بخشی از مقاله
چکیده
انسان همواره خود را وابسته و مربوط به مکان معینی از سیاره زمین می داند و سعی دارد کوه ها، دره ها ، رودها ،گیاهان و حیوانات ویژه اي را نیز که با محیط مسکونی و فرهنگ جامعه او رابطه موزون و هماهنگ دارند بشناسد.
انسان جغرافیایی بسیار کنجکاو است و دایم می کوشد تا بر آگاهی هاي خود نسبت به افق هاي دوردست بیفزاید؛ بنابراینجغرافیا علم ارتباط میان انسانها و محیط است و سابقه آن به زیست انسان روي کره زمین باز میگردد، همچنینجغرافیا در ارتباط با برنامه ریزي قرار دارد وهدف اصلی برنامه ریزي شهریعبارت است از محیطی راحت تر ، بهتر ، آسانتر و مؤثرتر براي شهرنشینان و برنامه ریزي شهري مجموعه گسترده اي از فعالیتهاي نظام مند است که به منظور نیل به اهدافی براي آینده شهر در نظر گرفته می شود
این پژوهش به نقش فلسفه جغرافیا در برنامه ریزي شهریبه عنوانعلم جغرافیاي کاربردي می پردازد و نتایج این پژوهش نشان می دهد که پویایی شهرها مستلزم برنامه ریزي براي دراز مدت و فراتر از چارچوبهاي محدود و بسته را براي آن ایجاب میکند و برنامه ریزي در هر زمینه شهري قبل ازهر چیز آگاهی از سیر تحول شهر و درك ماهیت
پویاي آنرا طلب میکند چرا که پویایی به معناي واقعی حرکت به سمت تکامل و تعالی است.
مقدمه
جغرافیا علم مطالعه روابط متقابل انسان و محیط با بهره گیري از مدیریت و تکنیک و علمی میانرشتهاي و فرارشتهاي است، برنامهریزي منطقهاي و آزمایش سرزمین ، استفاده از دانش جغرافیا به تعیین سرنوشت چگونگی گسترش یافتن یا نیافتن خشکی ،ایمنی، زیبایی، فرصتهاي اقتصادي، حفاظت از میراث طبیعیومصنوعی وتوسعه و برنامه ریزي شهرها کمک میکند که برنامهریزي شهرها، شهرستان ها و مناطق روستایی به عنوانعلم جغرافیاي کاربردي دیده میشود وجغرافیاي کاربردي در زمینه حل پاره اي از مسائل بزرگ جهانی مانند فشار روزافزون جمعیت در فضاي زندگی، توسعه نواحی توسعه نیافته و بهبود شرایط زندگی جوامع انسانی و برنامه ریزي شهري تلاش می کند..
به طور کلی از زمانیکه بشر براي شناسایی محیط اطراف و تسهیل در امر زندگی و رفع مشکلات و نیازهاي خود به تکاپو پرداخت در حقیقت دست به یک نوع برنامه ریزي زد و در حال حاضر نیز با توجه به وجود جمعیت رو به افزایش امروزي استفاده از منابع طبیعی و بکار گیري امکانات اقتصادي فیزیکی و اجتماعی به منظور رفاه و ارتقاء سطح زندگی بشري ،نیاز به برنامه ریزي از جمله ضرورتهایی است که می توان به وسیله آن دردستیابی به هدفها به موقعیتهاي مطلوبی نائل آمد.
در صورتیکه بخواهیم تعریفی کلی از برنامه ریزي داشته باشیم، می بایستی برنامه ریزي راعبارت از کوششی در جهت انتخاب بهترین برنامه ها در جهت رسیدن به هدفهاي مشخص بدانیم که ممکن است این کوششها و برنامه ها تا مرحله نهایی هدف نیز پیش نرود بلکه گام هایی در جهت رسیدن به آن باشد
● مراحل کار در جغرافیاي کاربردي وتفکّر علمی.
در جغرافیاي کاربردي مراحل گوناگونی بکار می رود که برخی از آنها چنین است:
الف - مراحل کار در جغرافیاي کاربردي شامل:
.1 گردآوري .2 تحلیل داده ها .3 آینده نگري .4 ارزیابی در جغرافیاي کاربردي ،یک محقق باید بداند یک مسئله در کجا قرار دارد و در کدام گروه جامعه تأثیر بیشتري می بخشد و ابعاد این مسئله چقدر است؟
ب - برخی از جغرافیدانان چهار مرحله را در محتوایی دیگر نشان می دهند:
.1بررسی و مطالعه .2 تحلیل مسائل .3ارزیابی .4 فرمول بندي
ج - مراحل پنج مرحله اي در جغرافیاي کاربردي عبارتست از:
1. بررسی و پیاده کردن اطلاعات روي نقشه
2. تعریف و تفسیر مسائل
3. تحلیل مسائل
4. فرمول بندي راه حل ها و استراتژي ها
5. انتخاب استراتژي هاي معین
● مشخصات چهار گا نه تحقیقات جغرافیاي کاربردي.[4]
1. هدف کاربردي از تحقیق: در اغلب موارد سازمان هاي دولتی با مدیریت شناخت مسائل ویژه و تصمیم گیري در مورد ان را به عهده جغرافیدانان واگذار می کنند.
2. ارزیابی در چارچوب تحقیق: لازم است ارزیابی در داخل طرح تحقیقاتی و تصمیم گیري گنجانده شود . زیرا ارزیابی نشانه ویژة تمامی تحقیقات کاربردي است.
3. تحلیل هاي کمی: گاهی ممکن است تحلیل هاي کمی بر حسب موضوع تحقیق بکار گرفته شود.
4. پیش بینی علمی و آینده نگري: لازم است در جغرافیاي کاربردي مانند همه تحقیقات کاربردي پیش بینی و آینده نگري در قالب مشخصات مکانی صورت گیرد.
●امتیازاتی که جغرافیاي کاربردي به جغرافیا بخشیده است[4]
1. اعتباریابی علم جغرافیادر جهت مطلوبیت بخشیدن به زندگی انسان
2. افزایش سطح اشتغال و کاریابی فاغ التحصیلان جغرافیا
3. دسترسی جغرافیا به نظریه هاي علمی
4. تأمین هزینه هاي تحقیقات جغرافیایی از سوي سازمان ها و نهادهاي دولتی و غیردولتی
● نقش جغرافیدان در جغرافیاي کاربردي[4]
جغرافیدان یا مستقیما در تصمیم گیري ها و برنامه ریزي ها دخالت دارد یا می تواند با ذهنی فعال و تفکّرات کلی نگري به تعبیر و تفسیر پیامدها ي برنامه ریزي هاي محیطی بپردازد . متأسفانه در اغلب کشور هاي جهان سوم ،جغرافیدانان در دانشگاه ها و موسسات تحقیقاتی نظاره گر و تماشاچی برنامه ریزي هاي محیطی می باشند و تقریبا همه آنها در بیرون از قلمروهاي تصمیم گیري هاي دولتی قرار گرفته اند. لازم است در کشورهاي جهان سوم در جهت باروري نیرو انسانی ، قبل از شروع به تحقیقات جغرافیاي کاربردي موارد زیر کاملا روشن شود:
1. چه تصمیمی گرفته می شود؟
2. چگونه تصمیمی می گیرند؟
3. چه کسانی تصمیم می گیرند؟
ھمایش فلسفه تعلیم و تربیت در عمل ۶١و ١٧ مهر ماه ١٣٩٣دانشگاه خوارزمی. پردیس کرج
.4 چرا چنین تصمیمی می گیرند؟
در جغرافیاي کاربردي اگر تصمیمات در یک فضاي بی اعتمادي و با محدودیت ها صورت بگیرد مسلما کار جغرافیاي کاربردي ثمر بخش نخواهد بود. در جغرافیاي کاربردي جغرافیدان همواره از زمانش جلوتر حرکت می کند و جامعه خود را در جریان حقایق آینده قرار می دهد .از اینرو در جغرافیاي کاربردي میان جغرافیدان و سازمان هاي مسئول معامله اي صورت نمی گیرد، بلکه برکشف حقیقت و وصول به اهداف والاي انسانی تأکید می شود.
● تأثیراتی از جغرافیا در مباحث مختلف[4]
جغرافیا و سیاست:از واحد هاي سیاسی زمین و نقش فعالیت هاي سیاسی در مسائل جغرافیایی انسانی و اقتصادي بحث می کند و به شناخت اثرات عوامل طبیعی و فرهنگی در ظهور فعالیت واحد هاي پر قدرت سیاسی اختصاص دارد.
جغرافیاي اجتماعی:آن قسمت از جغرافیاي انسانی است که از جمعیت، سکونت هاي شهري و روستایی و فعالیت هاي اجتماعی که جدا از فعالیت هاي اقتصادي و سیاسی است بحث می کند.
جغرافیاي سکونت: از وسعت، شکل، نقش و نوع پراکندگی ساختمان ها و بناهاي شهري و روستایی بحث می کند.
جغرافیاي شهري:از پراکندگی جغرافیایی شهرها و علت وجودي آنها بهره برداري از زمین هاي داخل ، توسعه و مشکلات شهرها در حال و آینده بحث می کند.
بیان مسئله :
امروزه شهرها به صورت مجموعه اي واحد هستند که مانند انسان داراي خصایص و ویژگیهاي زندگی است. شهرها پیوسته در حال تغییر و تحول با خود کمبودها ، مسائل و مشکلات ، محدودیتها و نیازهایی را به همراه دارند رفع کمبودها و نیازها و حل کردن مسائل و مشکلات ، با برنامه ریزي دقیق و اصولی شروع می شود؛ بنابراین با پرداختن به کمبودها ، نیازها و محدودیتها و با توجه به مسائل و مشکلات ، هدف اساسی برنامه ریزي امکان تعیین و تبیین یافته ، شهررا در مسیر حرکت مشخص قرار خواهد داد. از اینرو در فرآیند توسعه شهر ، لزوم جایگاه برنامه ریزي بیش از پیش احساس می شود
سؤالات:
چرا جغرافیا می خوانیم؟ چرا برنامه ریزي می کنیم؟
برنامه ریزیکوششی استدر جهت انتخاب بهترین برنامه ها در جهت رسیدن به هدف هاي مشخص.
نکته مهمی که در برنامه ریزي شهر ها اهمیت دارد، مسئله آینده نگري است، زیرا زندگی شهرها بدون ساز و کارهاي انتظام و قابل اجرا دچار هرج و مرج و آشفتگی خواهد شد؛ بنابراین برنامه ریزي شهري تلاشی به منظور انجام اعمالی است که نتایج آنها نظارت برشهررا براي حفظ منافع شهروندان و بهبود محیط آنها در پی دارد وجود معضلات شهري امروزه احساس نیاز به برنامه ریزي را بیشتر میکند ودر چارچوب این تفکّر ، ایجاد تعادل ، تناسب و هماهنگی در بخشهاي مختلف شهر امکان پذیر میباشد؛ بنابراین برنامه ریزي شهري ، شهر و حیات شهر را به عنوان یک ساز و کار پویا ، هدف دار و زنده یاري می رساند و در این شرایط است که مدیریت شهري با وجود برنامه آینده نگرانه شهري در مسیر مناسب حرکت می کند و می تواند پاسخگوي دگرگونیهاي آتی شهر و خواسته ها و نیازهاي شهروندان باشد
