بخشی از مقاله
چکیده
در جهان امروز امنیت یکی از عوامل ارتقاء کیفیت حضور پذیری در فضاهای شهری است که ایمنی جامعه را در بردارد. طراحی مطلوب و کاربردی فضاهای ساختهشده منجر به کاهش جرم و افزایش امنیت در فضای شهری خواهد شد. یک فضای شهری امن فعالیتهای مناسب را تشویق و فعالیتهای نامناسب را تهدید میکند. با افزایش حضور و نظارت شهروندان ، امکان مشاهده توسط دیگران فراهم میشود، سطح تعاملات اجتماعی افزایشیافته و امنیت نیز به محیط وارد خواهد شد.
هدف پژوهش حاضر پیشگیری از وقوع جرم با استفاده از طراحی محیطی بهعنوان بخشی از راهکارهای جامعه ایمن در جهت اجتناب از جرم میباشد که دریکی از محورهای تاریخی شهر مشهد با روش پژوهش توصیفی- تحلیلی و شیوه گرداوری اطلاعات کتابخانهای ومیدانی بررسی خواهد شد.
پس از بیان مباحث جرم ، امنیت و حضور پذیری در فضای شهری ، عوامل و شاخصههای مهم در طراحی بر پایهی اصول - CPTED - و ایمنی فضاهای شهری به ارائه راهکارها و پیشنهادها اجرایی این رویکرد میپردازیم . در انتها مفهوم امنیت در ارتباط با ویژگیهای کالبدی فضای ایمن شهری با تأکید بر حضور پذیری ارائه خواهد شد. درنهایت نتیجهای که میتوان از این پژوهش گرفت این است که انسان همواره به دنبال فضا و مکانی است که بتواند با آرامش درآن وقت سپری کند و ایمنی و امنیت را برایش فراهم سازد و اینها همه با طراحی محیطی مناسب باعث میشود که میزان حضور پذیری افراد افزایش یابد و این کیفیت در کنار خود باعث افزایش امنیت نیزمی شود.
مقدمه
گسترش شهرنشینی موجب پیچیدهتر شدن ابعاد مختلف اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی شهر و بروز ناامنی در فضاهای شهری شده است. همچنین روابط بین فضا و انسان، در محیط شهری، معنای جدیدی یافته است؛ اما میتوان ادعا کرد آنچه در این میان ازنظر ماهیتی و نه شکلی، تغییر نکرده، نیاز به امنیت است. بهطوریکه هر روز، شاهد انواع و اقسام نابهنجاریها برای ساکنین شهرها، بخصوص شهروندان شهرهای بزرگ هستیم.
نگاهی تاریخی به الگوهای زیستی بشر، نشان میدهد که امنیت نقش اساسی در شکلگیری و تکامل آن ایفا کرده و همیشه بهعنوان عنصری مهم سایر ابعاد زندگی را تحت تأثیر قرار داده است. امروزه عدم احساس امنیت و آرامش شهروندان در محیطهای پیرامون و محل کار، زندگی، رفتوآمد، تفریح و گذران اوقات فراغت، محیطهای آموزشی فرهنگی و ... از دغدغههای اصلی شهروندان و احساسی بالای امنیت از شاخصهای کیفیت زندگی در شهرها به شمار میرود.
درواقع شاخصهای ذهنی یا همان احساسی انسان در فضا وابسته به قلمرو یا فضاهایی است که به او تجربه حسی امنیت میدهد و اینگونه نواحی بر رفتار انسان اثر میگذارند و درنتیجه انسان بر انواع فضاهایی که احساسی مختلفی را از قلمرو در او ایجاد کند رفتار خاصی را بروز میدهد. بر این اساسی شهرسازی باید محیطهای شهری را بدان گونه طراحی و برنامهریزی کند که از ظرفیت کافی جرم خیزی برخوردار نباشد.
نظریه »پیشگیری از جرم از طریق طراحی محیطی« - CPTED - درصدد است تا با طراحی و بهکارگیری درست فضا، از فرصتهای مجرمانه که معلول طراحی نامناسب فضا هستند، جلوگیری به عمل آورد. - CPTED - بر این فرض استوار است که متخلف قبل از ارتکاب جرم وارد فرآیند تصمیمگیری منطقی میشود.
تحقیقات اثبات نموده که مجرمین در انتخاب محل وقوع جرمکاملاً سنجیده و منطقی عمل مینمایند و حتیالامکان محدودههایی را برای ارتکاب جرم انتخاب میکنند که شرایط بهتری و مناسبتری را در اختیار آنان قرار دهد، بنابراین چنانچه بتوان ازنقطهنظر مکانی - فضایی امکان ارتکاب جرم و فرصتهای کج روی را از مرتکب آن گرفت و یا این فرصتها را کاهش داد و به حداقل رسانید، جامعه سریعتر راه سلامت را پیموده و نرخ تبهکاری در شهر بهطور فراوان ای کاهش خواهد یافت
پژوهش حاضر در پی بررسی ابزارها و روشهای نوین - CPTED - در حل مسائل شهری هست تا بتواند از طریق
ارائه راهکارهای طراحی مناسب فضاها ازلحاظ کالبد و شکل و ارتباط آن با پیشگیری از جرم به نتایج کاربردی دست یابد.
حال این سؤال پیش می اید که چگونه میتوان فضای شهری امن را با به کارگیری نظریه CPTED و تاکید بر کیفیت حضورپذیری ایجاد کرد؟ و یا حضورپذیری درفضاهای شهری چه تاثیری بر کاهش جرم و جنایت و رسیدن به شهری ایمن دارد؟
در این پژوهش انتظار میرود با شناخت مولفه ها و شاخص های تاثیر گذار طراحی موثر بر ارتقاء حضورپذیری و امنیت در فضاهای شهری و سپس بررسی تمامی این مولفه ها ، به ارزیابی و سنجش میزان اهمیت و تاثیر کم و زیاد هر یک بر میزان کاهش جرم و جنایت رسید.
بدنه تحقیق
در این فصل به تعاریف چند بخش پرداختهایم که شامل بخش اول امنیت،بخش دوم جرم و نظریه - - CPTED و بخش سوم فضای شهری باکیفیت حضور پذیری میباشد آخر هم به توضیح و تفسیر تجارب خارجی پرداختهشده است و درنهایت چارچوب نظری ارائه گردیده است.
- امنیت
امنیت - Security - از ریشه لاتین - secures - که در لغت به معنای "نداشتن دلهره و دغدغه است"، میباشد. بنابراین معنای لغوی امنیت "رهایی از خطر، تهدید، آسیب، اضطراب، هراس، ترس، نگرانی یا وجود آرامش، اطمینان، آسایش، اعتماد، تأمین، ضامن است. - ماندد، 1379، ص - 44 امنیت در فرهنگ فارسی دهخدا به معنای آزادی، آرامش، فقدان ترس و عدم هجوم دیگران آمده است.
برخی از کارشناسان احساس امنیت را در یک جامعه، مهمتر از وجود امنیت در آن میدانند زیرا ممکن است در جامعهای امنیت ازلحاظ انتظامی و پلیس وجود داشته باشد اما فرد احساس امنیت نکند، به عبارت دیگر موضوع امنیت از فرد شروع و به خانواده جامعه و درنهایت نظام بینالمللی ختم میشود. در شهر امن، ایمنی در فضاهای شهری تأمینشده و فرد در شهر احساس امنیت خاطر و فقدان خطر میکند.
به عنوان یک اصل کلیدی، برنامه ریزان شهری باید به این نکته توجه کنند که شهرها باید بهگونهای ساخته شوند تا حداقل نیازهایی از این قبیل را تأمین کنند: B افراد بتوانند ببینند و دیده شوند. B بشنوند و شنیده شوند. B بتوانند کمک کنند یا فرار کنند. و درنتیجه نباید در شهرها محلی برای تحریک جرم و ناامنی وجود داشته باشد و بالعکس باید همواره با مداخلات فیزیکی و اجتماعی محیط را منسجم و روح وحدت را در فضاهای عمومی شهری حاکم گردانید. بهطورکلی برخی از ویژگیهای یک فضای امن شهری را میتوان به شرح زیر بیان داشت:
- در یک فضای امن و راحت مردم تمایل دارند که یکدیگر را ببینند و آن فضا قابلیت اجتماعی شدن خواهد داشت.
- اتصالات به پیرامون آن فضا - دسترسیها - راحتتر صورت میگیرد.
- مکان خوبی برای انجام یکسری از فعالیتها میشود.
- آن فضا جذاب میشود و در اذهان باقی میماند. بهطورکلی یکی از نشانههای اصلی یک فضای امن شهری رونق و حیات جاری در آن است. شایان یادآوری است که حتی ادارههای مربوط به تأمین امنیت ازجمله پلیس نیز تأیید کردهاند که تأمین امنیت یک مکان پررونق برای آنها بسیار راحتتر از یک مکان خالی از همان نوع است.
