بخشی از مقاله
خلاصه
امروزه با عبور از مرز شهرنشین شدن بیش از نیمی از جمعیت جهان علیرغم تمامی معضلات و محدودیت های پیش رو، مواجهه با پیشرفت های پیوسته در حوزه های علوم، فناوری و عر صه های اطلاعاتی؛ همگی چهره ای نو و در حال تغییر مداوم به شهرها بخ شیده اند. لذا پیش بینی طرح های شهری پایدار امروزه به یکی از چالش های ا سا سی حرفه شهر سازی تبدیل گردیده است.از سوی دیگر و با تبدیل شدن شهرها به مهمترین اهداف اولیه در جنگ های نوین، تامین امنیت شهرها در شرایط فزاینده تهدیدات کشور از دیگر دغدغه های اساسی شهرسازان محسوب می گردد.
پژوهش حاضر با هدف معرفی الگویی قابل قبول برای تامین پایداری و امنیت شهرهای کشور در برابر هرگونه تغییرات توسعه ای شهری و تهدیدات احتمالی بعد امنیتی انجام گردیده است. فرضیه اصلی تحقیق بر امکان بهره گیری از پتانسیل ف ضاهای زیر سطحی شهری برای بهبود مدل شهر سازی دفاعی و پایدار شهری به صورت توامان استوار است. روش تحقیق با عنایت به ماهیت و اهداف مورد انتظار، تحلیلی- اسنادی بوده و بررسی منابع، آثار و مستندات معتبر علمی در اولویت اصلی قرار داشته است. معرفی چگونگی بهبود ماهیت توسعه شهری با حفظ تعادل و امنیت جنبه های مختلف زندگی ساکنان از جمله نتایج این تحقیق محسوب می گردد که در گام نهایی به آن اشاره خواهد شد.
1. مقدمه
کشور ایران در منطقه با ویژگی های خاص ژئوپلیتیکی همچون برخورداری از گستردگی و تنوع در جغرافیای طبیعی، استقرار در نقطه حساس جغرافیایی بر روی اطلس جهان، برخورداری از منابع غنی طبیعی
و قرار گرفتن بین دو قطب انرژی جهان یعنی خلیج فارس و دریای خزر، موقعیتی خاص و مرکزی داشته که همواره آن را در تیر رس تهاجمات و تهدیدات دشمنان قرار داده است.
از سوی دیگر و با عنایت به تغییر رویکرد دشمن در شیوه حملات خود به کشور مورد نظر با توجه به نظریه های ارائه شده در حوزه جنگ های نوین و استراتژی ”پنج حلقه استراتژیک واردن“ در حمله به مراکز سطح بندی شده به ویژه از جنگ های نسل چهارم به بعد و تغییر صحنه نبرد؛ شهر ها نقشی کلیدی در حفظ و ارتقای پایداری ملی در کشور ایفا و جزو اولین اهداف حملات در لحظه های آغازین نبرد گردیده اند.
از این رو در راستای ممانعت از دستیابی دشمن به اهداف خود و در جهت افزایش بازدارندگی،کاهش آسیب پذیری، تداوم فعالیت های ضروری و تسهیل مدیریت بحران در شهرها که جزو اصول مطرح در پدافند غیر عامل به عنوان صلح آمیز ترین روش دفاع در جهان تلقی می گردد،تدوین برنامه ها و طرح های استراتژیک شهری موسوم به شهرسازی دفاعی به موازات طرح های استاندارد موجود و همسو و همگام با آن برای حفاظت از ساختمان ها، تاسیسات و زیرساخت های شریانی، مراکز حساس و حیاتی امری اجتناب ناپذیر بوده، و مهمتر از همه اهمیت و جایگاه ابعاد کالبدی این طرح ها و برنامه ها را که بیشتر در مباحث فنی و مهندسی و در حوزه هایی نظیر مهندسی معماری و شهرسازی مورد توجه می باشد را مورد بررسی قرار داده و اهمیت آن را بیش از پیش نمایان می نماید.
از سوی دیگر بررسی آمار رسمی سازمان های بین المللی حاکی از روند شتابان افزایش جمعیت جهانی و در مرحله بعد شهرنشین شدن بخش عمده این جمعیت در شهرها است که منجر به تهدید تعادل زیست محیطی و ناپایداری شهری از یک سو و به فراموشی سپرده شدن خواسته یا ناخواسته نیازهای اصلی مردم از جمله ایمنی و امنیت و تامین موضعی نیازهای زودگذر آنان در محیط های شهری از سوی دیگر، خواهد گردید. بنابراین محدودیت های توسعه، ضرورت تامین پایداری در فرایند ناگزیر توسعه شهری و تضمین الزامات شهرسازی دفاعی سه مولفه مهم و لاینفک از مسایل شهرسازی امروز می باشند که شهرسازی نوین و کارآمد ضرورتا می بایست توانایی فایق آمدن بر مشکلات آن از یک سو و تامین الزامات کالبدی و کارکردی هریک را به صورت همزمان و با کمترین تعارض داشته باشد تا از این رهگذر تضمین ادامه حیات اجتماعی و پایداری کالبدی شهری نیز میسر گردیده باشد.
بنابراین مدیریت موفق شهری باید به دنبال یافتن الگو و تکنیکی اثر بخش در راستای تامین اهداف پایداری و ایمنی شهرها بصورت توامان باشد. تکنیک بهره گیری از فضاهای زیرسطحی در شهرها که ویژگی های آن می بایست حسب نیازهای هر شهر بهبود و ارتقاء یافته باشد تا در عین تامین اهداف پایداری و کاهش اثرات منفی ناشی از توسعه شهرها، جنبه های دفاعی و امنیتی آن را نیز تامین نماید، مدل پیشنهادی پژوهش حاضر خواهد بود.
روش پژوهش تحلیل - اسنادی بوده و در این گذر تحقیق جستجوی خود را در نیل به اهداف و الزامات توسعه شهری پایدار و شهرسازی دفاعی از تعاریف مفاهیم کلیدی با مروری بر مطالعه منابع معتبر آغاز، و سپس با تحلیل شرایط موجود و تبیین شاخصهای کالبدی مورد نیاز به استخراج مولفه هایی که در این زمینه اثرگذار می باشند پرداخته و معرفی راهکارهای اجرایی و سیاست های موضوعی برای عملیاتی سازی اهداف و نیل به عوامل شاخص اصلی و نظری به عنوان مبانی مدل پیشنهادی و نتیجه تحقیق ارائه خواهد گردید.
نمودار :1 بررسی وضعیت توسعه شهری در کشور قبل و بعد از اجرای راهکارهای پیشنهادی پژوهش بر اساس فرضیه طرح
2. توسعه شهری پایدار
شهرها یک ارگانیک زنده و پویا می باشند که برای حصول سلامتی ساکنین و حفظ بقا خود احتیاج به کیفیت محیط شهری مناسبی دارند.[1] علیرغم مفهوم سهل و ممتنع توسعه پایدار، تحقق بخشیدن عملی به اهداف آن بسیار پیچیده و چالش برانگیز می باشد و دلیل این امر ماهیت پیچیده و چند بعدی آن می باشد، از این رو امکان دستیابی به این مهم تنها در سایه مشارکت جهانی و همکاری متخصصان تمامی رشته های مرتبط و نیز ایجاد زمینه مقبولیت برای تمامی ذینفعان و ذیمدخلان می باشد.
مبانی پایداری در توسعه شهری در قالب کیفیت های محیطی، محیط های ادراکی، الگوهای رفتاری، ساختار کالبدی، حفاظت آثار تاریخی، معماری ارزشمند، حفظ نشانه های شهری، هویت محله های مسکونی، انرژی و بهداشت مطرح میشود. رعایت موارد مطرح شده ما را با موضوع »شهر پایدار« واجه مینماید.
