بخشی از مقاله
چکیده
مناطق روستایی بهتناسب سهم و جایگاه و کارکردشان در کشور، در بستری نابرابر از جهت دسترسی به فرصتها و منافع حاصل از رشد و توسعه قرار داشتهاند. شناخت صحیح راهکارها و اولویتبندی آنها در تدوین برنامهها میتواند گامی مؤثر در اجرای برنامههای توسعه روستایی تلقی گردند. درزمینه عوامل مؤثر بر توسعه روستایی در کشور مطالعات متعددی صورت گرفته، اما نتایج این مطالعات دستهبندی و اولویتبندی نشده است. با توجه به مساله فوق، هدف این تحقیق خلاصهسازی، جمعبندی و اولویتبندی نتایج مطالعات صورت گرفته در زمینه متغیرهای اثرگذار در توسعه روستایی بود. در این تحقیق از روش فرا تحلیل استفاده شد. جامعه آماری تحقیق را مقالات پژوهشی منتشرشده در پایگاههای اطلاعات علمی جهاد دانشگاهی،ISC و بانک اطلاعات نشریات کشور تشکیل دادند . - N=285 - نتایج فراتحلیل نشان داد درمجموع در این مطالعات به 30 متغیر مؤثر بر توسعه روستایی اشارهشده بود. بر اساس فراوانی متغیرها در مطالعات میدانی منتشرشده، مهمترین آنها به ترتیب شامل مشارکت مردمی و اجتماعی - - f=30،ایجاداشتغال - - f=20،درآمدزایی - - f=20، توسعه گردشگری روستایی - - f=15،افزایش تولیدات کشاورزی در روستاها - f=15 - و غیره بودند.
واژهای کلیدی: توسعه روستایی، توسعه پایدار، کشاورزی، روستا، فرا تحلیل
مقدمه
توسعه به معنای ارتقای سطح مادی و معنوی جامعه انسانی و ایجاد شرایط مناسب یک زندگی سالم برای تمام افراد جامعه است - یاوریان یسار، . - 1390 یکی از دغدغه های دولتها، سیاستمدران و برنامه ریزان توسعه در قرن حاضر، توسعه روستا است؛ توسعه هماهنگی که مانع از تمرکز سرمایه در یک منطقه و رشد ناهمگون جامعه گردد و از دید اقتصادی کارا وسودآور باشد. - محمدی یگانه و همکاران،. - 1391 توسعه روستایی بخشی از توسعه ملی است که اهداف آن با اهداف وسیع تری در سطح ملی مرتبط می باشد، اجتماعات شهری و روستایی به طور مکمل و به عنوان دو عامل مهم بر یکپارچگی سیستم اثر می گذارند - ازکیا، . - 1384
تجربه تاریخی فرآیند توسعه در کشورهای توسعه یافته، این امر را روشن ساخته است که توسعه روستایی یک ضرورت بنیادی برای توسعه ملی است و می بایست در اولویت برنامه های توسعه قرار گیرد - رضوانی، . - 1381 براین اساس برای تحقق توسعه روستایی ضرورت دارد که مناطق کمتر توسعه یافته نسبت به سایر مناطق از حقوق توسعه یافتگی همسان نسبت به سایر مناطق توسعه یافته برخوردار باشد. همچنین عوامل موثر بر توسعه روستایی براساس میزان تاثیرشان در توسعه، در برنامه ریزی های توسعه ای مد نظر قرار گیرند. فرآیندهای توسعه روستایی تا کنون نه تنها نتیجه مثبت و اساسی نداشته است، بلکه بدون انطباق یافتن شرایط زمانی با نوعی سردرگمی و اغتشاش عملکردی مواجه گردیده است - استعلاجی، . - 1381
در ایران یکی از دلایل عمده موفقیت و تدوین برنامه های توسعه، به ویژه توسعه روستایی، تدوین و تلفیق آن ها در سطوح بالاتر است که فاصله زیادی تا سطح روستا دارد - کلانتر، . - 1380 طالب و همکاران - - 89، در فراتحلیلی بر مطالعات فقر در جامعه روستایی ایران به این نتیجه رسیدند که در زمینه فقر روستایی، بیشتر بر جنبه های پولی و مالی تأکید شده است. طبق نتایج تحقیق، فقر را باید از جنبه های اجتماعی و با رویکردهای انسانی و مشارکتی نیز مورد تجزیه و تحلیل قرار داد .در اغلب مطالعات مذکور، به این موضوع چندان توجه نشده است .علاوه براین، در مطالعات یادشده، موضوعاتی مانند آثار گوناگون فقر بر اقشار مختلف جامعه روستایی، سیاستهای فقرزدایی و ارزیابی آثار آنها و نیز اثر پدیدههای کلان مانند جهانی شدن بر فقر روستایی بررسی نشده است.
فعلی و همکاران - - 89 درفراتحلیلی مهم ترین چالشهاتی جوامع روستایی ایران برای دستیابی به توسعه پایدار را،برنامه ریزی و مدیریت ضعیف دولتی، فقدان ساختاری مناسب برای مدیریت توسعه روستایی، عدم توجه به دانش بومی، عدم توجه به مشارکت های مردمی و سرمایه اجتماعی، فقدان کشاورزی مکانیزه، عدم ارتقای بهره وری از منابع پایه ای تولید، ضعف در خدمات ترویج کشاورزی، ضعف در گردشگری روستایی و عدم گسترش بخش های نوین اقتصادی می دانند.
رضی و همکاران - - 1393 در فراتحلیلی بر نقش صنایع کوچک روستایی در توسعه پایدار روستایی و موانع رشد آن، ایجاد اشتغال پویا و افزایش درآمد، کاهش مهاجرت های روستایی، کاهش نابرابری ها، افزایش رفاه روستایی و گسترش صادرات روستاییان و موانع ایجاد بنگاه های کوچک و متوسط در روستا در سه دسته: ساختاری، زمینی و محتوایی طبقه بندی کرده است و راهکارهای مناسب برای رشد و صنعتی شدن روستاها اتخاد سیاست های مناسب با منطقه و مدیریت صحیح منابع انسانی و حمایت از نوآوری می دانند.در کشور ما از چند دهه پیش، ضرورت پرداختن به موضوع توسعه روستایی از سوی دولت احساس شده و در غالب موارد، به صورت محورهای توسعه تلقی شده است.
در شرایطی که قرن بیستم را پشت سر گذاشته ایم، هنوز توسعه روستایی با مسائل و چالش هایی فروانی روبه روست که در کنار مشکلات زیست محیطی، توجه به نوعی توسعه به نام »توسعه روستایی« را بر می انگیزد و نطریه پردازان و برنامه ریزان و مجریان حکومتی را بر آن داشته تا با ارائه راهکارها و راهبردهای جدید بر مشکلات مربوط به توسعه روستایی فائق آیند. لذا توجه به توسعه روستایی از راهبردهایی است که در سال های اخیر، بیشتر کشورها بدان روی آورده اند. این نوع توسعه معطوف به تمامی ابعاد اقتصادی، اجتماعی، زیست-محیطی و سیاسی است. با توجه به اینکه مطالعات زیادی در زمینه عوامل موثر بر توسعه روستایی انجام گرفته ولی این مطالعات به صورت متمرکز استخراج و ارائه نگردیده است. از این رو، هدف اصلی این مطالعه، جمعبندی مطالعات مربوط به عوامل موثر بر توسعه روستایی در ایران و اولویت بندی عوامل موثر بر توسعه روستایی با بهره گیری از روش فراتحلیل می باشد.
روش تحقیق
در شناخت واقعیت پدیدههای اجتماعی روشهای متعددی وجود دارد که فراتحلیل1 یکی از این روشهاست. در این پژوهش جهت بررسی عوامل موثر بر توسعه روستاها از روش فراتحلیل استفاده شده است. در روش فراتحلیل سعی می
