مقاله عوامل موثر بر استرس شغلی - رضایت کارکنان و مدیریت استرس

بخشی از مقاله

چکیده:

هدف پژوهش حاضربررسی عوامل مؤثر براسترس شغلی- رضایت شغلی و مدیریت استرس است."امروزه حفظ سلامت و مدیریت مؤثر استرس به موضوع موردعلاقهی اکثرافرادحرفهای،تبدیل شده است ومسئله استرس شغلی آنقدرفراگیرشده که مؤسسه ملی سلامت و امنیت شغلی،بیماریهای مرتبط بااسترس رابه عنوان دلیل اصلی ازکارافتادگی کارکنان اعلام نموده است.

" مهمترین وواضحترین عامل برای ارزیابی استرسهای محیط کار،خودجوهروخصوصیات شغل میباشدوتوصیف شدکه شخصیتهای مختلف هر یک واکنشهایی خاص نسبت به استرس ازخودنشان میدهند.دراین پژوهش استرس وسلامتی ورضایت شغلی کارکنان را موردمطالعه قرار دادیم،شامل ماهیت استرس،پیشینهی پژوهش وآنچه که افرادوسازمانهامیتوانندبرای مدیریت مؤثر استرس انجام دهندتوصیف گردید.

نتایج این پژوهش نشان میدهدکه مدیریت استرس فردی وسازمانی تأثیرقابل توجهی بر استرس شغلی ورضایت کارکنان داردوباتوجه به یافتههای این پژوهش تکنیکهای راهبردی مؤثری برای سازمانهاوافراد ارائه گردید.

.1 مقدمه

"    آنچه امروزدربین اهل فن به اتفاق نظر،به یقین تبدیل شده است نقش اساسی انسان به عنوان گردانندهی اصلی سازمانهامیباشد.به عبارت دیگر،سازمانهامنهای انسان،به هیچ وجه توان مقابله برمشکلات وازطرف دیگر حصول اهداف خودرا نخواهندداشت.انسانهاهستندکه به کالبدبیروح سازمانهاجان میبخشندوعملا تحقق اهداف رامیسرمیسازند.بدون انسان، سازمان ومدیریت امری مرحوم وبیاثرمیباشد".

"امروزه درمدیریت منابع انسانی،فعالیتهای فراوانی برای سالم ماندن وحفظ سلامتی کارکنان انجام میشود. منظورازسلامتی،حالتی ازسلامت جسمی وفکری است که باعث میشودکارکنان باحداکثرنیروی خود،کارکنند.سالم بودن،یک شیوهی مطلوب زندگی نسبت به کاراست وبه شما کمک میکندتاازنظرجسمی وفکری،سالم بمانید وتصویرذهنی مثبتی ازخودارائه دهید.سالم بودن به شماکمک میکندتااسترس مضرراازخوددور نمائید." درمفهوم تکنیکی،استرس حالتی جسمی وروانی است که ازیک تهدیدپیش آمده یاازیک تقاضای ارضانشده، حاصل میشود.

صاحب نظری استرس رامجموعهی واکنشهای عمومی انسان نسبت به عوامل ناسازگاروغیرمنتظرهی خارجی یابه عبارت سادهتر اخلال در سیستم سازگاری و تطبیق بدن آدمی بامحیط خارجی تعریف میکند.ازدیدگاه وی هرگاه تعادل وسازگاری ارگانیسم به علت عوامل خارجی از میان میرودفرد دچاراسترس میشود.دریک تعریف دقیقتر،استرس حالتی بیان شده که درآن فردباموقعیتهاوفرصتها،موانع ومحدودیتها، یانیازهاوانتظاراتی مواجه می شودکه نتایج حاصل ازآنهابرای اومهم اند، اماامکان تحقق نتایج مذکورنامطئن وغیرقابل پیشبینی دقیق است.

بدین ترتیب احتمال نامشخص وقوع نتایج ناخوشایندومهم بودن عوامل مذکور،به وجودآورندهی استرس درفرداست.

اهمیت ارضای شغلی ازآنجا ناشی میشودکه بیشترافرادتقریبا نیمی ازساعات بیداری خودرادرمحیط کاری میگذرانند.ازاین رهآورد رضایت شغلی،احساسات مثبت یالذت بخشی است که هرفردازراه ارزشیابی شغلی خودیا تجربیات شغل خودبدان دست می یابد

همینطوررضایت شغلی احساس مطلوب،مثبت و خوشایندی است که افرادازشغل خوددارند[4] شخصیت نوع تفکروباورهای انسانهاوطبعارفتارهای شغلی ونحوه مقابله باآنها بااسترس ویاشرایط بحرانی واسترسزابا یکدیگر یکسان نبوده و متفاوت میباشد.درکنارضررهای حاصله ازاسترسکاری برروی روان واحساسات افراد،طولانی شدن واین نوع استرس میتواندبرسلامتی جسمانی کارکنان نیزتأثیربگذارد.مشغول کردن ذهن بطورمدام بامسایل شغلی غالبامنجربه تغذیه نامناسب و نامرتب وعدم ورزش کافی میشودکه نهایتا مشکلاتی چون اضافه وزن،فشارخون بالا وافزایش مقدارکلسترول رابهمراه خواهد داشت

یک چالش عمده برای حفظ سلامت،شناخت استرس ومدیریت آن است.اگرشماباخطری روبروشویدیابه چالش کشیده شوید،واکنش جسمانی را تجربه خواهیدکردکه استرس نامیده میشود.عامل استرسزامیتواندیک نیروی بیرونی یادرونی باشداین حقیقت که بعضی چیزهاخطرناک وچالش آفرین هستند،آنهارااسترسزامیسازد.

بعلاوه،درشرایط پیچیدهتر،استرس به فرسودگی روانی تبدیل می شود.فرسودگی روانی،حالتی ازواماندگی است که ازاسترس بلند مدت ناشی می شود.

فرسودگی روانی،مجموعهای ازرفتارهارابروزمی دهدکه استرس بلندمدت نتیجه میشود.

نشانه هاوپیامدهای استرس کاری،درچهارطبقه جای می گیرندکه عبارتندازفیزیولوژیکی،روان شناختی،رفتاری وعملکردشغلی. تغییردرعملکردشغلی محصول جانبی سه نشانه وپیامددیگراست

دریکی ازتقسیمات انجام شده درموردشخصیت،دونوع گونه - - الف - - و - - ب - - برای شخصیت ذکرشدهاندکه هریک واکنشهایی خاص نسبت به استرس ازخودنشان میدهند.خصوصیات غالب افرادی که دارای شخصیت نوع - - الف - - هستند،عبارت انداز

:-1 بیش ازحدکارمیکنندوحتی روزهای تعطیل واستراحت رانیزصرف کارمیکنند

-2تحت فشارموعدهاومهلتهای انجام یافتن کارقرارمیگیرندوبرای مواقع انجام شدن امورنگرانی پیدامی کنند.

-3اغلب باخودودیگران دررقابت هستندواستانداردهاوهدفهایی بالارابرمی گزینندومیکوشندهرطورشده به آنهادست یابند

-4آرام وسکون ندارندودائم بیقرارند.

-5اغلب مضطرب اندونمیتوانند برای خود آرامش فراهم کنندو...

خصوصیات کسانی که دارای شخصیت نوع - - ب - - هستندمخالف خصوصیات برشمرده شده درمورد گونهی - - الف - - است.اینگونه افرادکسانی هستندکه غالبا:

-1 صبورو شکیباوبردبارند.-2 خونسردوآرام هستند.-3دربرخوردهاو مراوداتشان ملایم هستند.-4 برای تفریح کارمیکنندنه برای برنده شدن. -5در کارکردن متعادل هستندودراینمورد افراط نمیکنندو...

همانطورکه ازخصوصیات این دوگروه شخصیت برمیآید،گونهی - - الف - - زمینهای مساعدتربرای ابتلابه فشارعصبی داردوخطراتی جدیتراورا دنبال میکنند،درحالی که شخصیت گونهی - - ب - - درمقابل استرس مقاوم تراست ونسبت به آن بیش-ترمصونیت دارد، برخی از تجربیات به دست آمده همبستگی بین خصوصیات شخصیت گونهی - - الف - - وفشارعصبی را تأکیدکرده اند.براساس یکی ازاین تحقیقات اغلب مدیران،شخصیت گونهی - - الف - - رادارند ودرمعرض استرس بیشتری نسبت به سایرافراددارند.

برخی ازکارکنان برای تأمین نیازهای زندگی مجبورندبیش ازیک شغل داشته باشند.مدیران نیزباانگیزه درآمد بیشتریا انگیزههای دیگربه طور همزمان درچندشغل فعالیت دارند.استفاده نکردن ازمرخصی سالیانه وحضور درمحلکاردرتعطیلات آخرهفته و تعطیلات رسمی ازجمله مواردی است که موجب ایجادتعارض درکاروزندگی می شود.حجم زیادکارومسئولیتهای شغلی،تقسیم کارنامتعادل ونامتناسب عدم حمایت ازکارکنان،عدم امنیت شغلی، تهدیدکارکنان وبدرفتاری باآنان،تعیین ضرب العجل وفشار مداوم برای پایان کار،تغییرات شغلی ومحیطی، سفرهای طولانی برای انجام کار،مشکلات خانوادگی،تقسیم وظایف خانه بین زن ومردوعدم مشارکت درامور منزل،وغیره،ازجمله موارددیگری است که به عنوان عوامل ایجاداسترس شناخته شده اند

.2 پیشینهی پژوهش

گزارششده که مادران کارمندی که رؤسای حمایتگری دارند،درکارخودرنج کمتری میبرند،سطوح پایینتری ازتنش راتجربه میکنند،کمترخسته میشوندوتنشهای کمتری رابین مسئولیتهای کاری وخانوادگی احساس میکنند.دراین زمینه رابطه ی بین مدیران خط اول ومدیران خودآن هانیز حایزاهمیت است وبه منزله ی تأثیرگذارترین متغیرنشان دهنده ی سطوح تعهدات مؤثرورضایت شغلی مدیران خط اول شناخته شده است

حمایت سرپرست،اعتمادبه نفس فردراافزایش میدهدکه این میتواند به بهبودعملکردفرددرحیطهی خانوادگی نیز کمک کند.

عیسیخانی درپژوهش خودنشان دادکه کارکنانی که ازحمایت سرپرست وهمکاران خودبرخوردارمیشوندواز باخوردفعالیتهای خودآگاهی مییابند، در محل کارخودباانگیزه وپورشورواشتیاق حاضرمیشوند.

جمال،نشان دادکارکنان کانادایی که تعطیلی آخرهفته رادرگیرکاربودند،ازتعادل کار-زندگی پایینی برخورداربوده وفرسودگی هیجانی،استرس شغلی ومشکلات روانتنی بیشتری نشان دادند

فراتحلیل مسمرمگنوس وویسوسواران،نیزبیانگرپیامدهای خاصی ازتعارض بین کار-زندگی نظیرسطوح پایین رضایت ازکارو خانواده،خصومت بالادرخانه، استرس ومشکلات سلامتی میباشد

برخلاف نظریههای سنتی که فشاررادراصطلاحاتی هم چون پیامدیاادراک تغییرات محیط تعریف میکنند - برای مثال: لازاروس وفولکمن; الگوی سازگاری استرس- ارزیابی- فشار - نظریهی نگهداری ازمنابع نگرانی بیشتری نسبت به احتمال کمترشدن منابع درآینده مثل کاهش انرژی موردنیاز برای تکمیل تکالیف کاری درآینده نشان میدهد.این نظریه بیان میکندکه افرادهمواره تلاش میکنندتامنابعی ازقبیل اشیا - مثل پول وخانه - ،ویژگیهای فردی - مثل اعتقادبه چشم اندازمثبت داشتن - رابه دست بیاورندوازآنها حفاظت کنند.استرس پیامدمنابع ازدست رفته درفرایندهمپوشی بین نقشهای کاری وخانوادگی تصورمیشود.

.3مفهوم فشارعصبی وروانی - استرس -

ازنظرایوانسویچ وماتسون،فشارروانی عبارت است ازپاسخی سازشپذیر،باواسطه ویژگیهای فردی ویافرآیندهای روانشناسی بعنوان پیامدی ازهرعمل،موقعیت یارویدادبیرونی که ازلحاظ جسمی وروانی برشخص تحمیل میشودوبردوش اوبه صورت یک "بار"تلقی گردد.بنابراین، اکنون باجمع بندی مفاهیمی که تااینجا تعریف شد،میتوان استرس رابطورکامل ودقیقتری تعریف کرد .استرس مجموع واکنشهای جسمانی،روانی،ذهنی ورفتاری است،که بروزاسترس فردراوادارمیکندتادرجهت تغییرموقعیت خودیاسازش یافتگی با آن گام بردارد.سازش یافتگی که میتواندموثریاناموثرباشد.