بخشی از مقاله
چکیده
گسترش استفاده از فضای تبادل اطلاعات در کشور طی سال های گذشته موجب افزایش بکارگیری فناوری اطلاعات و وابستگی به این پدیده گردیده است. فناوری اطلاعات دانشی است که به چگونگی گردآوری، پردازش، ذخیره مبادله و انتقال اطلاعات می پردازد و حقوق فناوری اطلاعات، زیرساخت های حقوقی لازم جهت حمایت از داده ها در چنین محیطی را فراهم ساخته و همچنین مسائل حقوقی مربوط به این دانش را تبیین می کند.
حریم خصوصی از جمله حقوقی است که انسانها به دلیل نیازهای شخصی از یک طرف به آن وابسته اند و از طرف دیگر به دلیل ضرورت زندگی جمعی مکلف اند این حق را نسبت به دیگران به رسمیت بشناسند. اما امروزه با گسترش ابزارهای اطلاع رسانی و استفاده گسترده از اینترنت، این حق به یکی از چالش انگیزترین مسائل حقوق بشر تبدیل شده است.
با توجه به ناشناس بودن کاربران و سهولت استفاده از اینترنت، تجاوز به حریم خصوصی افراد به سرعت افزایش یافته و صاحب نظران و دولتمردان را در جهت حمایت از حریم خصوصی افراد سوق داده است، استفاده از دستاوردهای فناوری امروزی می تواند به راحتی برای نقض حریم خصوصی افراد مورد استفاده قرار گیرند.
همچنین فناوری مدرن، قلمرو و نقض حریم خصوصی را توسعه داده است که می تواند بر اعتماد کاربران نقش به سزایی را ایفا نماید. در این مقاله ابتدا به تعریف حریم خصوصی می پردازیم سپس اهمیت، پیشینه قانونی، حوزه ها و صور مختلف آن را بیان می کنیم، همچنین جلوه های نقض حریم خصوصی در فضای مجازی، نگرانی های حفظ حریم خصوصی و حفظ حریم خصوصی در سه حوزه بانکداری الکترونیک، اینترنت اشیاء و سیستم RFID را مورد بررسی قرار می دهیم.
مقدمه:
پیدایش انواع فناوری ها باعث دگرگونی جوامع گشته و شکل زندگی را از قالب سنتی پیشین بیرون آورده است. گرچه ظهور این فناوری های نوین، زمینه پیشرفت، غلبه بر مشکلات و همچنین سهولت در رفع نیازهای بشر را در جهت تکامل و رشد وی فراهم ساخته، ولی این امر بدان معنا نیست که این فناوری ها تنها در راستای صحیح و برای تحقق عدالت بهره برداری گردند؛ بالعکس افراد هر روز شاهد نمونه های متعددی از سوءاستفاده از این ابزارها، برای دستیابی به مقاصد غیرقانونی هستند. استفاده از آنها برای دستیابی به اطلاعات شخصی افراد، یکی از مصادیق شایع در این زمینه است.
حریم خصوصی اطلاعات، توانایی افراد در کنترل زمان، چگونگی و مقدار ارائه اطلاعات شخصی خود به دیگران است که یکی از مهمترین موضوعات اخلاقی، حقوقی، اجتماعی و سیاسی عصر اطلاعات می باشد. حفظ حریم خصوصی اطلاعات شخصی، اهمیت زیادی برای افرادی دارد که از فناوری های اطلاعات استفاده می کنند
از سویی دیگر، دگرگونی های جهان به واسطه فناوری اطلاعات، اینترنت و به تبع آن تجارت الکترونیک که آن نیز به نوبه خود از فناوری اطلاعات مشتق می شود، تحول ژرف و عمیقی در ارتباطات و فرآیند انتقال اطلاعات ایجاد کرده است
در عصر حاضر به نظر می رسد که موضوع حریم خصوصی نسبت به گذشته فراگیرتر شده است. حریم خصوصی از جمله حقوقی است که انسان ها به دلیل نیازهای شخصی به آن وابسته اند. تجاوز به حریم خصوصی افراد با رشد فناوری به ویژه در بخش الکترونیک در جهان، شکل وحشتناک تری به خود گرفته است. علیرغم اینکه حق حریم خصوصی به عنوان یکی از ملموس ترین و عینی ترین و پرکاربردترین حقوق، برای هر فردی شناخته شده است ولی هنوز صاحبنظران برجسته دنیا نتوانسته اند بر سر یک تعریف واحد، به توافق برسند. زیرا از میان تمام موارد حقوق بشر، تعریف حریم خصوصی، از بقیه دشوارتر است و به شدت، به فرهنگ زمینه و محیطی که در آن عمل می کند، بستگی دارد. عدم وجود یک تعریف کامل، نشان از کم اهمیتی این مفهوم نیست، تمامی موارد حقوق بشر، جنبه ها و ابعادی از حریم خصوصی هستند
اینترنت به عنوان یکی از شبکه های ارتباطی فرصت های جدید و چشمگیری برای تضمین آزادی بیان ایجاد کرده است به طوری که قادر به دور زدن دروازه بانان رسانه ها و مقاومت در برابر کنترل های دولتی بر آزادی بیان است. اما این وسیله ارتباطی مهم و تأثیرگذار از سوی اشخاص سودجو به گونه ای مورد استفاده قرار می گیرد که خود به بزرگترین نقض کننده حریم شخصی افراد تبدیل می شود
حریم خصوصی:
پیش از هر چیز لازم است متذکر شویم که حریم خصوصی حداقل به دو معنا قابل تصور بوده و به کار می رود. در معنای اول این اصطلاح به مفهوم حوزه ای خصوصی و تعرض ناپذیر از حیات فردی است در این مفهوم این اصطلاح معادل عبارت انگلیسی Private Domain می باشد. در معنای دوم که البته مبتنی بر مسامحه در تعبیر نیز می باشد این اصطلاح به معنای حق افراد در مصون از تعرض بودن حریم خصوصی به مفهوم اول میباشد و میتوان آن را حق بهرهمندی از حریم خصوصی نیز نامید، که البته برای رعایت اختصار، حریم خصوصی، بیشتر در همین معنای اخیر بکار میرود. در معنای دوم، حریم خصوصی معادل عبارت Privacy Right یا عبارت The Right To Privacy در زبان انگلیسی می باشد.
از میان دو معنای فوق آنچه در نوشتار حاضر مدنظر می باشد همین معنای اخیر، یعنی حق افراد در مصون از تعرض ماندن حوزه خصوص ایشان، می باشد. در منابع معتبر داخلی تاکنون نه تنها تعریف جامعی از حریم خصوصی ارائه نشده، بلکه اصولا مفهومی که در اینجا مدنظر است به صورت مطلق و فراگیر مدنظر نویسندگان و اندیشمندان نبوده است، بلکه صور و چهره های مختلف این مفهوم در آثار ایشان مورد توجه واقع شده است.
در برخی از این آثار به حق امنیت فردی، مصونیت مسکن و تعرض ناپذیری مکاتبات اشاره شده است. در برخی دیگر به مصونیت حیثیت و همچنین منع تجسس و تفتیش در وسائل ارتباطی مردم و نهایتا منع تجسس و تفتیش منزل و مسکن افراد اشاره شده است. بنابر مراتب فوق می توان گفت حریم خصوصی در مفهوم حق اولیه افراد در مصون ماندن حوزه خصوصی ایشان از هر گونه مداخله و تعرض فاقد مجوز قانونی و همچنین منع دیگران از وقوف بر اطلاعات این حوزه
حریم خصوصی محرمانگی یعنی حق پنهان ساختن بعضی از امور، از دیگران صحبت و نزدیکی، حق گمنام ماندن و حمایت از کرامت انسان دانسته شد
حریم خصوصی با آنکه یکی از ملموس ترین و پرکاربردترین حق برای هر فردی شناخته شده ولی صاحبنظران برجسته دنیا نتوانسته اند بر سر یک تعریف واحد به توافق برسند. در دهه 1990 میلادی یکی از قضات دادگاه عالی ایالات متحده آمریکا به نام »لوئیس براندایس« در مقاله ای با عنوان »حق مصونیت حریم خصوصی« برای اولین بار این مسئله را مطرح و آن را حق افراد برای تنها بودن تعریف کرد
تعریف کمیته ای به نام کلکات - culcutt committee - در انگلستان: »حق افراد برای حمایت شدن در مقابل وارد شدن آن اجازه به امور و زندگی افراد و خانواده هایشان، با ابزار مستقیم یا به وسیله نشر اطلاعات
همچنانکه از مجموع این تعاریف برمی آید، حریم خصوصی یک ارزش کلیدی و زیربنای توجه به شأن و منزلت انسان و سایر ارزشهای نظیر آزادی اجتماعات و آزادی بیان است. حریم خصوصی یک حق اساسی بشر و خواسته منطقی هر فرد است.
