بخشی از مقاله
چکیده
هنگامی در مورد نواحی، مناطق، گذرگاه ها و آبراهه ها و نقاط سوق الجیشی و یا حیاتی گفتگو می شود که از آنها، به نیکی مردمانش، به هنر زنان و مردانش و به قهرمانی دلاورانش و به اعتبار دیرینه ي مکان هایش، فخر و مباهات می کنند. این گونه نقاط در سراسر جهان از جمله ایران اسلامی براي سایرکشورها و نواحی و مناطق مربوطه، خیر و برکت و سربلندي به ارمغان می آورد. خلیج فارس در ایران سرافراز از زمان هاي دور و از عصر امپراتوري گسترده ي ایران تا به حال، به عنوان یک آبراه استراتژیک براي خود و براي کشورهاي منطقه بلکه جهان، داراي اعتبار و اقتدار ویژه اي است.
این خلیج همیشه فارس، از لحاظ استراتژیک و ژئواستراتژیک و کارکردهاي گوناگون آن در منطقه و جهان داراي موقعیت استثنایی و ممتازي است که به ندرت سایر نقاط جهان از آن برخوردارند. خلیج فارس دریایی در داخل سرزمین ایران محسوب و تعلق به ایران دارد و همه بر این مهم نیز وقوف کامل دارند و همین عظمت دیرینه، خار چشم ددمنشان وسلطه جویان گردیده است. لیکن دریاي پارس و یا خلیج فارس از اعصار گذشته تا امروز از طریق کارکردهاي گوناگون و ارزشمند خود به همراه نام پرآوازه اش، درگوشه گوشه ي جهان رسوخ نموده و جاي پاي استواري برجاي گذاشته که هیچ ابرقدرتی یاراي خدشه دار کردن آن نیست.
خلیج فارس، با موقعیت جغرافیایی منحصر به فرد خود حاکمان، دولتمردان و زمامدارانی از ایران، برآن فرمانروایی و از حفاظت و حراست آن کوچک ترین درنگی ننموده اند. نام خلیج فارس با کارکردهاي ویژه اش از جمله: ایجاد امنیت توأم با صلح و مودت، انتقال انرژي نفت وگاز، تجارت مروارید و منابع سرشار طبیعی و وضعیت خاص اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و ایده ئولوژیکی، عجین شده و از خانه ي ابر قدرت ها تا ضعیف ترین طبقات جوامع جهان را، تسخیر نموده است. لذا همگان با نام خلیج فارس در جهان به ویژه منطقه ي خاور میانه، آشنا هستند و به آن اذعان دارند که در این مقاله به اختصار به آن پرداخته می شود.
مقدمه
هر انسان آزاد اندیشی اگر تاریخ تمدن بشري را در لابلاي کتب تاریخی، اسناد و مدارك بررسی و آثار مکتوب را ورق بزند، متوجه می شود که عملکرد هاي این آبراه عظیم و حیاتی در نام پرآوازه اش با حدود 4000 سال قدمت عجین شده و جزیی جدایی ناپذیر از میهن عزیز است و از همه مهمتر این که ایجاد امنیت در این منطقه ي استراتژیک، ایجاد امنیت جهانی را هم رقم می زند.
چنانچه هرکس با دیدي عمیق و واقع بینانه و الهی به مطالعه بپردازد به این نکته خواهد رسید که تمامی دانشمندان، جغرافیدانان و محققان و سیاحان ایرانی، اروپایی، عرب و سایر نقاط جهان به این واقعیت انکار ناپذیر واقف اند که خلیج فارس یا دریاي پارس بخشی از سرزمین ایران اسلامی است و به نوعی خاستگاه تمدن هاي بزرگ جهان و داراي پیشینه ي چندین هزار ساله است. مهد تمدن بشري، با کارکرد هاي تجاري و منبع تأمین انرژي جهان و کانون تبادلات و فرهنگ ها موجب شده تا در قرون و اعصار متمادي نقش بارزي در مناسبات منطقه اي و جهانی داشته باشد و کشورهاي خاور میانه و جهان، از آن به عنوان یک شاهراه حیاتی در امر تجارت و بازرگانی بهره مند شوند.
پرواضح است که ویژه گی ممتاز خلیج فارس در عرصه هاي مختلف اقتصادي، اجتماعی و سیاسی و نیز از جهت جغرافیاي تاریخی این مرز و بوم، سرشار از اطلاعات ارزنده اي است که در فرهنگ ایرانیان پیوند جدایی ناپذیر و مستحکم با بنیان هاي میهنی مردم دارد. لذا از نقطه نقطه ي این مرز و بوم کهن، در مقابل هر گزندي چون جان دفاع خواهند کرد و نمونه ي بارز این مهم را در دفاع مقدس، در جنگ نابرابر و ددمنشانه عراق با میهن اسلامی شاهد بودیم.
کارکردهاي گوناگون و ارزشمند خلیج فارس به عنوان گلوگاه استراتژیک تجارت و تبادلات جهانی از بدو ایجاد راه هاي ابریشم و ادویه، سبب شده که همواره مورد نظر و طمع و توطئه ي دشمنان قرار گیرد. ولی غافل اند که اسناد تاریخی و ماندگار ایران و سایر کشورها، در مورد مکان هاي جغرافیایی ایران به ویژه خلیج فارس آنقدر زیاد و پر ارزش است که نمی توان آنها را به بوته ي فراموشی سپرد و بر آن خط بطلان کشید و ایران و ایرانی به هیچ وجه اجازه ي تعرض به نام خلیج فارس و این آبراهه ي جهانی را نخواهند داد.
خلیج فارس، عملکرد، قدرت، سرافرازي
الف - مهار و هدایت بخش عظیمی از انرژي جهان
ژرف نگري و تحلیل گري منصفانه به عناصر هستی بخش زندگی بسیاري از آحاد مردم جهان، یعنی نفت و گاز، اهمیت این آبراه استراتژیک را آشکار می سازد. وجود میدان هاي عظیم نفت و گاز، به صورتی که حدود 650 میلیارد بشکه نفت از 991 میلیارد بشکه ذخایر نفت جهان را در اختیار دارد. این رقم حدود 65 درصد از کل ذخایر شناخته شده ي نفت، درجهان است.
خلیج فارس 31 تریلیون متر مکعب ذخایر گاز طبیعی یا 30 درصد مجموع ذخایر گاز طبیعی شناخته شده ي جهان را نیز دارد. این ذخایر تنها مربوط به خشکی نمی شود بلکه بستر خلیج فارس را هم در برمی گیرد. در بستر خلیج فارس بیش از 700 حلقه چاه نفت در دست بهره برداري است. با توجه به حجم ذخایر مذکور، خلیج فارس را انبار نفت جهانی می نامند. به همین دلیل، نقش تعیین کننده اي در اقتصاد جهان به ویژه کشورهاي صنعتی دارد
تحقیقات نشان می دهد که براساس برآورد هاي سازمان بین المللی انرژي، حجم ذخایر گاز طبیعی جهان در سال 2007 بیش از 181 تریلیون متر مکعب بوده که در 20 سال گذشته دو برابر شده است و این مقدار پاسخگوي تقاضاي بازار جهانی تا 66 سال آینده خواهد بود و با فرض افزایش تقاضاي جهانی با نرخ رشد 2/3 درصد در سال، این ذخایر تا 40 سال آینده، تقاضاي بازار جهانی را برآورد خواهد کرد. فدراسیون روسیه و خاور میانه دو منطقه ي غنی گازهاي جهان است که بیش از 3 ذخایر تثبیت شده ي گاز جهانی را در خود جاي داده اند.
حوزه هاي بزرگ گازي جهان را می توان به سه منطقه ي، خلیج فارس، سیبري، آسیاي مرکزي - ترکمنستان، قزاقستان و ازبکستان - تقسیم نمود که خلیج فارس 72/64 تریلیون مترمکعب گاز دارد. خاورمیانه 40/5 درصد ذخایر جهانی را در اختیار دارد که از این مقدار 40 درصد آن را خلیج فارس به خود اختصاص داده است. ذخایر منطقه ي خلیج فارس با نرخ تولید کنونی تا 200 سال آینده پایدارخواهد بود.
نفت و گاز طبیعی دو عامل تعیین کننده ي کل اقتصاد جهانی هستند و منابع انرژي خلیج فارس از جایگاه مهمی برخوردار است، زیرا این منطقه ي مهم با دارا بودن بیش از %65 ذخایر نفت جهان بی همتاست به گونه اي که دیگر حوزه هاي نفتی در قیاس با خلیج فارس، حوزه هاي کوچکی هستند، علاوه برآن پیش بینی می شود که تا سال2020 تولید نفت خلیج فارس بین 54 تا 67 درصد نفت جهانی را شامل شود.
در سال 2003 تولید جهانی گاز طبیعی به حدود 6/2 تریلیون متر معکب رسید که سهم خلیج فارس از کل تولید گاز طبیعی جهان 9/8 درصد بوده است. این درحالی است که درحدود %40 از ذخایر اثبات شده گاز طبیعی جهان در این منطقه قرار دارد. دراین میان میدان پارس جنوبی به عنوان بزرگترین حوزه ي مستقل گازي جهان به تنهایی بیش از 15 درصد ذخایر اثبات شده ي گاز طبیعی جهان را در خود جاي داده و دو کشور ایران و قطر حدود 30 درصد از ذخایر اثبات شده ي گاز جهان را در اختیار دارند
دراین راستا، کشور ایران با 28/13 تریلیون متر مکعب، برابر 15/5 درصد ذخایر گازهاي جهان، از بیشترین ذخایر در میان کشورهاي منطقه و در دنیا به عنوان دومین کشور پس از روسیه قرار دارد. با توجه به این که خلیج فارس داراي40 درصد گاز طبیعی جهان است، لیکن تنها 8/34 درصد تولید جهانی را به خود اختصاص داده است که از این میان کشور ایران فقط 3/4 درصد تولید جهانی را دارد. در هر صورت، چنانچه به هر دلیلی با کاهش قیمت نفت مواجه شویم، باید بدانیم که کاهش قیمت نفت، شدیداً بر اقتصاد کشورهاي منطقه تأثیر گذار است.
ب - تأمین امنیت خلیج فارس، تأثیر گذار در گستره ي جهانی
خلیج فارس که پاره اي از سرزمین میهن اسلامی است، همواره حراست و صیانت از آن مورد توجه خاص حکمرانان و دولت هاي ایران بوده و می باشد و از آن از جان و دل حفاظت نموده و تلاش هاي آنان براي امنیت این منطقه از دغدغه هاي اصلی و اساسی آنان بوده است. تأمین امنیت در این شاهرگ حیاتی نفت و گاز، نه تنها براي ایران بلکه براي تمام کشورهاي حاشیه خلیج فارس هم مد نظر بوده و منافع امنیتی به وجود آمده در راستاي اهداف والایی صورت می گرفته که کشورهاي منطقه شاهد و ناظراحترام متقابل و تقویت حس برادري بوده و می باشند.
خلیج فارس مدل منحصر به فردي از یک منطقه ي ژئوپولیتیک را ارایه می دهد. در این منطقه ملت هایی با فرهنگی هایی متفاوت زندگی می کنند، اما از نظر چالش ها و مشغله هاي سیاسی و استراتژیک هماهنگی و تجانس دارند.از طرفی، بایستی بدانیم که، یک نظم و امنیت پایدار و قابل دوام نظمی است که به غایت حالت در برگیرندگی دارد و سعی در جذب و همگون کردن ارزش ها، اهداف سیاسی، دستور کارهاي امنیتی، منافع دولتی و غیره را دارد.
