بخشی از مقاله
چکیده
به کارگیری فناوری های نوین کسب اطلاعات زمینی2 مانند سنجش از دور 3 - RS - ،سیستم اطلاعات جغرافیایی 4 - GIS - و سیستم موقعیت یابی جهانی - 5 - GPS در برنامه ریزی بمنظور استفاده صحیح از منابع اراضی کشاورزی و منابع طبیعی ومدیریت پایدار آنها بسیار ضروری است. استفاده از این فنآوری ها در توسعه پایدار کشاورزی و منابع طبیعی ، به دلیل پیشرفت های زیادی که اخیرا در فناوری های اطلاعات مکانی صورت گرفته است، رو به گسترش بوده و در صورت برنامه ریزی صحیح در سطح ملی، سبب افزایش بهره وری ونیل به توسعه پایدار می گردد .
هدف از این مقاله، بررسی تحلیلی بکارگیری این فناوری ها در عرصه های کشاورزی و منابع طبیعی در کشورهای در حال توسعه و پیشنهاد اجرایی نمودن آن در کشورمان برای حصول سریع تر به توسعه پایدار می باشد.در این تحقیق سعی شده است با معرفی اجمالی این فناوری ها و نیز ارائه مثال های کاربردی از کشورهای موفق،پیشنهاد بکارگیری این سامانه ها برای کشورمان ایران مطرح گردد.
رویکرد استفاده از چنین فناوری هایی در زندگی روز مره و نیز در امور مهمی مانند کشاورزی و منابع طبیعی کشور اجتناب ناپذیر می باشد. در سالهای اخیر با توجه به ایجاد زیرساختارهای اطلاعات مکانی در کشور ، با برنامه ریزی منسجم می توان استفاده بهینه از فناوری های موجود را در زمینه توسعه پایدار کشاورزی ومنابع طبیعی تسریع نمود.
مقدمه :
مسئله غذا و امنیت غذایی بدون شک یکی از اساسی ترین چالش های عصر حاضر و آینده بشر می باشد. افزایش جمعیت جهان از یک سو و کاهش اراضی با قابلیت زراعی خوب ونیز ضرورت تامین مواد غذایی مورد نیاز این جمعیت از سوی دیگر، سبب شده است تا نگرش و تلاش پژوهشگران و متخصصان علوم کشاورزی و منابع طبیعی در راستای تغییر شیوه های قدیمی و ارایه شیوه های نوین بهره برداری و توسعه سوق پیدا کند.
کشاورزی به عنوان یکی از بخش های مهم اقتصاد و نیز منابع طبیعی تجدید شونده - به عنوان بستر کشاورزی - می توانند نقش مهمی را در بهبود وضعیت معیشت جامعه و توسعه پایدار اقتصادی هر کشور ایفا کنند. برای دستیابی به این مهم، ،برنامه ریزی و بکارگیری اصول نوین علمی ، تبدیل کشاورزی سنتی به کشاورزی مدرن با در نظر گرفتن توسعه پایدار ،بکارگیری فن آوری های نوین اطلاعاتی، استفاده از دیدگاههای جدید علم کشاورزی و نیز دانش متخصصان مربوط می تواند زمینه ساز ترقی و پیشرفت بیش از پیش تولید و توسعه پایدار محصولات کشاورزی گردد.
از سوی دیگر توسعه سریع فن آوری های اطلاعات مکانی در چند دهه اخیر، ابزار و توانایی جدید و نیرومندی را برای ارایه خدمات پایدار بهره برداری از منابع زمینی در اختیار مدیران،تصمیم سازان و بهره برداران این بخش قرار داده است. بخصوص ایجاد فن آوری کسب اطلاعات مکانی و زمینی از تصاویر ماهواره ایی - RS - ، سیستم های اطلاعات جغرافیایی - GIS - و سیستم موقعیت یابی جهانی - GPS - امکان بکارگیری ، تجزیه و تحلیل داده ها و استخراج اطلاعات را در کوتاهترین زمان ممکن و با دقت بالا فراهم آورده است. استفاده از این فن آوری های مکانی نوین - که هر کدام کاربرد خاص خود را دارند - در اراضی کشاورزی و مدیریت منابع طبیعی سبب انتشار واژه کشاورزی دقیق6 در چند سال اخیر شده است.
این نوع جدید از بهره برداری و مدیریت اراضی کشاورزی و منابع طبیعی تجدید شونده، در حقیقت یک سیستم مدیریتی پایدار مبتنی بر اطلاعات و فن آوری است که از منابع مختلفی مانند اطلاعات مربوط به گیاهان زراعی، خاک، عناصر غذایی، آفات و بیماری ها،رطوبت ،بلایای طبیعی،جنگلها،مراتع ،بیابان ها و ...در راستای بهره وری مطلوب ،پایداری و حمایت از محیط زیست پیرامون یعنی همان توسعه پایدار استفاده می نماید.
بعد از مطرح شدن مفاهیم کشاورزی دقیق و کشاورزی پایدار و مفاهیم مرتبط، تغییر در سیستم های کشاورزی در کشورهای توسعه یافته به سرعت درحال انجام است.بر خلاف کشاورزی سنتی ،در کشاورزی دقیق، فن آوری حرف اول مدیریت مزرعه و یا عرصه های منابع طبیعی را تعیین می کند. با این وصف ، بمنظور انجام این نوع مدیریت و بهره برداری در عرصه های کشاورزی و منابع طبیعی ، ترویج و آموزش این مفاهیم و بکارگیری این فن آوری های نوین برای توسعه و بهره برداری مستمر و پایدار از اهمیت و جایگاه بالایی در کشورهای درحال توسعه برخوردار بوده و به عنوان رویکرد جدید و رسالت خطیر آنها محسوب می گردد.
اهداف:
اهدافی که این مقاله دنبال می کند را می توان در موارد زیر بیان نمود:
- بررسی تجارب کشورهای پیشرو در بکارگیری فناوری های اطلاعات زمینی در امور مدیریت و توسعه پایدار کشاورزی و منابع طبیعی
- بررسی فرصت ها و چالش های بکارگیری فناوری های اطلاعات زمینی در امور مدیریت و توسعه پایدار کشاورزی و منابع طبیعی
- بومی کردن تجارب کشورهای پیشرو در بکارگیری فناوری های اطلاعات زمینی در امور مدیریت و توسعه پایدار کشاورزی و منابع طبیعی
- ارائه راهکارهای مناسب بمنظور تبدیل چالش های پیش رو در بکارگیری این فناوری ها به فرصت ها برای حصول به مدیریت و توسعه پایدار کشور ایران
روش شناسی
روش تحقیق مقاله حاضر مبتنی بر روش تحلیلی- مروری می باشد. بدینصورت که ابتدا فناوری های اطلاعات زمینی در امور مدیریت و توسعه پایدار کشاورزی و منابع طبیعی به صورت مختصر معرفی گشته،سپس تجارب حاصل از استفاده از این فناوری ها در کشور های مختلف ونیز نقش فن آوری اطلاعات زمینی در تغییر شیوه های بهره برداری و توسعه کشاورزی مدرن مورد بررسی قرار می گیرد.در ادامه پس از تعیین چالش ها و فرصت های استفاده از این فناوری ها در کشورهای مذکور،مدل بومی مناسب برای کشورمان ایران که دارای کمترین چالش های زیست محیطی و سازگار با شرایط کشورمان باشد،ارائه می گردد.
معرفی فن آوری های نوین اطلاعاتی ترویج و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی:
الف- سنجش از دور
سنجش از دور علم و هنر کسب اطلاعات از پدیده های زمینی به کمک عکسهای هوایی و تصاویر ماهواره ایی می باشد.فن آوری سنجش از دور در زمینه شناسایی محصولات، تخمین مساحت و میزان تولید، تشخیص بیماری در شناسایی منابع آبی و خاکی نقش مهمی ایفا می کند. همچنین به تحقق موارد زیر کمک می کند: برنامه های عمرانی تولید منابع آب و خاک، افزایش سطح زمینهای زیر کشت از طریق آباد کردن زمینهای بایر، افزایش ظرفیت آبیاری با اکتشاف آبهای زیر زمینی، مدیریت یکپارچه آفتها، مدیریت مناطق تحت تسلط، آبخیزداری، خدمات هواشناسی کشاورزی ، کشاورزی دقیق و ....
تصویر-1 محدوده های طیفی مورد استفاده درسنجش ازدور
کاربرد سنجش از دور - ماهواره ایی - در کشاورزی تا مرحله ای پیشرفت کرده است که اطلاعات و داده های به دست آمده، در تصمیمات سیاسی مرتبط با امنیت غذایی، کاهش فقر و پیشرفت مستمر در کشورها، مورد استفاده قرار می گیرد. تصمیمات در مورد ذخیره غلات خوراکی می تواند بر پایه تخمین تولید و وسعت پیش برداشت محصول اتخاذ شود
