بخشی از مقاله
چکیده
سواحل دریای خزر از جمله زیباترین و جذاب ترین مناطق گردشگری ایران محسوب می شود. مدیریت ساحلی یکی از مهمترین و حساس ترین بخش های اجرایی طرح مدیریت نوار ساحلی طرح مدیریت نوار ساحلی می باشد. این بخش بر مدیریت نواحی که مستقیماً در معرض پدیده های دریایی قرار داشته و از طرف دیگر، از نظر محیط زیستی اهمیت دارند، متمرکز شده است.
در این تحقیق، جمعآوری اطلاعات توصیفی و از نوع میدانی با تکنیک sowt مورد بررسی قرار گرفته است و روش کتابخانه ای و گردآوری اطلاعات از طریق جستجوی اینترینت، کتابخانه ها، مقالات، نشریات، سازمان میراث فرهنگی و دیگر سازمان های مربوطه صورت گرفته است. جامعه آماری در این تحقیق متشکل از تمام کارشناسان و متخصصان حوزه گردشگری و سواحل در استان مازندران می باشد.
در برنامه ریزی راهبردی ساحلی که برای سواحل استان مازندران در زمینه توسعه گردشگری، سیاست های اجرایی در قالب راهبرد محافظهکارانه یا راهبرد حداکثر-حداقل قابل اجراست؛ به این معنی که با بهره جستن از فرصت ها نقاط ضعف را کاهش یا از بین ببریم. مدیریت مناطق ساحلی که یکی از مناسبترین فرآیندهای شناسایی شده برای توجه به مسائل جاری و بلندمدت مدیریت سواحل مانند از دست رفتن گونه های جانوری و گیاهی، از بین رفتن کیفیت آب، تغییر در چرخه های هیدرولوژیک، از بین رفتن منابع ساحلی، تطبیق با بالا آمدن سطح دریا و غیره میباشد. با این رویکرد که سواحل بر پایه توسعه پایدار رونق پیدا کنند، رابطه تنگاتنگی میان این در دو جهت توسعه گردشگری ساحلی استان بوجود می آید.
-1 مقدمه
گردشگری یکی از صنایع در حال رشد جهان بوده و عمومأ کشورها در تمام مراحل توسعه به طور فزاینده ای به آن وابسته هستند. توسعه این صنعت بویژه در کشورهایی که به دنبال دستیابی به رشد پایدار می باشند از اهمیت ویژه ای برخوردار است. باتوجه به اهمیت گردشگری در توسعه اقتصادی و اجتماعی جوامع انسانی به ویژه در جوامع کوچک، وجود یک جاذبه خاص می تواند سبب جذب گردشگران به منطقه شده و در توسعه آن مکان موثر واقع شوند.
سالهاست که دامنه گردشگری از میدان محصور مکان های باستانی به محیط طبیعی رخت کشانده و در این میان نقش سواحل به عنوان یکی از مهمترین مقاصد گردشگری اهمیتی روز افزون یافته است. گردشگری ساحلی یکی از بزرگترین فعالیت های جهان است که با رشد شتابنده خود به فعالیتی چند منظوره مبدل گشته است. بطوریکه توسعه گردشگری و تفریحات مربوطه از عوامل موثر در شکل دهی الگوی توسعه نواحی ساحلی بوده و تامین کننده مزایای مستقیم و غیر مستقیم اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و محیطی بسیار برای میزبان است.
گردشگری ساحلی از قدیمی ترین انواع گردشگری است. بطوریکه سابقه برخی از تفرجگاه های ساحلی به قرن 19 بر می گردد. این گونه از گردشگری که بر پایه سواحل و با انگیزه های تفریحی چون شنا، اسکی روی آب، ماهیگیری و قایق سواری و نظیر اینها انجام می گیرد به گونه ای است که جاذب جمعیت بسیاری بوده و در ایام خاصی از سال حجم عمده ای از گردشگران و بخصوص گردشگران داخلی به سمت شهرهای ساحلی روانه می سازد. فعالیت های تفریحی گردشگری ساحلی بر پایه دو عامل شکل می گیرند که شامل ابزارها و وسایل به همراه ضریب ایمنی لازم است
همچنین از نظر طیف های جمعیتی گردشگران ساحلی گستره وسیعی را در بر می گیرد. خصوصیات آنان بیشتر از طریق طبیعت فعالیت هایی که آنان در گیر شان هستند نه از طریق متغیرهای تاثیر گذار دیگر شناخته می شوند. فعالیت های که ساکن و گران قیمت هستندوسطت گروه های سنی بالا و مشخصاً گروههای که به طبقه بالای جامعه اقتصادی اجتماعی تعلق دارند مورد استفاده قرار می گیرد فعالیت هایی که فیزیکی هستند و دارای عناصر ریسک و یا قدرت و تناسب فیزیکی هستندهمچون موج سواری و غواصی بیشتر توسط مردان جوان انجام می گیرد.
با این تفاصیل گردشگری ساحلی در روند توسعه ای خود از نظر ماهیتی تغیرات شگرفی را شاهد بوده است. هر چند در دوره مدرن گردشگری در سواحل تنها به چهار s معروف منتهی می شد در دوره پسا مدرن با ساختارشکنی های شکل گرفته بازار تقاضای گردشگری ساحلی اغلب ترکیبات متنوعی از انواع اقدامات و استفاده گردشگران - بویژه در تابستان - را در برمی گیرد.
شکل گونه جدید تفریحات آبی و گستره فراوانی از ورزش های آبی قابلیت های تازه ای را در زمینه توسعه گردشگری ساحلی فراهم آورده است در ایران نیز، رودخانه ها و سامانه های ساحلی یکی از مهمترین عوامل در تعیین محل شهرها ، شبکه حمل ونقل، فعالیتهای بازرگانی، گردشگری، کشاورزی و توسعه مناطق صنعتی می باشند و از تراکم جمعیتی بالایی برخوردارند. در دو سمت شمال و جنوب کشور ما ایران به سواحلی منتهی می گردد که از دیرباز مدنظر به خصوص گردشگران داخلی بوده است. در فصل تابستان سواحل شمالی بهترین مکان شکل گیری گردشگری ساحلی است و در زمستان که بازار گردشگری ساحلی در جهان تعطیل است سواحل جنوبی کشور مقصد مناسب جهت گردشگری ساحلی است
. سواحل دریای خزر از جمله زیباترین و جذابترین مناطق گردشگری ایران محسوب می شود. تراکم درختان از یک سو و دامنه سلسله جبال البرز و سواحل دریاچه خزر از سوی دیگر سبب شده است چشم انداز طبیعی بسیار زیبا در کرانه های این مناطق بوجود آید. سواحل دریاچه خزر از لحاظ نوع ساحل قابلیت بسیار مناسب برای بهره برداری از گردشگری ساحلی دارد و یکی از کم نظیرترین سواحل جهان به شمار می رود.
از آنجا که نوع غالب گردشگری در شهرهای شمالی ایران گردشگری ساحلی است و در ایام ویژه ای از سال پذیرای جمعیت انبوهی از گردشگر ساحلی هستند. واضح است که به طبیعت و محیط زیست این مناطق فشار مضاعفی از سوی گردشگران وارد می شود. بنابراین ضرورت مدیریت محیط زیست با هدف گردشگری پایدار در این مناطق به خوبی محسوس است. مطالعات و پژوهش های انجام شده در زمینه گردشگری ساحلی در ایران و دیگر کشورها نشان دهنده پیامدهای مثبت و منفی بوده و این پیامدها در ابعاد و زمینههای مختلف است.
توسعه گردشگری سبب توسعه و پیشرفت متطقه می شود و باعث ورود تاسیسات زیر بنایی همانند خطوط هوایی، فرودگاه ها، آزادراه که برای بخش حمل و نقل و اقتصاد نیز مفید است می شود. اکثرسواحل دریای خزر دارای نقش فعالی از نظر گردشگری هستند و این نقش موجب اشتغال ساکنین منطقه در بخش های مختلف خدماتی گردیده است و از طرفی کافی نبودن مقدار طرح های سالم سازی دریا، کمبود امکانات، بی توجهی به مسائل فرهنگی در این طرح ها و ساخت و سازهای غیر مجاز در سواحل و نظارت ضعیف بر عملکرد مجریان باعث می شود که رونق گردشگری در این مکان جغرافیایی اثرات محیط زیستی به همراه داشته باشد که در صورت ادامه یافتن توانایی آن را دارد که خسارت های جبران ناپذیری را به بار می آورد.
توسعه بدون برنامه ریزی موجب ایجاد پیامدهای منفی و پایدار در منابع اکولوژیک شده است. این در حالی است که مناطق ساحلی در استان مازندران بخصوص نوار ساحلی که از شهرستان گلوگاه شروع و به ساحل شهرستان رامسر منتهی می شود، توسعه گردشگری ساحلی را بیش از بیش ضروری ساخته است و برنامه ریزان و مسئولان توسعه گردشگری در مناطق ساحلی استان مازندران به عنوان راهکاری جهت سرمایه گذاری و ایجاد اشتغال مدنظر قرار می دهند.
در این راستا توسعه گردشگری در نوار ساحلی استان مازندران جهت شکل دادن به بهره بری پایدار و کاهش آسیب های زیست محیطی نیازمند توجه به مدیریت یکپارچه محیط سواحل است ، تا در افق چشم انداز توسعه به مسائل و مشکلات موجود در نوار ساحلی خاتمه داده شود. بنابراین در راستای این تحقیق به بررسی چالش ها و فرصت ها در چارچوب گردشگری در نوار ساحلی و توسعه پایدارگردشگری در استان مازندران می پردازد.
-2 مبانی نظری تحقیق گردشگری
لغات فارسی، گردشگری را چنین تعریف کرده اند: در اقطار عالم سفر کردن و شناختن؛ مسافرت برای تفریح و سرگرمی و سفری که در آن مسافر به مقصدی می رود و سپس به محل سکونت خود باز می گردد - کاظمی ،. - 15 : 1385 ریشه گردشگری ساحلی به زمان رومی ها باز می گردد، وقتی اولین ویلاها در قسمت جنوبی شبه جزیره آپنین ساخته شدند.نخستین علائم در خور توجه استفاده از ساحل به عنوان مقصد سرگرمی و گذراندن اوقات فراغت عملا پس از سال 1750 در ای بر و نیس مشاهده شد. ما بین سال های 1787 - 1681 در نواحی مذکور حدود 400 - 300 خانواده اقدام به مسافرات به نواحی ساحلی نمودند.
به موازات آن در سال 1835 شاهزادگان انگلستان در شهر های ساحلی برایتون در جنوب انگلستان با درشکه به مناطق ساحلی مسافرت می کردند و در همین ناحیه ساحلی در سال 1864 با احداث راه آهن حدود 132 هزار نفر به این منطقه مسافرت نمودند . گزینش مناطق ساحلی صرف به داشتن دید به دریا یا دریاچه بسیار با اهمیت و ارزنده به نظر می رسید . درهم آمیختگی خورشید، دریا، ماسه اصلی ترین عنصر گردشگری ساحلی را تا به امروز تشکیل دادند مخصوصا از نیمه قرن بیستم که با عنوان گردشگری انبوه شناخته شد.
گردشگری ساحلی
این گونه از گردشگری که بر پایه سواحل و با انگیزه های تفریحی چون شنا، اسکی روی آب، ماهیگیری، و قایق سواری ونظیر اینها انجام می گیرد به گونه ای است که جاذب جمعیت بسیاری بوده و در ایام خاصی از سال حجم عمده ای از گردشگران و بخصوص گردشگران داخلی از به سمت شهرهای ساحلی روانه میسازد. فعالیت های تفریحی گردشگری ساحلی بر پایه دو عامل شکل می گیرند که شامل ابزارها و وسایل به هراه ضریب ایمنی لازم است
