بخشی از مقاله
چکیده
با افزایش شهر نشینی و افزایش جمعیت هر روز بر مشکلات زیست محیطی شهرها افزوده می شود. یکی ازمشکلات، انبوه زباله ایست که روزانه بایستی از سطح شهر ها جمع آوری و با شیوه های اصولی و بهداشتی دفع گردند. زباله های شهری به علت آلودگی های زیست محیطی - آلوده کردن آب های زیر زمینی، ایجاد گازهای سمی، بوی بد و زننده ای که از آنها متصاعد می شود و غیره - همواره برای انسان مشکل ساز بوده اند.
روش های متفاوتی در زمینه دفع زباله های شهری وجود دارد، که از آن جمله میتوان به دفن کردن زباله، استفاده از زباله سوز ها، کمپوست کردن و .... اشاره نمود. یکی از روشهای مدیریت زباله های شهری، بازیافت آنها و تهیه کود آلی - کمپوست - از مواد آلی موجود در زباله ها میباشد.
این روش در خنثی نمودن اثرات نامطلوب مواد زائد جامد و استفاده مجدد از مواد زائد آلی به عنوان کود و اصلاح کننده خاک بسیار موثر است، همچنین ترکیب مواد زائد جامد شامل مقدار زیادی مواد لازم برای تغذیه گیاهی است - %70 مواد آلی - . در این مقاله سعی شده است با بیان خلاصه ای از محتوی مزایا و معایب کمپوست آن را به عنوان بهترین گزینه اقتصادی - اجتماعی و زیست محیطی به مدیران ، مسئولان وکارشناسان مرتبط معرفی نمود.
.1 مقدمه
کودهای آلی به موادی گفته میشوند که از لاشه و بقایای حیوانی و گیاهی و فضولات حیوانات و انسان و زوائد زندگی آنها به وجود آمده باشد. بطور کلی کودهای آلی شامل کود سبز، کود حیوانی، انواع کمپوست و لجن فاضلاب است. تغذیه بهینه و مصرف متعادل کودها یکی از مهمترین و اقتصادیترین عوامل مؤثر در افزایش تولید محصولات زراعی و باغی و بهبود کیفیت آنهاست. اگرچه در بسیاری از موارد عناصر مورد نیاز گیاه برای تولید مناسب، در اکثر خاکهای زراعی وجود دارد، ولی بهرهبرداری مداوم به خصوص تلاش برای تولید حداکثر محصول در سالهای اخیر موجب بروز نارسائیهایی در برداشت محصول نا متناسب، چه از نظر کیفی و چه از نظر کمی شده است .
با توجه به افزایش جمعیت و تولید هرچه بیشتر مواد زائد آلی و بدنبال آن افزایش تقاضای محصولات کشاورزی، مصرف کودهای آلی مورد توجه خاصی قرار گرفته است .
تبدیل مواد آلی اولیه مانند بقایای گیاهی، فضولات دامی، زباله های شهری و لجن فاضلابها به کمپوست و مصرف آن در کشاورزی دارای اهمیت زیادی است، زیرا ضمن کاهش خطرات احتمالی ناشی از مصرف مستقیم آنها در کشاورزی نظیر آلوده شدن خاک به مواد سمی و انگلهای بیماریزا، استفاده از کمپوست موجبات بهبود خصوصیات فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی خاک ، افزایش سطح باروری خاک ، افزایش عملکرد کشاورزی در واحد سطح وجلوگیری از آلودگی منابع آب و خاک و اتلاف انرژی را فراهم میکند. استفاده از کمپوست همچنین از مصرف کودهای شیمیایی کاسته و در نهایت ، دستیابی به کشاورزی پایدار را هموار می کند .
تحقیقات انجام گرفته در وزارت کشاورزی آمریکا نشان داد که آزاد سازی نیتروژن از کود کمپوست به سرعت آزاد سازی کودهای شیمیایی نمیباشد. بطوری که در بیشتر حالات در حدود 25 درصد از نیتروژن در سال اول و در سالهای بعد هر ساله ده درصد آن آزاد میگردد و این بدین خاطر است که برخلاف کودهای شیمیایی، نیتروژن موجود در کودهای کمپوست، در جریان کمپوست شدن به صورت پیوندهایی با دیگر عناصر بخصوص کربن ظاهر میگردند .
کمپوست دارای مزایای فراوانی در کشاورزی می باشد که از مهمترین آنها می توان به موارد زیر اشاره کرد:
▪ مواد اصلی مغذی برای گیاه و عناصر کمیاب - میکروالمنت ها - زمین را بطور مداوم تامین می کند.
▪ با تامین مواد آلی خاک سبب بهبود خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک شده و میزان باروری اراضی کشاورزی را تا سطح قابل توجهی بالا می برد.
▪ قدرت نگهداری آب قشر زراعی خاک را افزایش داده و از نفوذ آب به لایه های پایین تر ویا از تبخیر سطحی آن ممانعت می کند -با فعال نمودن ریز جانداران درخاک شرایط مناسبی را برای آنها در خاک بوجود می آورد و حاصلخیزی خاک را افزایش می دهد.
▪ باایجاد خلل و فرج در آن نفوذ و عبور هوا را تسریع می کند و تهویه خاک را بهینه می سازد.
▪ درجلوگیری از فرسایش خاک موثر است.
▪ علاوه برکمیت، کیفیت محصولات را نیز از نظر بو و مزه بهبود می بخشد.
▪ حالت چسبندگی خاک را کاهش داده و از مقاومت خاک در مقابل ماشین آلات کشاورزی می کاهد و عملیات زراعی بر روی خاک با انرژی کمتر وراحت تر صورت می گیرد.
▪ باعث افزایش ریشه دوانی و ریشه زایی شده و درنتیجه جذب مواد افزایش می یابد.
▪ به علت بالا رفتن دما در طول دوره فرآوری عاری از ریز جانداران مضر و بذر علف های هرز می باشد.
.2 داده ها و روش تحقیق
.1,2 سابقه استفاده از کمپوست در کشور:
بهره گیری و کاربرد کود آلی در کشور ما از قدیم به شیوه سنتی و از طریق دفن برگ و خاشاک باغات و مزارع در زمین همواره رایج بوده است . با انباشت پهن دام بر روی هم و پس از تخمیر در پهن تازه ، مواد حاصله به صورت کود آلی جهت باروری خاک و افزایش بازدهی آن نیز از قدیم توسط کشاورزان ایرانی صورت می گرفته و هنوز نیز متداول است
.2,2 مزایای کار برد کمپوست:
بجز منافع بهداشتی و زیست محیطی تولید کمپوست کاربرد آن از مزایای متعددی برخوردار است که به طور خلاصه در زیر مشخص شده است .
2و2و.1 اصلاح خاک :
استفاده از کمپوست تاثیر مثبتی بر روی خواص فیزیکی خاک - مشروط بر آنکه به مقدار مورد نیاز استفاده شود ، داشته و بافت خاک های رسی و یا شنی تعدیل یافته و به شنی رسی یا رسی شنی تبدیل می شود . این امر یک اقدام سازنده در بهبود کیفیت فیزیکی خاک و در نتیجه ازدیاد محصول در واحد سطح خواهد شد .
با مصرف 100 تن کمپوست در هر هکتار از مزارع می توان تغییراتی در خلل و فرج خاک تا میزان 10 درصد بوجود آورد . مصرف کمپوست با افزایش خلل و فرج خاک موجب ایجاد عمل بهتر تهویه در خاک شده و هوای مورد نیاز موجودات زنده خاک نیز تأمین می گردد . بطورکلی دراراضی که بافت آنها سبک است،آب به سرعت ازدسترس گیاه خارج شده ودرزمین های با بافت سنگین قابلیت نفوذ پذیری آب کمترمی شود.درهردووضعیت بامصرف کمپوست تغییرات مثبتی ایجاد می شود.
مصرف کمپوست علاوه بر اصلاح فیزیکی خاک ، از نظر ارزش معدنی آن جهت رشد گیاه نیز بسیار مؤثر است. تأثیرافزایش کمپوست همراه بافزایش کود های معدنی در ازدیاد رشد گیاه به مراتب بیش از تأثیر کود های معدنی که به تنهایی مورد استفاده قرار می گیرند می باشد .
بعلاوه ، کمپوست موجب تثبیت نسبت کربن به ازت در خاک می گردد . استفاده از کمپوست موجب نگهداری آب در خاک کشاورزی و تنظیم رطوبت آن می شود . هوموس موجود در کمپوست قادر است 2 تا 6 برابر وزن خود آب جذب نماید این امر بخصوص در مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری سبب می گردد که آب ذخیره شده و بیهوده در اثر تبخیر زیاد به هدر نرود . کاهش فرسایش خاک نیز با کاربرد کمپوست از منافع بی شمار استفاده از این محصول است . استفاده از 400 تن کمپوست در هر هکتار ، فرسایش خاک راکه دراثر بادوآب پدید می آیدتاحدود 95 درصد کاهش می دهد
2و2و.2 کشاورزی:
کمپوست تخمیر شده کاملاً از مواد زاید خارجی عاری است . در صورتیکه کاربرد کود های حیوانی و گیاهی مورد مصرف در اراضی زراعی ناخالص بوده و حاوی مقادیر زیادی تخم علف های هرز و انگل های مضر می باشند . از سوی دیگر چون اکثر خاک های زراعی جمهوری اسلامی ایران حالت قلیایی دارند و مواد غذایی در این وضعیت غیر قابل جذب می باشند . استفاده از کمپوست این شرایط را کاهش داده و با ایجاد محیط اسیدی مناسب قدرت جذب مواد غذایی را افزایش می دهد . مصرف کمپوست نه تنها موجب افزایش محصولات کشاورزی می گردد ، بلکه در افزایش کیفیت آنها نیز مؤثر است . این مطلب بوسیله بسیاری از محققین تأیید شده است
