مقاله فاکتورهای کنترل کننده شکل هندسی و تله های چینه ای - ساختمانی در نهشته های بریازین - هوتروین دشت آبادان

بخشی از مقاله

چکیده

سازندهاي گرو و فهلیان به سن بریازین-هوتریوین یکی از مهمترن مخازن نفتی - سنگهاي مادر و مخزن - در دشت آبادان هستند. توزیع و گسترش سنگهاي مخزن و تلههاي چینهاي در این سازندها با توجه به دادههاي لرزهاي، مغزهها و خردههاي خاصل از حفاري چاهها، لاگهاي الکتریکی و نتایج خاصل از آزمایش چاهها انجام گردید. مطالعه رخسارهها نشانگر رسوبگذاري در کمربندهاي رخسارهاي ساحلی، تالاب، تپههاي زیردریایی کربناته و حاشیه شلف کربناته و دریاي باز است

بررسی دادههاي میکروسکپی و لرزهاي نشاندهنده تهنشست رخسارههاي سازندهاي گرو و فهلیان در سکوي کربناته منفرد و شلف حاشیهدار است. تلفیق به شناسایی چهار سکانس رسوبی رده سوم در نهشتههاي به سن بریازین تا هوتروین که از نظر نفتی مهم است، شناسایی شد. تبدیل جانبی سازند گرو به سازند فهلیان در این ناحیه و گسترش ریفهاي میکروبیال و لیتوکودیمی در بخشهایی از سازند فهلیان که توسط شیلها و رخسارههاي متراکم پوشیده میشوند، دشت آبادان را مستعد تشکیل تلههاي چینهاي نموده است. تجزیه و تحلیل دادههاي چاهها نشان می دهد که نقطه ریزش محدوده کننده مخزن سازند فهلیان نبوده و ارتفاع ستون هیدروکربور بیشتر از بستگی عمودي است.

دادههاي لرزهاي نشان میدهد که اختلاف توپوگرافی حوضه رسوبی در طی کرتاسه پیشین، گسترش سازند گرو و بلندساختهاي کربناته را کنترل کردند. با توجه به وجود و گسترش رخسارههاي خوب مخزنی بر روي بلنديهاي دیرینه و حرکت هیدروکربور بهطرف بلندي هاي دیرینه و تغییر جانبی رخسارهها از لایههاي متخلخل به متراکم - چه به طرف دریاي ژرف و یا رو به تالاب - ، سبب ایجاد نواحی مستعد تشکیل تله - هاي - چینهاي نموده است.

مقدمه

نهشتههاي بریازین-هوتروین - سازندهاي گرو-فهلیان - یکی از مهمترن مخازن نفتی در دشت آبادان است. سازند فهلیان از سنگ آهک خاکستري تا خاکستري تیره و بین لایه هاي شیل تشکیل شده است. و بطور هم شیب، پیوسته و تدریجی بر روي سازند گرو قرار میگیرد.

گسترش سازند گرو با دارا بودن ویژگی سنگ مادر در زیر و پوشیده شدن آن توسط رخسارههاي کربناته و مخزنی سازند فهلیان که با پیشروي تند و تغییر رخساره همراه است؛ ناحیه را مستعد تشکیل تلههاي چینهاي نموده است. تبدیل جانبی سازند گرو به سازند فهلیان در این ناحیه و گسترش ریفهاي میکروبیال و لیتوکودیمی در بخشهایی از سازند فهلیان که توسط شیلها و رخسارههاي متراکم پوشیده میشوند، دشت آبادان - شکل - 1 را مستعد تشکیل تلههاي چینهاي نموده است.

تجزیه و تحلیل دادههاي چاهها نشان میدهد که نقطه ریزش - spill point - محدوده کننده مخزن سازند فهلیان نبوده و ارتفاع ستون هیدروکربور بیشتر از بستگی عمودي است. دادههاي لرزهاي نشان میدهد که اختلاف توپوگرافی حوضه رسوبی در طی کرتاسه پیشین، از حوضههاي درون فلاتی سازند گوتنیا در دشت آبادان و فرو افتادگی دزفول به ارث برده شده است.

به عبارتی پستی و بلندي هاي موجود در طی رسوبگذاري سازند گوتنیا گسترش سازند گرو را کنترل کردند. با توجه به وجود و گسترش رخسارههاي خوب مخزنی بر روي بلنديهاي دیرینه و حرکت هیدروکربور بهطرف بلنديهاي دیرینه و تغییر جانبی رخسارهها از لایههاي متخلخل به متراکم - چه به طرف دریاي ژرف و یا رو به تالاب - ، سبب ایجاد نواحی مستعد تشکیل تله چینهاي مینماید. هدف ار این پژوهش شناسایی نواحی مستعد تشکیل تله چینهاي و یا مرکب بر اساس تلفیق دادههاي لرزهاي با مطالعه مقاطع نازك چاهها، نمودارهاي الکتریکی و نتایج حاصل از حفاري 5 حلقه چاه است.

چینهنگاري سکانسی سازند فهلیان

پیکربندي بازتابهاي لرزهاي متنوع ترین نمود دادههاي لرزهاي هستند که جهت تعیین و شناسایی رخسارههاي لرزهاي و شناسایی الگوهاي رسوبگذاري مورد استفاده قرار میگیرند. در سازند فهلیان الگوهاي لرزهاي همپوشانی ساحلی - onlap - و پرشدگی روي هم پوشانی - onlap fill - دلیلی بر وجود توپوگرافی ناهم سطح است که بازتابها یا سطوح لایه بندي بر روي آنها قرار میگیرند. در سازند فهلیان در دشت آبادان در بعضی موارد شکل بازتابندهها بصورت عدسیهاي شیبدار با زاویه کم بوده که سطح بالایی آنها داراي پستی و بلندي است. بر روي بلندساخت کربناته با گسترش بیشتر، بازتاب لرزهاي شکل هندسی بالاپوشانی - toplap - را نشان میدهند. این پایان پذیري بازتابها نشان از وجود مرز سکانس رسوبی است 

توسعه این بلندساخت کربناته سبب بوجود آمدن شلف کربناته حاشیهدار شده که با روي هم پوشانی ساحلی مشخص میگردد. بررسی دادههاي لرزهاي، مطالعه رخسارههاي رسوبی، روند چیدمان رخسارهها، تغییرات عمودي و جانبی آنها، بازسازي محیطهاي رسوبی دیرینه - Flügel, 2010 - و بررسی مهاجرت ناگهانی دستههاي نشان میدهد که نهشتههاي بریازین زیرین تا هوتروین دربردارنده سه سکانس رسوبی است سکانس رسوبی Berriasian-1 با دسته رخسارهاي TST و HST داراي مرز زیرین از نوع SB2 و مرز بالایی آن از نوع SB1 است.

در لاگ پرتوگاما با توجه به افزایش جزیی مقدار پرتو گاما که نشان از ریزترشدن دانههاي کربناته و افزایش بیشتر میکریت است، جهت تعیین دسته رخسارهاي TST و جدایش MFS مورد استفاده قرارگرفت. دسته رخسارهاي HST با روندهاي چیدمان افزاینده - aggradational - شروع شده و قرارگیري رخسارههاي دریاي باز ژرف در زیر رخسارههاي شیب دامنه - slope - و آهکهاي دوباره نهشته شده - calciturbidites - نشان از کم ژرفاشوندگی حوضه رسوبی است. کربناتهاي حوضههاي ژرف و شیب دامنه بیشترین دامنهها را در بازتابهاي لرزهاي نشان میدهد.

دسته رخسارهاي TST سکانس رسوبی Berriasian2 با رخسارههاي گلسنگ و وکستون بیوکلستی رادیولاریا و کالپیونلادار حوضه ژرف مشخص میشود. بیشترین بالاآمدگی نسبی آب دریا - MFS - در رخسارههاي دربردراندهي رادیولاریا که نشانگر بیشترین افزایش نسبی سطح آب دریا است - Michalĺk et al., 2008 - ؛ قرار داده شد. دسته رخسارهاي HST با روندهاي چیدمان افزاینده و سپس پیشنشسته - progradation - ، دنبال میشود. در شروع دسته رخسارهاي HST رادیولاریا و سوزن اسفنج دیده میشود.

این چیدمان در توالی عمودي با گذر محیطهاي رسوبی دریاي باز ژرف، شیب دامنه و سد کربناته و تالابی دنبال میشود. تداخل محیطهاي حوضه ژرف و شیب دامنه دلیل بر بخش پیشنشسته پیشنشینی رخسارههاي شیب دامنه و ریف جلوي سد و سد کربناته و تبدیل آنها به رخسارههاي تالابی، بهترین گواه بر مراحل پایانی دسته رخسارهاي HST است. در داده هاي لرزهاي این دسته رخسارهاي با پدیدار شدن کلینوفرمها مشخص است. که نشانگر سکوي کربناته حاشیهدار و پیش نشینی رخسارههاي کربناته بسوي دریاي ژرف است. در سازند فهلیان بازتابهاي لرزهاي مورب و با شیب کم - shingled - که از شیب دامنه به سوي محیط شلف داخلی است، نتیجهي حمل کربناتها توسط توربیدیتها و توفانها به سکوي داخلی کربناته است. آهکهاي دوباره نهشته شده دلیل بر وجود شیب سکوي کربناته است. کلینوفرمها اواخر HST با شکل هندسی بالاپوشانی مایل - oblique toplap - مشخص میشوند

سکانس رسوبی 3 به سن والانژینین - Valanginian - داراي مرز زیرین و بالایی از نوع SB2 است. دسته رخسارهاي TST با رخسارههاي نهشته شده جلوي سدي، شیب دامنه تا حوضه ژرف مشحص می شود. براساس رخسارهها و محیطهاي رسوبی و نگارههاي همارزي، رخسارههاي دربردارندهي کالپیونلا، تینتینید، رادیولرها، سوزن اسفنج با پیریتهاي پراکنده و نبود آهکهاي دوباره نهشته شده رسوبگذاري در آبراهههاي دریایی ژرف را تایید مینمایند. دسته رخسارهاي HST با روندهاي چیدمان افزاینده و سپس پیشنشسته و با محیطهاي رسوبی دریاي باز ژرف، شیب دامنه و ریف جلوي سد کربناته مشخص میشود. در بخش زیرین دسته رخسارهاي HST تداخل رخسارههاي حوضه ژرف - دربردارندهي کلپیونلا، رادیولر و سوزن اسفنج و شب دامنه - آهکهاي دوباره نهشته شده و وکستون-پکستون یوکلستی دربردارنده پلسیپد و دوکفهاي - دیده میشود.

رخسارههاي نهشته شده در محیطهاي رسوبی سد و تالاب با روند به سمت بالا کم ژرفا شونده، پیشی گرفتن نرخ تولید کربنات از افزایش نسبی سطح آب دریا را نشان میدهد. این سطح در بعضی از میدانها از جمله دارخوین داراي سطح کارستی و همراه با انحلال قابل ملاحظه است - لاسمی و نورافکن، . - 1384 در بازتابهاي لرزهاي نهشتههاي کارستی نیز دامنهي بالا دارند.

سکانس رسوبی 4 به سن هوتروین - Hauterivian - با دستههاي رخسارهاي TST و HST داراي مرز زیرین از نوع 2 و مرز بالایی آن از نوع SB1 شناسایی شده است. دسته رخسارهاي TST بسته به توپوگرافی زیرین حوضه رسوبی، طیف وسیعی از کمربندهاي رخسارهاي دریاي باز ژرف، شیب دامنه، ریف جلوي سدکربناته تا رخساره هاي تالابی نشان می دهد. توسعه و گسترش رخسارههاي بیوهرمی که تشکیل بلندساختهاي کربناته را میدهند از نشانههاي بارز که در این دسته رخسارهاي مشاهده می شود. معمولا بازتابهاي لرزهاي پیش نشسته - prograging - با دامنهي بالا مشخص میشوند. دامنهي بالا نشانگر بلند ساختهاي آلی است

- شکل. - 1 در سازند فهلیان در مقابل بخشهاي داخلی بلندساختها، بازتابهاي لرزهاي با دامنه پایین نشان میدهد - شکل . - 1 شکل هندسی و نبود و یا کمترین پیوستگی بازتابهاي لرزهاي در بلندساختهاي کربناته در جنوب خاوري میدان دارخوین. دامنهي فرکانس میتواند از شاخصههاي اصلی در سنگهاي کربناته است.

به طوري که نبود پیوستگی در بازتاب هاي لرزهاي از مشخصههاي اصلی بلند ساختهاي کربناته است - شکل
. - 1 دسته رخسارهاي STج با چیدمان افزاینده و داراي رخسارههاي سدي با سیمانهاي کربناته و پکستونی تا تالابی- ساحلی است. الگوي چیدمان پیشنشسته که نشان از تولید بالاي کربنات و پیشی گرفتن آن از افزایش نسبی سطح آب است، با محیطهاي رسوبی جلوي سد کربناته، سدي و تالابی مشخص میشود.

گسترش سیمان هاي محیط دفنی و کمی و نبود سیمانهاي دریایی دلیل بر نرخ بالاي تولید کربنات در این سکانس است . - Lasemi, 1995 - این سکانس رسوبی با رخسارههاي داراي تخلخل بین دانهاي و درون دانهاي یکی از سکانسهایی است که از نظر مخزنی ارزش بالایی دارد.

بحث

مطالعه رخسارههاي رسوبی، روند چیدمان رخسارهها، تغییرات عمودي و جانبی آنها، بازسازي محیطهاي رسوبی دیرینه و بررسی مهاجرت ناگهانی دستههاي رخسارهاي سازندهاي فهلیان و گرو نشان میدهد نشان میدهد که بطور عمده، در توالی سازند فهلیان رخسارههاي پرانرژي دانه غالب به نسبت رخسارههاي محیط-هاي کم انرژي گل غالب از فراوانی کمتري برخوردارند. همین امر موجب تشکیل مخازنی با گسترش و کیفیت نسبتا بالا در این سازند شده است.

بررسی خطوط لرزهاي تشکیل آبراهههاي دریایی در ارتباط با زمینساختی که بعد از رسوبگذاري سازند گوتنیا اتفاق افتاده را نشان میدهند. بنابراین در تشکیل آبراهههاي دریایی در طی رسوبگذاري سازند گرو-فهلیان دشت ابادان، زمین ساخت نقش اصلی را داشته است. کلینوفرمها بسوي جنوب خاور دیده میشوند.