بخشی از مقاله
چکیده
امروزه به علت رشد صنعتی اکثر کارخانه ها، نیروگاههاو پالایشگاهها با آب سروکار دارند نتیجه آن آلودگی آبهاست. به همین خاطر باید نسبت به سیستم های آبی، انواع منابع آلوده کننده، اثرات آلودگی، روش های دفع آلودگی و روش های پیشگیری از آلودگی اطلاعات کافی داشته باشیم. آلودگی اب توسط فلزات سنگین باعث به خطر افتادن حیات گونه های دریایی می شود و شرایط محیطی نامطلوبی برای رشد و نمو آنها فراهم میکند که عواقب وخیمی در آینده در پی خواهد داشت.
هدف از این تحقیق بررسی مطالعات انجام شده در رابطه با فلزات سنگین و میزان تجمع این فلزات بر اعضای مختلف پرندگان در زیستگاه های مختلف با توجه به رژیم غذایی خاص هر جاندار می باشد. در این راستا به دلیل اهمیت بالای پرندگان و نقش اکولوژیکی آنها در طبیعت و حساس بودن این جانداران در این تحقیق مورد مطالعه قرار داده شده اند.
روش مورد استفاده در این تحقیق روش جمع آوری اطلاعات و ابزار مورد استفاده در این تحقیق شامل بررسی کتابخانه ای و اسنادی و مطالعات انجام شده در این زمینه می باشد. نتایج حاکی از آن است که این جانداران بر اساس رژیم غذایی و نوع زیستگاهشان و در برخی موارد جنسیت و سن بلوغ میزان تجمع فلزات در آن ها دارای نوسانات متفاوتی است.
مقدمه و هدف
آلودگی از مهمترین معضلات جهان می باشد و آلودگی ناشی از فلزات سنگین مهمترین نوع آلودگی به شمار می رود. با پیشرفت صنایع میزان ورود آلودگی ها به اکوسیستم ها افزایش می یابد. اصلی ترین ترکیبات آلودگی های معدنی، فلزات سنگین از جمله مس، روی، آهن، کادمیم و ...می باشد. این آلودگی ها در مقایسه با آلودگی با مواد آلی مشکلات زیادتر ایجاد می کنند چون سمیت آنها بیشتر است. امروزه به علت رشد صنعتی اکثر کارخانه ها، نیروگاههاو پالایشگاهها با آب سروکار دارند نتیجه آن آلودگی آبهاست. به همین خاطر باید نسبت به سیستم های آبی، انواع منابع آلوده کننده، اثرات آلودگی، روش های دفع آلودگی و روش های پیشگیری از آلودگی اطلاعات کافی داشته باشیم.
آلودگی اب توسط فلزات سنگین باعث به خطر افتادن حیات گونه های دریایی می شود و شرایط محیطی نامطلوبی برای رشد و نمو آنها فراهم میکند که عواقب وخیمی در آینده در پی خواهد داشت. [7] در سالهای اخیر نگرانی در مورد آثار دراز مدت فلزات سنگین به عنوان آلاینده های محیط زیستی افزایش یافته است. اگرچه طبیعت در مقابل آلاینده های مختلف از قابلیت و توان خودپالایی برخوردار است، اما کثرت و فزونی مواد آلوده کننده در اغلب حالات، این خاصیت بهینه سازی را از آن سلب می کند و سبب تغییرات اساسی در اکوسیستم و نابودی بسیاری از گونه های گیاهی و جانوری و غیر قابل استفاده شدن آب، هوا و خاک می شود.
Philips - 1980 - و Schubert - 1985 - و Thompson - 1990 - بیان کردند که پایش زیستی میتواند روش مطلوب و رضایتمندی برای اندازه گیری میزان فلزات سنگین و در دسترس بودن زیستی آنها باشد استفاده از پرندگان به عنوان بیواندیکاتور برای سنجش آلودگی محیط زیست از دهه 1960 آغاز شد، زمانیکه شواهد بسیاری نشان داد که پرندگان نسبت به تغییراتی که توسط بشر در محیط زیست ایجاد می شود بسیار حساس هستند.
پرندگان به عنوان شاخص آلودگی فلزات سنگین بسیار مفید هستند زیرا اکولوژی بسیاری از پرندگان به خوبی شناخته شده است، به علاوه آنها از سطوح غذایی بالاتر از اکوسیستم ها تغذیه می کنند بنابراین می توانند اطلاعاتی در مورد وسعت آلودگی در شبکه های غذایی فراهم کنند. [8] هدف از این تحقیق بررسی مطالعات انجام شده در رابطه با فلزات سنگین و میزان تجمع این فلزات بر اعضای مختلف پرندگان در زیستگاه های مختلف با توجه به رژیم غذایی خاص هر جاندار می باشد.
طبقه بندی آلاینده ها
- براساس پایداری
-1 آلاینده های قابل تجزیه: عمدتا آلاینده های آلی قابل تجزیه می باشند.
-2 آلاینده های قابل پخش: مانند آلودگی های حرارتی
-3 آلاینده ای پایدار: مانند انواع فلزات سنگین، PcBs وسموم ارگانو کلره
-4 آلاینده های جامد: مانند انواع زباله های جامد مثل پلاستیک و مواد پلیمری
- براساس منشاء
-1 آلاینده های با منشا خشکی: مانند انواع فاضلاب های شهری، ضنعتی و کشاورزی
-2 آلاینده های با منشا دریایی: مانند آلایندهای ناشی از تخلیه آب توازن کشتیها، اکتشافات، استخراج و دیگر فعالیت های صنعتی در دریا
-3 آلاینده های با منشا اتمسفری: مانند ذرات معلق با منشا طبیعی مصنوعی
- براساس ماهیت
-1 آلاینده های بیولوژیکی: مانند آلودگی های باکتریایی، قارچی، ویروسی، و حتی گونه های مهاجم
-2 آلاینده های شیمیایی: شامل آلاینده های آلی، معدنی و رادیواکتیو
-3 آلاینده های فیزیکی: مانند آلودگی های حرارتی، صوتی و کدورت
فلزات سنگین
فلز سنگین واژه ای است که کمتر به طور دقیق تعریف صحیحی از آن ارائه شده است. در واژه های شیمیایی به فلزاتی با جرم مخصوص بیشتر از 5 گرم بر سانتی متر مکعب اطلاق می شود لیکن از نظر بیولوژیکی این واژه به عناصری که دارای خاصیت سمی هستند اطلاق می گردد. بر این اساس فلزاتی که در فهرست مواد سمی قرار می گیرند عبارتند از کرم، نیکل، کبالت، آلومینیوم و ... برخی از این فلزات نظیر کرم و آهن جز عناصر ضروری در جیره غذایی روزانه انسان هستند اما دزهای بالا این عناصر سمی محسوب می شوند.
تعدادی از این عناصر نیز ممکن است از غلظت بالایی در خاک برخودار باشند ولی غلظت آنها در گیاه یاسایر جانداران کم باشد. فلزات سنگین که به عنوان آلوده کننده محیط زیست مطرح اند آن دسته از عناصری می باشند که غلظت بیش از حد آستانه آنها در دراز مدت سلامت انسان، جانوران، گیاهان و موجودات آبزی را مورد تهدید قرار می دهد.
اثرات فلزات سنگین
فلزات سنگین الاینده های پایداری هستند که باعث بزرگنمایی زیستی در زنجیره غذایی می شوند که در نتیجه این فرایند، مقدار آنها در زنجیره غذایی تا چند برابر مقدار آنها که در اب یا هوا است افزایش می یابد.
در بین بخش های مختلف محیط زیست، آلودگی محیط های آبی به انواع آلاینده های آلی و غیر الی اهمیت بسیاری دارد. ورود انواع الاینده ها به اکوسیستم های ابی و تجمع انها می تواند خطراتی را برای انسان و دیگر موجودات ایجاد نماید. عناصر بالقوه سمی مثل کروم، نیکل، سرب، کادمیم، از مهمترین الاینده های غیر الی محیط ابی به شمار می رود که ورود آنها به سیستم های آبی باعث افزایش غلظت این عناصر در موجودات ابزی می شود.
فلزات سنگین اندام هدف خود را، در آبزیان، بر اساس میزان فعالیت متابولیکی آن انتخاب می کنند. این نکته، علت تجمع بیشتر فلزات در بافتهایی نظیر کلیه، کبد و آبشش را در مقابل بافت عضله - با فعالیت متابولیکی پایین - تغییر می کند. از خطرناکترین عناصر سنگین برای تغذیه انسانی، جیوه، سرب و کادمیم می باشد. [7] در ادامه به اختصار در مورد فلز جیوه و سرب توضیحاتی ارائه می گردد.
جیوه: جیوه در محیط زیست به صورت طبیعی به اشکال مختلفی دیده می شود. مهمترین اشکال آن : جیوه عنصری - متالیک - ، جیوه آلی - منومتیل و دی متیل جیوه - ، جیوه غیر آلی - سولفیدجیوه و کلرید جیوه - می باشد.
تاثیر نهایی جیوه در بدن با جلوگیری از عمل آنزیم ها و زیان های سلولی نمایان می شود. که به دلیل توانایی جیوه در تشکیل پیوند محکم بر گروه های شامل سولفور در مولکول هایی که آنزیم ها و دیواره های سلولی حضور دارند، می باشد. خواص پوسته و دیواره های سلولی توسط اتصال جیوه از بین رفته و از فعالیت های عادی سلولی ممانعت می کند. حساسیت جیوه در کودکان بشتر از بزرگسالان است و بیشترین مقدار این حساسیت تا سن 6 سالگی می باشد.
خوردن مقدار کمی از متیل مرکوری می تواند از سدخونی –مغز یونی جفت و جنین عبور کرده و باعث صدمات عصبی هم قبل از تولد و هم بعد از تولد گردد. اثرات مضر جیوه که از مادر به جنین در حال رشد انتقال داده می شود شامل صدمه مغزی، عدم رشد فکری، عدم هماهنگی، کوری، حمله ناگهانی و ناتوانی در صحبت کردن می باشد
حدود 80 درصد از جیوه تولید شده در اثر فعالیت های انسانی به شکل جیوه عنصری در اثر احتراق سوخت های فسیلی، معدکاوی و سوزاندن پسماندهای جامد وارد هوا می شود. حدود 15 درصد ان از طریق کودها، قارچ کش ها و پسماندهای شهری مثل پسماند باتری، دماسنج و مصالح الکتریکی وارد خاک می شود و حدود 5 درصد آن از طریق فاضلاب های صنعتی وارد آب می شود.
برخی از میکرو ارگانیسم ها مثل باکتری ها، قارچ ها، فیتوپلانکتون ها و فرآیند های طبیعی میتوانند جیوه را از شکلی به شکل دیگر تبدیل کنند. مانند متیل جیوه که عمومی ترین ترکیب جیوه آلی است که توسط میکرو ارگانیسم ها و فرآیندهای طبیعی شکل می گیرد. متیل جیوه ازاد شده توسط میکروارگانیسم ها از فرآیندهای طبیعی وارد آب یا خاک شده و به ذرات ریز آن می چسبد و به مدت طولانی باقی می ماند.
هنگامی که جیوه وارد آب می شود در بستر ساکن و به مدت زیادی در آن جا باقی می ماند. میزان تولید متیل جیوه توسط میکروارگانیسم ها بسیار بیشتر از آن چیزی است که توسط انسان ساخته می شود. تا دهه 1970 متیل جیوه برای جلوگیری از آلودگی قارچی بذرها استفاده می شود. اما به به دلیل اثرات معکوس آنها استفاده از آنها به عنوان قارچ کش ممنوع گردید.
