بخشی از مقاله
چکیده
اکثرحوادث،آرامش اجتماع رابرهم زده وخسارات فراوانی رادرسطوح مختلف ناحیه ای،منطقه ای،ملی وجهانی رابه ملت هاودولت هاتحمیل نماید.اماانسانها،باکمک گرفتن ازقوه تفکر وتجربه هایی که کسب کرده اندتوانسته اندبطورنسبی بااین حوادث به مقابله برخیزند..باتوجه به اینکه کشورما جزءده کشوربلاءخیزجهان وروی دوگسل زلزله قراردارد. وبلایای زیادی رادرهمین عصرجدیدتجربه کرده ایم. که نمونه بارزآن دوزلزله بزرگ منجیل ،رودباریازلزله بزرگ بم بود. و همین اواخر زلزله 21 مرداد درهریس ،اهر و ورزقان که تلافات جانی ومالی فراوانی گرفت.
پس مدیریت سوانح وحوادث درکشورماازاولویت برتربری خورداراست. ونبودهمکاری وهماهنگی بین سازمانهای مختلف که درامرمدیریت بحران دخیل هستندمعضلات متمادی رادرهنگام بروزحوادث برای مردم کشوربوجودآورده است.بنابراین جستجوی راهکاری درمدیریت که بتواندسازمانهای متعددمسئول درکنترل حوادث رابایک فرماندهی قوی درراستای رساندن به یک هدف که آرامش افراداست ازحیاتی ترین کارکردهای این اهداف می باشد.
.1 مقدمه
کره خاکی که ما در آن زندگی می کنیم همواره با چالشها و بلایای روبرو است که این حوادث به صورت پیوسته و با اثرات بسیار نابود کننده و بدون هشدارو اعلام قبلی مناطق مختلف را در بر می گیرد .این حوادث چه به صورت طبیعی چه به صورت انسان ساز ،آثار و نشانه های جانی و مالی و روحی را برای توده های مختلف انسانی در بر دارد که می توان اثرات آن را حتی در زمان های خیلی دور از زمان اتفاق مشاهده کرده و دچار اختلالات روحی و جمعی یک جامعه را به عینه دید که نمونه بارز آن بلایای طبیعی سونامی و اندونزی یا حوادث دست ساز انسانی مانند بمباران هیرو شیما و نا کازاکی توسط ایالات متحده آمریکا را نام برد که پس از سالها ی متمادی باز هم به نوعی قربانی می گیرد ،تولد بچه های ناقص الخلقه یا کم توان ذهنی نمونه ملموس این حوادث است .که قربانیان آنها انسانها و موجودات بی گناهی هستند که آسیب و درد کارها و اقداما ت نا درست و اشتباه گذشتگان را یدک می کشند.
سانحه یا بلایا
بر اساس تعریف سازمان بهداشت جهانی ،سازمان ملل متحد و فدراسیون بین المللی جمیعت های صلیب سرخ و هلال احمر سانحه یا بلایا به این صورت تعریف می گردد.
سانحه یا بلایا یک پدیده زیست محیطی ناگهانی با ابعاد وسیع بوده که در جریان آن ، منطقه ا ی تحت تاثیر نیاز به کمکهای خارج منطقه ای پیدا می کند.
براساس گزارشهای اپیدمولوژی - همه گیرشناسی - سوانح وابسته به سازمان ملل متحد درسال 1992،حدود 43 نوع بلایا در جهان به ثبت رسیده که عمده ترین آنها زلزله،سیل،گردباد،طوفان و....می باشند.این بلایا وحوادث با توجه به مکان جغرافیا یی و نوع ساختار بافت زمینی و شدت آن ،می تواند تاثیرات خود را بر روی زندگی روزمره مردم گذاشته و سبب اختلال در زندگی و از کار افتادن هارمونی و نظم خاص زندگی اجتماعی مردم جامعه شود. که عمده تاثیرات آن را می توان به صورت زیر نام برد.
- انسانها : بیشترین و عمده ترین و یا شاید باز نیابی ترین و تلافات یک حادثه یا بلایا ، انسان است چون انسان با مرگ خود هر آن چیزی که برای ادامه حیات مورد نیاز است از بین می برد زیرا انسان با قوه تفکر و تعقل و اراده خود می تواند خالق هر چیزی که در توانایی او است باشد. پس با مرگ او این خلاقیت از جامعه و اجتماع گرفته می شود. ذکر این نکته مهم است تلفات انسانی روی داده در جریان بلایا و سوانح بسیار پر اهمیت می باشد ،به گونه ای که اگر سانحه ای وسیع و پر خسارات باشد ولی افراد کمی در این سانحه کشته شوند، سانحه جز سوانح مهم تلقی نمی شود .پس در سوانح نجات جان انسانی مهمترین و کاربرد ی ترین اقدام شکل گرفته و یک اصل بسیار مهم تلقی شود.
- اموال : دومین تاثیرات حوادت بر روی اموال انسانی است یعنی هر آن هر آن چیزی که در طول عمر خود برای آسایش بهتر در آینده اندوخته است .با توجه به درجه و مقدار خسارات حوادث انسانها مجبور به بازگشت به عقب برای جمع آوری امکانات و نیاز های خود در جامعه می شوند برای مثال ممکن است قوت تخریب یک سانحه بر روی زندگی اجتماعی افراد 30در صد امکانات فرد باشد. سپس فرد باید برای جبران 30 در صد بیشتر بر تلاش قبلی خود بیافزاید عمده ترین تاثیرات بلایا بر اموال زمانی است که کلیه ا موال شخص در اثرات حوداث از بین برود .یعنی حادثه فرد در زندگیش به نقطه شروع اش باز گردانده است در اصل باز گشت به نقطه صفر است.
- شریانهای حیاتی : بلایا و یا حوادث بیشترین تاثیر را از نظر امکانات و زیر ساختهای عمومی یا عام المنفعه دارد زبرا در حوادث شرینهای حیاتی از قبیل آب ،برق، گاز و ..... دچار آسیب شده یا تخریب می شود که علاوه بر همکاری و کمک فردی نیاز به کمک ملی و دولتی دارد تا به حالت اولیه باز گشته و جریان عادی و نیاز های فردی و اجتماعی ،اجتماعی را بر طرف کند چون در این کار علاوه بر صر ف امکانات دولتی و ملتی نیاز به کار فیزیکی و بدنی افراد دارد علاوه بر آن ترمیم یا باز سازی آن زمان بر بوده و این امر سبب نارضایی اجتماعی را در بر خواهد داشت.
محیط زیست: حوادث و بلایا علاوه بر اینکه می تواند تلفات جانی و مالی برای جامعه داشته باشد می تواند خطرات زیست محیطی یا تخریب محیط زیست گردد. شایان ذکر است که باز یابی تخریبات زیستی محیطی غیر ممکن یا خیلی زمان بر است هر چند در آسیبهای زیست محیطی توسط بلایا شاید می توان گفت انسان به لحاظ جانی و مالی آسیب نمی بیند ولی نیاز های آینده ای او دچار صدمات و آسیب شده و انسانها در اثر مخربات نمی توانند از محیط آسیب دیده نیاز های خود را بر طرف کنند پس انسان را در آینده با مشکلات مالی رو برو می کنند زیرا برای باز یابی محیط زیست انسان حداقل کمک را می تواند انجام دهد در صورتی که محیط زیست باید با فرآیند چرخشی و زمانی خود در خود تغییرات ایجاد کند تا به حالت اولیه باز گردد که این کار خیلی زمان برو طولانی است که شاید هم به همان حالت اولیه بر نگردد. بر همین اساس اثرات بلایا بر روی جوامع را که باعث افزایش آسیب پذیری آن می شود خطر پذیری یا ریسک می گویند. که برای محاسبه خطر پذیری سه عنصر خطر ،آسیب پذیری و آمادگی با فرمول زیر بیان می شود.
در این معادله یا فرمول آن چیز ی که می تواند برای ما دارای ارزش و ارزش گذاری باشد میزان آمادگی ماست چون هر چند ما آمادگی خود را بالا ببریم می توانیم مقدار خطر پذیری یا ریسک را به همان اندازه کاهش دهیم در اصل خطر پذیری با آمادگی را به عکس دارد و به همان اندازه ما خود را آماده کنیم می توانیم خطر پذیری و ریسک را کاهش دهیم .پس در این میان اهمیت آموزش مقابله با بلایا بهتر قابل درک و لمس است. برای این منظور مدیریت و برنا مه ریزی و آموزش که سلسه وار به همدیگر مرتبط اند ارزش خود را نمایان کرده و انسان را به این امر خطیر وا می دارد.
به عنوان مثال درزلزله با اجرای سه مرحله زیر ضایعات را به حداقل کاهش داد.
-1 رعایت موازین احتیاطی در اطراف خانه .در این حالت و سایل سنگین و شگستنی را طوری قرار دهیم که برای ما خطر ساز نباشند از طرفی داشتن یک کپسول آتش نشانی در منزل در صورت وقوع آتش و مهار آتش توسط کپسول الزامی است.
-2 تدارک وسایل اولیه مورد نیاز در وضیعت اضطراری که از جمله آنها :غذا ،آب ،رادیوی کوچک ،پتو ،جعبه کمکهای اولیه و ... که می توان در داخل یک کوله پشتی قرار داد تا در موقع نیاز به راحتی به آن دست یافت ونیاز های ضروری و مقطعی خود را بر طرف کرد.
-3 بر نامه ریزی خانوادگی : در این مرحله می توان درباره زلزله و پیامد های آن با ا عضای خانواده صحبت کردو آگاهیهای لازم را به اعضای خانواده داده و از لحاظ ذهنی و روحی آنها را آماده کرد. از سویی کم خطر ترین و ایمن ترین مکانهای خانه را شناسایی کرده تا در زمان وقوع زلزله اعضای خانواده را به آنجا بود. با رعایت این اقدامات ساده می تواند مقدار زیادی از خسارت و پیامد های نا گوار آن کاست.
حوادث ،بلایاواتفاقات جزئی از زندگی روزمره انسان است که انسان از رویارویی با آن ناگزیر می باشد . علم و دانش در تمام زمینه های خود پیشرفتهای شگفت آوری کرده است و در جوامع کنونی ، آموزش مقابله با حوادث نیز علمی وسیع و پیشرفته تلقی می شود . از دیرباز مفهوم بلایا ، زلزله،سیل،گردبادو.... را تداعی می کرده است . اما آن دسته از ملتها که از راههای علمی به حوادث وبلایا نزدیک شده اند ، به بالاترین حد از درجات موفقیت رسیده اند .آموزش همگانی امداد ، جنبه های علمی گوناگونی دارد که آموزش عملی مقابله با حوادث یکی از آنها بلکه مهمترین مبحث در بحث های آموزشی امداد می باشد . آموزش امداد دیگر به معنی صرف تئوری کردن آموزش امدادونجات نیست ، بلکه یک علم است که بخشی از آن با مکانیسم های فیزیولوژیک و بیوشیمی بدن سرکار دارد
