بخشی از مقاله
چکیده
با توجه به آن که سوخت های فسیلی خطرات بسیاری برای جوامع بشری به همراه دارد و همچنین از دسته انرژی های غیر قابل تجدید می باشند، یکی از منابع در دسترس به منظور کاهش حجم پسماند و تولید انرژی راکتور بیوگاز می باشد. در این پژوهش از معیارهایی نظیر، شیب، جهت، زمین شناسی، کاربری اراضی و ... به منظور مکانیابی استفاده شد و همچنین بااستفاده از نرم افزار ARCGIS ،فرایند تحلیل سلسله مراتبی و روی هم گذاری به روش فازی مناسب ترین محل برای استقرار راکتور تعیین گردید.
.1مقدمه:
استفاده از منابع تجدید پذیر یکی از اصول توسعه پایدار به شمار می رود و بیوگاز یکی از منابع انرژی قابل تجدید می باشد. بیوگاز را میتوان در مجامع روستایی به جهت مصارف خانگی شامل پخت و پز، تهیه آب گرم وغیره مورد بهره برداری قرار داد .[4] بیوگاز یکی از جایگزین های مناسب برای سوخت های فسیلی است که با بکارگیری آن می توان منابع زیست محیطی را حفظ نمود و از جنگل زدایی، تخریب اراضی و بیابان زدایی جلوگیری کرد، بیوگاز به دلیل سالم سازی محیط زیست و همچنین تولید انرژی و کود مرغوب و قابلیت ایجاد آن در جوامع بشری از اهمیت بالایی برخوردار است.[3] مشکل انتخاب محل دفع مواد زاید همواره گریبانگیر بشر بوده است، انتخاب مدفن نامناسب سبب آلودگی آب، خاک و هوای منطقه می شود.
به رغم افزایش تلاش برای کاهش زباله از منبع و نیز بازیابی و بازیافت مواد زاید جامد، دفن مواد زاید در لندفیل همچنان به عنوان رایج ترین روش به کار گرفته شده می باشد
دفن پسماند ها همواره به عنوان یکی از مشکلات اولیه مسئولین خدمات شهری محسوب شده است. مخاطرات زیست محیطی و بهداشتی دفن پسماندها به دلیل ارتباط آن با زندگی بشر نیاز به کنترل و اعمال سیستم مدیریت ویژه ای دارد که در فرآوری توسعه و افزایش جمعیت پیچیدگی های بیشتری می یابد
لندفیل1 تسهیلات فیزیکی اند که برای دفن مواد زاید باقیمانده در خاک های سطح زمین به کار می رود مواد زاید جامد که قابل بازیافت و با استفاده مجدد نیستند و نیز مواد باقی مانده بعد از تسهیلات بازیافتی در لندفیل قرار می گیرند، لندفیل شکلی از مدیریت مواد زاید جامد است که هیچ کس آن را نمی خواهد اما، هرکس به آن نیاز دارد، حقیقتا ترکیبی از روش های مدیریت مواد زاید جامد که نیاز به دفن زباله نداشته باشند، وجود ندارد
عدم توجه به برنامه ریزی و مدیریت صحیح پسماند می تواند موجب آلودگی منابع آب زیرزمینی، خاک و همچنین هوا در سطح وسیع گردد. با توجه به رویکرد کلی مدیریت جامع پسماند یکی از مراحل اساسی و محورهای اصلی در مدیریت مواد زاید بحث مکانیابی می باشد
هدف نهایی از مکانیابی دستیابی به مناسب ترین محلی است که کمترین اثرات سوءرا برای محیط زیست و منابع طبیعی اطراف و از نظر اقتصادی کم هزینه ترین و از دیدگاه مهندسی نیز بهترین ویژگی را دارا باشد .[5] طی عملکرد مکانیابی باید فاکتورهای محیطی، اقتصادی، سیاسی-اجتماعی بطور جامع در نظر گرفته شوند اما نکته مهم اینست که مخالفت های سیاسی-اجتماعی برای انتخاب لندفیل بزرگترین مانع برای مکانیابی سایت دفن زباله محسوب می شود
هدف از انجام این مطالعه این است که با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی، فرآیند تحلیل سلسله مراتبی، بهترین محل دفن زباله جهت استخراج بیوگاز در شهرستان نجف آباد با توجه به معیارهای مورد نظر شناسایی و بررسی گردد.
.2مواد و روش ها:
1-2 منطقه مورد مطالعه:
شهر نجف آباد در طول جغرافیایی 51 درجه و 22 دقیقه شرقی و عرض جغرافیایی 32 درجه و 38 دقیقه شمالی و ارتفاع متوسط 1650 متری از سطح دریا قرار گرفته است - شکل. - 1 میانگین بارندگی، دمای سالیانه و رطوبت نسبی این شهر به ترتیب 159 میلیمتر، 14/7 درجه سانتی گراد و 46/9 درصد است که نشان از اقلیم نسبتا خشک دارد - شریفی و همکاران، . - 1390 این شهر در حال حاضر مرکز شهرستان نجف آباد بوده و با حدود 274393 نفر جمعیت سومین شهر پرجمعیت استان اصفهان میباشد
منطقه مورد مطالعه شکل - - 1
2-2 روش کار:
در این پژوهش روش کار بر مبنای مطالعات کتابخانه ای و میدانی منطبق بر نرم افزار سیستم اطلاعات جغرافیایی بنا نهاده شده است به طوری که قوانین و روش کار از طرق مختلف مانند منابع معتبر از جمله مقالات، کتب مربوطه و سازمان های ذیربط از جمله سازمان محیط زیست و سازمان پسماند شهری شهرستان نجف آباد، جهاد کشاورزی شهرستان نجف آباد جمع آوری شده است، این قوانین و روش کار شامل روش های تهیه نقشههای لازم برای اجرای پروژه و همچنین معیار و شاخص هایی می باشد که به تفصیل توضیح داده خواهد شد.
در انجام پژوهش ابتدا از لایه رقومی ارتفاعی شهرستان نجف آباد جهت تهیه ی لایه شیب و لایه جهت استفاده شد به طوری که با استفاده از نرم افزار ARCGIS و دستور slope از بخش 3D Analyst، لایه ی شیب و سپس با اجرای دستور aspect لایه جهت تهیه شد. با استفاده از تصویرماهواره ای ETM اقدام به تهیه لایه کاربری اراضی در 6 بخش که عبارتند از مناطق کوهستانی، مسکونی، پوشش گیاهی - مناطق کشاورزی - ، راهها، مناطق بایر و مناطق صنعتی شده است.
با توجه به نیاز پروژه در مکانیابی محل دفن پسماند نیاز به تهیه لایه های ثانویه از جمله فاصله از مناطق مسکونی، فاصله از مناطق کشاورزی، فاصله از راه ها، فاصله از مناطق حفاظت شده، فاصله از خطوط انتقال نیرو و فاصله از آب های زیرزمینی و نقشه زمین شناسی داریم که با استفاده از دستور Distance در نرمافزار ARC GIS10.2 تهیه شد.
بعد از آنکه تمامی لایه های مربوطه به انجام تحقیق آماده شده باید طبقه بندی شود یعنی با توجه به استاندارد مربوطه نسبت به اعمال فاصله و حریم مجاز در هر لایه اقدام گردد بدین منظور از نرم افزار ARCGIS و دستور Spatial Analyst Tools برای طبقه بندی لایه های استفاده شد.
استاندار برای هر یک از لایه ها در سازمان محیط زیست تعریف شده و به شرح زیر است: حداقل فاصله محل دفن پسماند از مناطق مسکونی 1000 متر معادل 1 کیلومتر باشد. حداقل فاصله محل دفن پسماند از راه ها و جاده ها 300 متر باشد.
حداقل فاصله محل دفن پسماند از مناطق چهارگانه تحت مدیریت سازمان 1000 متر باشد و معادل 1 کیلومتر باشد. حداقل فاصله محل دفن پسماند از خطوط انتقال نیرو 500 متر باشد.
حداقل فاصله محل دفن پسماند از آب های زیر زمینی چا ه ها قنات ها 400 متر باشد.
1-2-2مدل تحلیل سلسله مراتبی :
بعد از آماده شدن همه ی لایه ها باید بر اساس مدل مربوطه مکانیابی را انجام داد، مدل AHP ابتدا نیازمند وزن دهی به هر کدام از لایه ها هست مدل تحلیل سلسله مراتبی توسط فردی عراقی به نام ساعتی در سال 1970 پیشنهاد شد این روش مانند آنچه در مغز انسان انجام می شود، به تحلیل مسایل می پردازد. AHP تصمیم گیرندگان را قادر می سازد اثرات متقابل و همزمان بسیاری از وضعیت های پیچیده و نامعین را تعیین کنند.
برای اجرای فرایند تحلیل سلسله مراتبی، هر پرسشنامه جداگانه در محیط نرم افزار Expert choice.11 وارد شد و به ازای هر پرسشنامه وزنی برای هر نقشه اختصاص یافت.
لازم به ذکر است ضریب سازگاری در اجرای مدل تحلیل سلسله مراتبی برابر با 0/073 گزارش شد.
