بخشی از مقاله
چکیده:
عرفان به عنوان یکی از مظاهر اجتماعی وفرهنگی سهم عمده ای را در ارتقاواعتلای اخلاقی ودینی افرادبرعهده گرفته است.بزرگان عرفان مضامین واصطلاحات شان را از آیات وروایات استنباط واستخراج می کنندچه بسا که این مضامین از اصطلاحات رایج عرفی هر زمانه باشد،یکی از مفاهیم رایج در عرف واخلاق واجتماع ودین غیرت است که عرفانیزبدان پرداخته اندکه در عرف به معنای حفاظت ازناموس وهمسروفرزند وکشورودین وملت است ودرعرفان، غیرناپذیری وکراهیت مشارکت غیراست با محبوب.
که به غیرت عشق وعاشقی ومعشوقی تقسیم می شود خداوندمتعال به حکم «معشوق وعاشق جهانیان است اونسبت به بنده ی خود غیرت می ورزد وکراهیّت دارد که بنده ازیاداوغافل شده وبهمحرّمات وگناهان بپردازد وازطرف دیگر بنده نیز تمام مجاهده خویش را وقف رضایت معبودمی کند تا کسی چون او نتواند خدارااطاعت نماید.مولانانیز به عنوان یکی از عارفان بزرگ در پرداختن به موضوع غیرت موشکافانه آن را درمتن وبطن اشعارش گنجانده است .
اوغیرت را غیرازهمه بودن خداوند می داند ومعتقداست که هیچ موجودی نمی تواندباحق برابری کنداوبیشتربه غیرت حق می پردازد واورامعدن ومنبع غیرت هامی داند دربینش او غیرت دو وجه دارد: وجه اول آن که لطف وحلم حق است وبه ابرار وواصلانتعلّق دارد که ثمره ی آنثواب وقُرب الهی است. ووجه دوم آن قهروغضب خداونداست که فُجّاروطردشدگان ازدرگاه حق تعالی راشامل می شودوعِقاب وبُعدرا درپی دارد.غیرت باعث می شود تا اولیای خدا ازانظار مردم محفوظ ومستوربمانندواسرارآنان از فهم نااهلان وتنگ حوصلگان درکتمان بماند. دراین پژوهش برآنیم تاضمن بررسی واژه غیرت به تعریف وتقسیم بندی انواع آن در عرفان اشاره ای داشته باشیم وسپس دیدگاه مولانا را دراین باره بیان نماییم. ودو مبحث غیرت واولیای مستور وغیرت الهی وکتمان اسرار که کدام رساله ای جداگانه می طلبد اماچون با موضوع موردنظر ماپیونددداشت، ذکرکردیم.
مقدمه:
اصل واژه غیرت - به فتح غ - عربی وریشه آن غاروغیاروغیراست ودر لغت به معنی »رشک ،حسد،حسدبردن - «لغت نامه دهخدا - »حمیت،جرأت وناموس پرستی - «فرهنگ معین - به کار رفته است.
غیرت درعرف ،اجتماع ،اخلاق ،دین و عرفان مطرح می شودوتقریباًمفهوم ومصداق آن در تمامی موارد غیر از عرفان یکسان است.آنچه به عنوان غیرت در بین عموم افراد ودر افواه اطلاق می شود به معنای حفاظت از ناموس وزن وفرزند است که از هرگونه تجاوز وتعدی به آن ها ممانعت می کند وگاهی شکل افراطی به خود گرفته ودرقالب تعصب بی جاآشکار می گردد»ژهوا غیرت از تغییر وتغیّرگرفته شده وبه معنی دفاع شدید از عرض وناموس ویامال و کشور ودین است ومعمولاًچهره انسان غیور هنگام دفاع متغیّرمی گرددونشانه های دفاع جدّی وشدید در چهره اش دیده می شود. - «سایت کیهان ،غیرت درسیره اهل بیت -
غیرت در دین مبین اسلام از اهمیت خاصی برخورداراست وهرفرد مسلمانی موظف است که نسبت به اعتقادات ومذهب خود غیورباشدودر مواقعی که بدان تعرض می شود ویا کوچکترین خدشه اینآ را لکّه دار می کند ویا کسی نسبت بدان توهین می ورزد با غیرت دینی خود از آن دفاع نماید ومانع هر گونه تجاوزی بدان شوددرغیرت دینی باید» انسان مسلمان نسبت به کیان اسلام وآنچه بدان مربوط می شود حساس باشدباتمام توان در اثبات واجرای آن بکوشد وازکوچک ترین خدشه ای وتعرضی نسبت به آن جلوگیری کندبراین اساس جهاد،امربه معروف ونهی ازمنکر،سفارش به حق وصبر،تعلیم وتعلّم می تواند درراستای غیرت دینی قرارگیرد.نمادواسوه این غیرت پیامبر - ص - واهل بیت - ع - هستندکه تمام دغدغه شان برپایی واستواری دین الهی بوده است. - «اسلام کوئست، غیرت چیست؟ - غیرت یکی از لوازم عشق است واز صفات برگزیده انسان های خوب وبا تقواکه جامعه را از ابتذال وفساد نجات داده وبه سمت مدینه فاضله رهنمون می کنندحال چه این غیرت دینی باشد یا اخلاقی یاعرفی ویا عرفانی.چه در عشق حقیقی مطرح شود وچه در عشق مجازی.
پیشینه تحقیق:
درباره پژوهش مورد نظر تحقیق جداگانه صورت نگرفته است .وتمامی مطالب ذکرشده در این مقاله حاصل تجزیه وتحلیل نویسنده مقاله می باشد وازین منظر نویسنده ای آن را مورد بررسی قرارنداده است .امادر پایگاه های اینترنتی مطالب جسته وگریخته ای ذیل عنوان غیرت درعرفان یافت می شود.درباره غیرت در عرفان پایان نامه ای تحت عنوان:»بررسی اصطلاحات عرفانی هیمان،محبت وغیرت درعرفان اسلامی تاپایان قرن ششم« توسط »مژگان زادپور« در دانشگاه آزاداسلامی انجام گرفته است.
اقای »قادر فاضلی «درکتاب »تفسیرموضوعی مثنوی معنوی« در بحث عشق نکاتی را درباره غیرت در مثنوی مطرح کرده است.
درکتاب» جهان بینی وحکمت مولانا« که توسط »منوچهرمرتضوی «به رشته تحریر درآمده است مطالبی درباره غیرت عشق وغیرت شمس آمده است.
نوسنده مقاله نیز در پایان نامه تحت عنوان »تحلیل مضامین مشترک مولاناوحافظ« به مضمون غیرت پرداخته است. مولانا نکات زیادی را درباره غیرت بیان کرده است واگرقرارباشد به تمامی اشعارپرداخته شود خود کتاب مفصلی را می طلبد .این مقاله به دلیل محدودیت صفحات گنجایش نوشتن تمامی اندیشه ها واشعارراندارد .درمثنوی هرجا که مضمون عاشقانه ای در لا به لای حکایت ها می آید حال چه این حکایت در بادی امر عشقی مجازی تلقی گردد ویا متن وبطن آن سرشازازعشق عرفانی باشدمولانافرصت را غنیمت شمرده شده وگریزی هم به مضمون غیرت زده است.
از جمله حکایت هایی که درآنها مضمون غیرت گنجانده شده است به شرح ذیل است:
-1قصه بازرگان وطوطی
-2قصه خلیفه که در کرم ازحاتم طایی گذشته بود
-3اعتمادکردن هاروت وماروت بر عصمت خوی
-4تعجب کردن آدم ضلالتاز ابلیس وعُجب آوردن
-5داستان ابلیس ومعاویه
-6قصه هدیه فرستادن بلقیس ازشهرسباسوی سلیما
-7ردکردن معشوقه عذرعاشق را
-8حکایت آن درویش که درهری غلامان آراسته عمیدخراسان رادید
-9حکایت عیاضی که هفتادغزوکرده بودبرامیدشهیدشدن
