بخشی از مقاله
چکیده
تغییرات کاربری اراضی یکی از فاکتورهای مهم در تغییر جریان هیدرولوژیک، فرسایش حوضه و انهدام تنوع زیستی میباشد. لذا میتوان با اطلاع از روند تغییرات کاربری اراضی در راستای هدایت اکوسیستم به سمت تعادل قدم برداشت. در این میان تکنیک سنجش از دور به دلیل ویژگیهای خاص از اهمیت ویژهای برخوردار است. در این مطالعه از دادههای ماهواره IRS2007 استفاده گردید. برای تهیه تصویر مورد نظر به سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح مراجعه شد.
در این راستا از GPS و نرمافزارهای ArcGIS10، ENVI4.7، PCI Geomatica10 و eCognation5 استفاده شد. پس از اعمال پیشپردازش - تصحیحات هندسی، اتمسفریک و رادیومتریک - ، با استفاده از روش شیگرا، کاربریهای سطوح آبی، شهری، زراعت آبی، باغ، شورهزار و بایر با دقت 0/94 درصد استخراج گردید.
نتایج بیانگر این است که 9/52 درصد از سطح اراضی را اراضی بایر، 11/68 درصد از اراضی را اراضی شهری، 37/43 درصد از اراضی را اراضی شورهزار، 11/95 درصد از سطح اراضی را سطوح آبی، 25/22 درصد از سطح اراضی را زراعت آبی که در این میان کمترین سطح مربوط به کلاس کاربری باغ میباشد 4/20 - درصد - .
نتایج حاصله نشاندهنده این بود که دادههای ماهوارهای این قابلیت را دارا هستند که با صرف کمترین انرژی و هزینه در مقیاسهای وسیع نوع و سطح کاربریهای مختلف را با دقت بالا تولید نمایند.
-1مقدمه
داشتن آمار و اطلاعات بهنگام، لازمه مدیریت صحیح عرصههای طبیعی میباشد. یکی از مبانی مدیریت منابع طبیعی، اطلاعات مربوط به نقشههای تغییرات کاربری اراضی1 میباشد. با توجه به هزینه بالا و بهنگام نبودن تهیه این نقشهها به وسیله عملیات زمینی، در سالهای اخیر استفاده از تصاویر ماهوارهای به عنوان روشی برای این کار مطرح شده است.
در واقع کاربری اراضی به مفهوم انواع بهرهبرداری از زمین به منظور رفع نیازهای گوناگون انسان تعبیر میشود. یکی از پیششرطهای اصلی برای استفاده بهینه از زمین، اطلاع از الگوهای کاربری اراضی و تغییر آن در طول زمان است. امروزه، به منظور برنامهریزی موفق و اجرای کارآمد برنامهها، مدیران و تصمیمگیران نیازمند اطلاعات بهنگام و دقیق از نسبت کاربریهای اراضی هستند
نقشههایی که نمایشگر چنین فعالیتهایی در سطوح مختلف زمین باشند، نقشه کاربری اراضی نامیده میشود. روشهای مختلفی برای استخراج نقشه کاربری اراضی وجود دارد که در این میان تکنیک سنجش از دور2 به دلیل ویژگیهای خاص از جمله دید وسیع، یکپارچگی، استفاده از قسمتهای مختلف طیف انرژی الکترومغناطیسی برای ثبت خصوصیات پدیدهها، دوره بازگشت کوتاه و امکان به کارگیری سختافزارها و نرمافزارها و کمهزینه بودن و سریعتر بودن بررسی و نیز فراهم کردن امکان پایش منطقه در گذشته از اهمیت ویژهای برخوردار است.
از جمله کارهایی که در زمینه تغییرات کاربری اراضی انجام شده میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
محمودزاده - 1383 - در پی بررسی تغییرات ایجاد شده در تبریز از تصاویر ماهوارهای لندست و شاخص پوشش گیاهی استفاده کرده و روشهای تفریق باندها و تجزیه به مولفههای اصلی را به کار برده و نتیجه گرفته که تغییرات توسعه فیزیکی شهر باعث کاهش فضای سبز می شود.
احدنژاد - 1379 - با استفاده از تصاویر ماهواره لندست به مدلسازی تغییرات کاربری با شاخص زیان باری در منطقه مراغه پرداخت و روند تخریب مناطق کشاورزی و باغات اطراف مراغه را در اثر توسعه فیزیکی این شهر به زیان محیط زیست ارزیابی و مدل سازی نمود.
فیضیزاده و همکاران - 1386 - با پردازش تصاویر ماهوارهای سنجنده +ETM ماهواره لندست 7 نقشه کاربری اراضی شهرستان ملکان را با دقت %92 تهیه کردند. این محققین نتیجه میگیرند تصاویر سنجش از دور کارایی بالایی در مطالعات وضعیت کاربری را دارا هستند.
زو - Zhou - و همکاران - 2005 - تغییرات و پراکندگی فضای سبز شهرهای »بالتیمور« و »مریلند« را با استفاده از تصاویر ماهوارهای بررسی کرده و نقشه کاربری اراضی را استخراج کردند. آنها با هدف محاسبه کلیه مشخصات هندسی به روشهای طبقهبندی شیگرا در محیط نرم افزار حرفهای eCognation استناد و پس از تحلیل نتایج بر کارآمدی روشهای دانشپایه صحه گذاشتند.
زبیر و اپیمی - 2006 - - Zubair & Opeyemi - برای بررسی پوشش و نوع کاربری اراضی در منطقه ایلورین1 در کره از تصاویر ماهوارهای لندست استفاده کرده و با به کارگیری روش تحلیلی زنجیره مارکوف و روش کانونی برای پیشبینی تغییرات و سایر روشها و مراحل متعارف، همپوشانی، طبقهبندی و با استفاده از نرمافزارهایی مانند ArcView و ArcGIS در نهایت نقشه کاربری اراضی منطقه مورد مطالعه را ترسیم کردهاند.
ناقامانی و راماچاندران - 2004 - - Nagamani & Ramachandran - نقشه کاربری اراضی و پوشش اراضی ناحیه پوندی چاری را با استفاده از تصاویر ماهوارهای و GIS تهیه نموده و نتیجه میگیرند که دادههای سنجش از دور دارای قابلیت بینظیری برای استخراج کاربریهای اراضی و کشف تغییرات هستند. آنها در محدوده مورد مطالعه دریافتند که اراضی زراعی به نفع اراضی مسکونی در حال کاهش است.
