بخشی از مقاله
چکیده
منطقه مورد مطالعه در 5 کیلومتری جنوب زنجان و در قسمت جنوبشرقی نقشه زمینشناسی 1:100000 زنجان واقع بوده و بخشی از زون ساختاری ایران مرکزی میباشد. واحدهای سنگی دارای رخنمون در منطقه سلمانلو سنگهای آتشفشانی-آذرآواری ائوسن - معادل سازند کرج - که در برخی قسمتها توسط پادگانههای آبرفتی کواترنری و روسوبات عهد حاضر پوشیده شدهاند. مجموعه سنگهای آتشفشانی-آذرآواری منطقه شامل ریولیت، ریوداسیت، داسیت، آندزیت و آندزیت بازالتی و انواع مختلف سنگهای آذرآواری منجمله توف بلورین، توف خردهسنگی بلورین، توف خردهسنگی، لاپیلی توف و توف جوش خورده هستند. وجود بافتهای غیر تعادلی نظیر بافت غربالی و منطقهبندی در پلاژیوکلازها و حاشیه خورده شده در پلاژیوکلازها و پیروکسنها نشان دهنده عدم تعادل ماگمای در حال تبلور بوده و میتواند به دلیل پدیده اختلاط ماگمایی، هضم و یا تغییرات فشار بخار آب باشد. مطالعات ژئوشیمیایی مؤید حضور یک ماگمای کالکوآلکالن پر پتاسیم بوده که در حین تکامل و صعود خود دستخوش فرآیندهای مختلفی نظیر تفریق و احتمالاً اختلاط ماگمایی و هضم شده است.
کلیدواژهها: سنگهای آتشفشانی-آذرآواری، سازند کرج، ائوسن، سلمانلو، زنجان.
مقدمه
منطقه سلمانلو در استان زنجان و در برگههای زمینشناسی 1:100000 زنجان و 1:250000 زنجان واقع است. تصویر گوگلارث منطقه مورد مطالعه در شکل 1 نشان داده شده است. برای دسترسی به منطقه میتوان از جاده ارتباطی زنجان به بیجار استفاده نمود. علاوه بر این، راههای فرعی منتهی به روستاهای دیزج خرابه، زنگل آباد، سهله و سلمانلو نیز برای دسترسی به منطقه قابل استفاده هستند. منطقه مورد مطالعه از نظر تقسیمات زمینشناسی ساختاری ایران، در پهنه ایران مرکزی - نبوی، 1355؛ اشتوکلین، - 1968 و گوشه شمالغربی پهنه مرکزی ایران - آقانباتی، - 1385 واقع شده است.
زمینشناسی
واحدهای سنگی و رسوبات دارای رخنمون در منطقه سلمانلو شامل سنگهای آتشفشانی-آذرآواری ائوسن - معادل سازند کرج - که در برخی قسمتها توسط پادگانههای آبرفتی کواترنری و روسوبات عهد حاضر پوشیده شدهاند. مجموعه سنگهای آتشفشانی-آذرآواری منطقه شامل ریولیت، ریوداسیت، داسیت و آندزیت و انواع مختلف سنگهای آذرآواری منجمله توف بلورین، توف خردهسنگی بلورین، توف خردهسنگی، لاپیلی توف و توف جوش خورده هستند. در مناطق مجاور نهشتههای قدیمیتر منجمله رسوبات کنگلومرایی ائوسن - سازند فجن - و حتی سازند سلطانیه که بر روی سنگهای آتشفشانی-آذرآواری ائوسن تراست شده است، رخنمون دارند.
کانیشناسی و سنگنگاری
مجموعه سنگهای آتشفشانی-آذرآواری منطقه شامل ریولیت، ریوداسیت، داسیت، آندزیت و آندزیت بازالتی و انواع مختلف سنگهای آذرآواری منجمله توف بلورین، توف خردهسنگی بلورین، توف خردهسنگی، لاپیلی توف و توف جوش خورده هستند. بافت غالب سنگهای آتشفشانی منطقه بافت پورفیریتیک است - شکل 2 الف - ، که نشان دهنده تبلور دو مرحلهای ماگما مرحله اول در داخل زمین - مرحله اینتراتلوریک - و مرحله دوم - مرحله افیوزیف - شامل سرد شدن و انجماد گدازه روی سطح زمین است - معین وزیری و احمدی، . - 1383 علاوه بر این بافت گلومروپورفیریتیک - شکل 2 ب - و بافت جریانی نیز در سنگهای آتشفشانی مورد مطالعه مشاهده میگردد.
بافتهای غیر تعادلی مانند منطقهبندی و بافت غربالی در پلاژیوکلازها - شکل 3 الف و ب - ، و حاشیههای خورده شده در پلاژیوکلازها و پیروکسنها از دیگر بافتهای موجود در نمونهها میباشند. همچنینین خوردگی و نفوذ خمیره سنگ در بلورهای پیروکسن در سنگهای آندزیت بازالتی مشاهده میگردد - شکل . - 4 همانطور که اشاره گردید انواع مختلف سنگهای آذرآواری شامل توف بلورین، توف خردهسنگی بلورین - شکل 5 الف و ب - ، توف خردهسنگی، توف جوش خورده - شکل 6 الف و ب - ، و لاپیلی توف - شکل - 7، در منطقه سلمانلو رخنمون دارند.ظهور منطقهبندی در پلاژیوکلازها، علاوه بر اینکه وقوع نوعی عدم تعادل در حین تبلور و انجماد را نشان میدهد - ویکندر و مونرو، - 1995، حاکی از گسترش تغییرات پارامترهای فیزیکی و شیمیایی در مخزن ماگمایی نیز هست.
زونینگ - منطقهبندی - در بلورهای پلاژیوکلاز به این علت به وجود میآید که در زمان تبلور بلورهای پلاژیوکلاز از مذاب، تبادل Si و Al به سختیصورت میگیرد. پال و همکاران - 2007 - ، تغییرات ترکیب فنوکریستها به ویژه پلاژیوکلازها را مربوط به تغییر درجه حرارت و یا فعالیت آب در طول فرایند اختلاط ماگمایی میدانند. وجود بافت غربالی میتواند بر اثر اختلاط ماگمایی - دونگن و رودز، 1978؛ سوکییاما، 1985؛ شلی، 1993؛ کوسکو و فلوید، 2001؛ کاواباتا و شوتو، 2005؛ کروم و همکاران، - 2008 و یا بر اثر کاهش فشار و صعود سریع ماگما - ونس 1965؛ استورمر 1972؛ سوکییاما، 1985؛ نلسون و مونتانا، - 1992 ایجاد گردد.
