بخشی از مقاله
چکیده
آموزش کودکان و نوجوانان در مدارس، به سبب ویژگیهای خاص آنها، از ظرافتها و حساسیتهای بیشتری نسبت به آموزش بزرگسالان برخوردار است لذا در انتخاب روشها و ابزارهای یاددهی-یادگیری، باید دقت و توجه بیشتری را بکار بست. پژوهش حاضر به بررسی بازیهای رایانهای به مثابه یکی از ابزارهای نوین در امر آموزش پرداخته است. بازیهای رایانهای به سبب جذابیتی که برای کودکان و نوجوانان دارند، میتوانند در زمینه های مختلف آموزشی در مدارس مورد بهرهبرداری قرار گیرند.
در این مقاله، برخی از حیطههایی که اینگونه بازیها قادرند تا در آنها، به ایفای نقش مؤثر در یادگیری دانش آموزان بپردازند مورد بررسی قرارگرفته است. در همین راستا مشاهده شد که مسائلی از قبیل انگیزه، مهارتهای شناختی، افزایش سرعت و میزان یادگیری و خلاقیت، ازجمله فرصتهای پیش روی بازیهای رایانهای است تا در جهت کمک به بهبود فرآیند آموزش مفید و مؤثر واقع شوند. لازم به ذکر است که این مقاله از نوع علمی-ترویجی بوده و در مراحل نگارش آن از روش کتابخانهای استفادهشده است.
مقدمه
استفاده از نرمافزارهای رایانهای برای برنامههای آموزشی و کاربرد در مدارس از سالها پیش مطرحشده است. مفهوم آموزش به یاری رایانه در دهه 1960 مطرح شد. دریکی از طرحهای عمده در کالیفرنیا، هزاران کودک دبستانی مطالب گوناگونی را به کمک رایانه فراگرفتند. برای نمونه، تمرینها و آزمونهای حساب را با رایانه و در ارتباطی متقابل تدریس کردند و سپس نتایج در پایان هر جلسه تدریس گردآوری شد.
در واقع دانشآموزانی که به این روش آموزشدیده بودند در مقایسه با دانش آموزان بیبهره از این امکانات، عملکرد بهتری نشان دادند به عقیده برخی از نویسندگان، رایانه در مقایسه با تلویزیون، رسانهای بالقوه بسیار کارآمد در امر یادگیری بود زیرا دانش آموزان را در یادگیری تمرینها، فعالانهتر بکار میگرفت
یکی از نخستین نگرانیها درباره بازیهای رایانهای، با توجه به گستردگی کاربرد آنها در کودکان و نوجوانان و بخصوص قشر محصل، این بود که چنین بازیهایی ممکن است با ایجاد فضایی جذابتر در مقایسه با انجام تکالیف درسی، باعث تداخل در عملکردهای علمی و تحصیلی شوند. روشن است که اگر کودکان و نوجوانان بخش زیادی از وقت خود را در خارج از مدرسه به بازیهای رایانهای بپردازند و در پی آن از درس و سایر فعالیتهای مرتبط با تحصیل غفلت ورزند، مسئله ناخوشایندی بروز میکند.
بااینهمه مسئله ذکرشده تا اندازه بسیاری به چگونگی کاربری رایانه وابسته است و با ورود رایانه و به تبع آن بازیهای رایانهای به مدارس و حیطه تحصیل، نهتنها می توان تا حد زیادی از آسیبهای ناشی از اینگونه بازیها بر امور مربوط به تحصیل دانش آموزان کاست، بلکه می توان با استفاده درست و اصولی از بازیهای رایانهای مفید، فرآیندهای آموزشی را تسهیل کرد. مفاهیم آموزشی و تجربی قابل انتقال از طریق بازیهای رایانهای در دنیای امروز معادل دیگری ندارد و شاید نتوان به هیچ طریق دیگری به آن دستیافت. بر طبق تحقیقات انجامشده، دانش آموزان یادگیری بهوسیله رایانه را به سایر روشها ترجیح میدهند
رایانهای میتواند آموزشهای چند حسی را فراهم کند. این درگیری چند حسی، یادگیری را در سطح عمیقتری امکانپذیر میکند. همچنین بازیهای رایانهای دریچهای هستند، برای آنچه که از آن بهعنوان سواد رایانهای یاد میشود. بازیهای رایانهای علاوه بر اینکه سواد رایانهای دانش آموزان را افزایش میدهند، باعث گسترش مهارتهای ادراکی آنان در فهم مباحث آموزشی نیز میشوند
بهبود انگیزش
امروزه بازیهای رایانهای تا حدودی جای خود را در نظام آموزشی یافتهاند. بازیهای مورد نظر ازآنجاکه بر میزان انگیزه افراد میافزایند، در انتقال مواد آموزشی عرصه جدیدی را پدید آوردهاند. این بازیها، از ویژگیهای بسیاری برخوردارند. آنها اهداف روشنی را دنبال کرده و قادر به ارائهی بازخوردهای مناسب و فوری به فراگیران هستند. علاوه بر این، ارزشیابی و نمرات افراد که به آنها ارائه میشود، میزان پیشرفت آموزشی آنها را مشخص کرده، ویژگیهای دیداری و شنیداری برنامههای مزبور بر جذابیت آنها میافزایند. ازاینرو به نظر میرسد بازیهای رایانهای به سبب انگیزههای بیشتری که در فراگیران پدید میآورد، بتواند در انتقال مواد آموزشی به شاگردان، ارتقای قابلتوجهی پدید آورد
در تحلیل علت پیشی گرفتن آموزشهای رایانهای بر آموزشهای سنتی، برخی از محققان با اشاره به ویژگیهای پیشگفته، افزایش انگیزه شاگردان - سپنس، - 1991 را عامل برتری حافظه - اوین و ببکو، - 1996 و یادگیری آنها بر می شمرند.
افزایش یادگیری فراگیران در جریان بازیهای آموزش الکترونیکی سبب شده است که برخی از پژوهشگران درصدد برآیند تا شاگردان بیعلاقه به درس را با شیوه مزبور آموزش بدهند تا بر میزان علاقهمندی و یادگیری آنها افزوده شود
بهعلاوه محققان دیگری کوشیدهاند تا دانش آموزان ضعیف ازنظر درسی یا شاگردانی را که اختلال یادگیری دارند، با همین روش آموزش دهند. در همین راستا مالوف - 1987 - در پژوهشی به بررسی این موضوع پرداخت که بازیهای رایانهای در یادگیری شاگردان مبتلا به اختلال یادگیری چه نقشی دارد و در نهایت مشاهده شد که آموزش مبتنی بر بازیهای رایانهای به شکل معناداری بر میزان انگیزه و یادگیری دانش آموزان مبتلا به اختلال یادگیری افزوده بود
شاید از دیدگاه شهودی بتوان چنین استدلال کرد که انجام بازیهای رایانهای تجربهای خیالپردازانه و درگیر کننده است و میتواند در زندگی کودکان مفید باشد؛ زیرا این بازیها میتواند بهشدت توجه کودک را جلب و میزان انگیختگیاش را هم تنظیم کند، یعنی با منحرف کردن توجه بازیکن از مشکلات جهان واقعی، آن را میکاهد یا در یک بازی بسیار رقابتآمیز، به آن میافزاید. بازیهای رایانهای میتواند کودکان را به یاری تمرینهای شبیهسازی، با ایمنی بیشتری آماده رویارویی با موقعیتهای جهان پیرامونشان کند و سرانجام، هنگامیکه بازی با موفقیت به پایان برسد، حس اطمینان را در کودک افزایش میدهد
اثرگذاری بر مهارتهای شناختی
توان آموزشی بالقوه ی بازیهای رایانهای ممکن است به شکل افزایش رشد مهارتهای شناختی معینی نمود بیابد. این مهارتها که با انجام بازیهای رایانهای پدید میآید، برای دستیابی به مهارت در بازی لازم است و راهبردهای ویژه در پردازش اطلاعات را در بر میگیرد که نهتنها برای بازی ضروری است، بلکه امکان دارد به دیگر زمینههای پردازش اطلاعات نیز انتقالپذیر باشد. اینگونه زمینهها ممکن است از بازیهای رایانهای دیگر یا سایر کاربردهای رایانه - وایت، - 1992، یا دیگر فعالیتهای پردازش غیر رایانهای اطلاعات تشکیلشده باشد
در جهانی که ابزارهای اندوزش حافظهی بیرونی به گونهای فزاینده اهمیت مییابد - دونالد، - 1993، این بازیها ذهن بازیکنان را اجتماعی میکند تا بهنظام های نمادین رایانه که واپسین شکل اندوزش حافظهی بیرونی است، بپردازد. در آغاز عرضه بازیهای رایانهای این حدس و گمان وجود داشت که شاید آنها مهارتهای شناختی متمایز را ایجاب کنند و رشد دهند
با طرحهای کلی درزمینه بازیهای رایانهای می توان زمینههایی را فراهم کرد که در آن حافظه برای انواع خاصی از متنها به گونهای تقویت شود که فراتر از سطحی باشد که روش مطالب یادگیری برای آینده، به شکل درسهای یاد دادهشدهی معیار، ارائه میکند.
