات اصلی رقم و نیتروکسین در سطح احتمال یک درصد و اثر متقابل رقم و نیتروکسین در سطح احتمال پنج درصد معنیدار شد. به طوریکه با استناد به جدول مقایسه میانگین در مورد اثر ساده رقم مشاهده شد، بیشترین عملکرد دانه مربوط به رقم 704 با میزان 15/28 تن در هکتار و کمترین میزان مربوط به رقم 524 با میزان 14/12 تن در هکتار است.
از مقلیسه میانگین اثر ساده نیتروکسین چنین استنباط شد که بیشترین عملکرد دانه از تیمار کاربرد توام سرک و بذر مال نیتروکسین به میزان 16/84 تن در هکتار به دست آمد، در صورتی که کمترین میزان عملکرد دانه مربوط به تیمار عدم کاربرد نیتروکسین به میزان 13/18 تن در هکتار بدست آمد. همچنین از این جدول نیز استننباط شد که بین دو تیمار کاربرد سرک نیتروکسین به تنهایی و کاربرد بذر مال نیتروکسین به تنهایی تفاوت معنی داری وجود ندارد.
نتایج تجزیه واریانس دادهها حاکی از معنیدار بودن اثر متقابل دوگانه کود زیستی و رقم در سطح احتمال 5 درصد در مورد عملکرد دانه بود. در مقایسه میانگینها مشاهده شد که بیشترین عملکرد دانه برابر 18/28تن در هکتار به تیمار کود سرک به علاوه بذرمال و رقم 704 اختصاص داشت. کمترین عملکرد دانه برابر 12/31 تن در هکتار نیز به تیمار شاهد و رقم 524 مربوط بود. از آنجا که نیتروکسین شامل دو باکتری تثبیت کننده نیتروژن شامل آزوسپیریلوم و ازتوباکتر میباشد، ازتوباکتر و آزوسپیریلوم با توان تثبیت زیستی نیتروژن، گسترش سطح ریشه، کمک به جذب بهینه آب و عناصر غذایی و تولید هورمونهای رشد و برخی ویتامینها، رشد کمی و کیفی گیاه را تقویت میکنند، که نتیجه آن به صورت افزایش عملکرد نمایان میگردد
نتایج تجزیه واریانس دادهها از نظر صفت ارتفاع بوته حاکی از معنیدار بودن اثرات ساده رقم و نیتروکسین در سطح احتمال 1 درصد و همچنین اثر متقابل دوگانه نیتروکسین و رقم در سطح احتمال 5 درصد بود. در مورد اثر ساده رقم مطابق نتایج مقایسه میانگین بیشترین ارتفاع بوته مربوط به رقم 704 است با میزان 284/4 سانتی متر و کمترین میزان ارتفاع بوته مربوط به رقم 524 با میزان 275/1 سانتی متر است.
در مورد اثر ساده نیتروکسین نیز مطابق نتایج مقایسه میانگین بیشترین ارتفاع بوته مربوط به کاربرد توام نیتروکسین به صورت بذر مال وسرک است با میزان 293/4 سانتی متر و کمترین میزان ارتفاع بوته مربوط به عدم کاربرد نیتروکسین با میزان 264/1 سانتی متر است. همچنین مقایسه میانگین اثرات متقابل دوگانه نشان داد که بیشترین ارتفاع بوته برابر 304/5 سانتیمتر به تیمار کاربرد تلفیقی نیتروکسین و رقم704 اختصاص دارد و کمترین ارتفاع بوته برابر 256/3 سانتیمتر نیز به تیمار شاهد و رقم 524 مربوط است.
پاسخ گیاهان تلقیح با آزوسپیریلوم و ازتوباکتر و کاربرد بیشتر به صورت افزایش وزن خشک گیاه، ازدیاد میزان نیتروژن دانه، افزایش پنجه ها و گل آذینهای بارور و شمار سنبله ها، افزایش شمار دانه های هر سنبله و وزن هزار دانه، ازدیاد ارتفاع گیاه و طول برگ، تسریع در مراحل جوانه زنی و گلدهی گزارش شده است
