بخشی از مقاله
چکیده
مهاجرت جوانان روستایی به شهر در کنار افزایش میانگین سنی نیروی انسانی شاغل در بخش کشاورزی مشکلاتی هستند که آینده نیروی انسانی شاغل به کشاورزی در روستاها را با چالش مواجه میکنند. جوانان روستایی بهعنوان یکی از مهمترین سرمایههای انسانی، بخش عظیمی از جمعیت و نیروی کار جامعه روستایی را تشکیل میدهند و بهعنوان بازوی کار در بهبود وضعیت اقتصادی و اجتماعی خانوادههای روستایی نقش ارزندهای دارند و سرمایههایی بالقوه در راستای دگرگونی روستاها از وضعیت نامطلوب موجود به وضعیت مطلوب تلقی میشوند.
مطالعه حاضر به دنبال بررسی عوامل اثرگذار بر تمایل جوانان روستایی به مهاجرت به شهر بود. در این تحقیق از روش فراتحلیل استفاده شد. جامعه آماری تحقیق را 41 مقاله علمی پژوهشی منتشر شده در مجلات داخلی تشکیل دادند. نتایج فراتحلیل نشان داد در کل 20 عامل مؤثر بر تمایل جوانان روستایی به مهاجرت به شهر شناسایی شد.
مهمترین عوامل بر اساس فراوانی متغیرها عبارتند از وجود امکانات رفاهی، بهداشتی و تفریحی بیشتر در شهر - با فراوانی - 25، یافتن شغل مناسب در شهر - با فراوانی - 18، ، دستیابی به درآمد بیشتر در شهر - با فراوانی - 17، ، بالا بودن دستمزدها در شهر نسبت به روستا - با فراوانی - 16 و داشتن تحصیلات بالا و دانشگاهی - با فراوانی - 14 تشکیل دادند.
مقدمه
مهاجرت به دلیل ماهیت پیچیده و بینرشتهای آن، ابعاد مختلفی دارد و بسته به آن که از چه منظری به این پدیده نگاه کنیم، تعریف آن نیز ابعاد مختلفی پیدا میکند. لذا صاحبنظران مختلف بنا به حوزه تخصصی و زمینه کاری خود، کوشیدهاند تعاریف متعددی از آن را عرضه کنند. که ذلاًی به برخی از تعاریف مهاجرت اشاره میگردد. زارع و حکیمی - 1394 - مهاجرت را ترک سرزمین اصلی و ساکن شدن در سرزمین دیگر بهطور دائم یا موقت تعریف مینمایند.
در تعریف دیگری، مهاجرت تغییر دائمی یا نیمه دائمی محل اقامت توسط یک فرد یا گروهی از مردم و همچنین به معنی حرکت فیزیکی مردم از یک مکان به مکان دیگر برای بهبود زندگی میباشد، که بهعنوان فرایند اجتماعی در پاسخ به شرایط پیچیده و چالشهای اقتصادی، زیستمحیطی، اجتماعی و فرهنگی، مذهبی، قومی و سیاسی صورت میگیرد - بروکی میلان و عینالی، 1395؛ جوان، 1391؛ ویسی و رضوانی، 1395؛ نوربخش و اکبرپور سراسکانرود، . - 1390
مأخذ: مرکز آمار ایران، 1395 همانطور که در جدول ملاحظه میشود نسبت جمعیت روستایی بهکل جمعیت کشور در سال 1335، 68/6 درصد بوده که این نسبت درسالهای 1355، 1370، 1385 و 1390 به ترتیب به 53/1، 43، 39/31 و 28/5 درصد رسیده است. بر پایهی آخرین سرشماری عمومی نفوس و مسکن کشور که در آبان ماه سال 1395 انجام شده است نسبت جمعیت روستاها به 25/94 درصد از جمعیت کشور کاهش یافته است - مرکز آمار ایران، . - 1395
در مورد عوامل مؤثر بر پدیده مهاجرت روستا - شهری نظریات گوناگون ارائه شده است، در همه کشورهای جهان سوم، مهاجرت همواره از نواحی کم توسعه به نواحی توسعه یافته داخلی که در آنها سرمایه گذاری های بیشتری صورت گرفته است عملی می شود. این وضع به کم رشدی نواحی مهاجر فرست سرعت می بخشد و شکاف چشمگیری میان نواحی توسعه یافته و کم توسعه در داخل کشورها به وجود می آورد. همچنین مهاجرت نیروی انسانی فعال به ویژه سنین 20-29 سال، عقب ماندگی حوزه های مهاجر فرست را تشدید می کند و آنها را از یک جریان طبیعی توسعه باز می دارد.
فعال ترین مهاجرین معمولا جوانان و مردان تحصیل کرده هستند که به جستجوی شیوه زندگی و جایگاه اجتماعی که همراه با مشاغل اداری و شهری است، می روند. این جوانان افرادی را تشکیل می دهند که مسافت های طولانی را به سوی حوزه های مادرشهری بزرگ می پیمایند. در مقایسه، مهاجرین غیر فعال به خاطر فقر و برای حفظ خود، مهاجرت می کنند - یعقوبی دوست و فتحعلی پور، . - 1395
نظریه مکتب وابستگی، علل و پیامدها ی مهاجرت را در ارتباط با هم می دانند، زیرا از نظر آنان مهاجرت و توسعه نابرابر با یکدیگر ارتباط متقابل دارند و یکدیگر را تقویت می کنند. صاحب نظران دیدگاه وابستگی، دو دسته عوامل برای بیان حرکت و علت مهاجرت در نظر گرفته اند، یکی عوامل تغییر دهنده و دیگری عوامل رکودی. عوامل اول با نفوذ سرمایه داری در مناطق سنتی و ایجاد تغییر در تکنیک های تولیدی ارتباط دارد. تکنیک های جدید کارگر اضافی ایجاد می کند و آنها را مجبور به مهاجرت می نماید.
عوامل رکودی زمانی عمل می کند که رشد جمعیت از تولیدات کشاورزی پیشی می گیرد و نیروی کار اضافی را مجبور به مهاجرت مینماید. محققین وابستگی بیان می کنند که محیط شهری پذیرای مهاجران نمی باشد و آنها را در زاغه ها جای می دهد. وجود زاغه ها خود دلیلی بر عدم جذب مهاجران در بافت شهری است. مهاجران نه تنها در شهرها حل نمی شوند بلکه به صورت بیکاران یا نیمه بیکاران در حاشیه شهرها اسکان می یابند.
- زکی، 1391؛ پاپلی یزدی و ابراهیمی، . - 1381 بررسی روند تغییرات جمعیتی کشور در چند دهه اخیر نشان میدهد که تمایل به مهاجرت خصوصاً توسط جوانان از روستاها به شهرها سیر صعودی داشته و نگران کننده می باشد. بر این اساس هدف این مقاله شناسایی عوامل موثر بر مهاجرت جوانان روستایی از روستا به شهر با استفاده از تحقیقات میدانی منتشر شده در کشور بود.
مواد و روشها
مقاله حاضر یک مقاله تحلیلی به شمار می رود که بر اساس مرور منسجم و گسترده ادبیات مرتبط و منابع کتابخانه ای موجود انجام گرفته است. در این تحقیق از روش فراتحلیل استفاده شد. جامعه آماری تحقیق را مقالات منتشر شده در مجلات علمی و پژوهشی تشکیل دادند که با کلید واژه های دلایل مهاجرت، عوامل موثر بر مهاجرت و جوانان روستایی در پایگاه های علمی استخراج شدند. پس از حذف مقالات نامرتبط تعداد 41 مقاله انتخاب و مورد تحلیل قرار گرفتند.
نتایج
عوامل موثر بر تمایل جوانان روستایی بر مهاجرت به شهر با استفاده از فراتحلیل مطالعات صورت گرفته در کشور شناسایی شدند.
