بخشی از مقاله
چکیده
بازار ایرانی یکی از فضاهای واجد ارزش شهری در گذشته و همچنین در حال حاضر می باشد که روزگاری قلب تپنده شهر ها بوده اند . این ساختار با کلیتی یکپارچه در تشکیل یک سیستم منسجم با خود و بافت پیرامونی اطرافش دارای کارکردی پویا بوده است. مساله و دغدغه مطرح، کاهش انسجام راسته های بازار با ساختار اصلی بازار و بافت پیرامونی آن بوده که این یکپارچگی بالطبع انسجام را در کارکرد، کالبد، استخوان بندی و از طرفی در الگوی حرکت و دسترسی در بازار فراهم می آورد که رویکرد و نوع مداخله متفاوتی را ایجاب می نماید.
هدف از این مقاله بررسی و تحلیل رابطه و تاثیر متقابل سیستم یکپارچه بازار ایرانی و محلات پیرامون آن بر یکدیگر می باشد که به موجب ایجاد شرایط سکونتی و سرزندگی در بافت محلات مجاور بازار ایرانی بایستی به دنبال توجه و حساسیت خاصی در برخورد با این بافت ها بوده و بتوان مانع از روند رو به اضمحلال بازار ایرانی نیز گردید.
در نگرش سیستمی به مجموعه یکپارچه بازار و بافت محلات پیرامون آن اهمیت سازمان فضایی و ساختار بازار ایرانی در بافت های قدیم شهر و رابطه قوی آن با محلات آشکار می گردد.. این مساله و چالش های پیش روی آن از این جهت حایز اهمیت بوده است که از بین رفتن بخشی از ساختار بازار به موجب عدم شناخت نوع و رویکرد مداخله صحیح در بافت های پیرامونی بازار، منجر به گسترش فرسودگی و روند افزایش اراضی مخروبه حاصل از انفصال از بازار گردیده است.در این تحقیق به روش تحلیل محتوا و بررسی عکس های هوایی سال های مختلف روند کاهش انسجام مورد بررسی قرار گرفته است.
بازار ایرانی:
تعاریف بازار با توجه به مقوله حرکت:
در رویکرد این پژوهش در ادبیات موضوع، دومفهوم به طور ویژه مورد بررسی قرار می گیرند: نخست »ساختار« که پیشتر بازار به عنوان عنصری کلیدی در آن مطرح شد و سپس »پویش« یا حرکت که به نقش عناصر اصلی تشکیل دهنده ساختار شهر و تأثیر آنها در ایجاد حرکت می پردازد - جدول. - 1 در تعریف بهزادفر - 1388 - ، نقش ارتباطی بازار و حرکت و تردد در آن به موجب اتصال به دروازه های شهر و قرارگیری در استخوانبندی شهر بوده که حرکت را در خود به همراه داشته است. در تعریف بیگلری - 1378 - ، نیز به نقش بازار به عنوان ستون فقرات شهر و جایگاه آن در استخوانبندی شهر اشاره شده است که عامل حرکت در آن می باشد.
با توجه به موارد ذکر شده تأکید اصلی بر نقش بازار در ساختار شهر عامل قرارگیری بازار در مسیر های تردد روزانه مردم می باشد.در رابطه با گردش و حرکت های بی تکلف در بازار تعاریفی به شرح ذیل ارائه می شود: در رابطه با ریشه یابی لغت بازار در فارسی میانه به آن »وازار« و در فارسی پهلوی »واچار« و در فارسی هخامنشی به آن »آباکاری« گفته می شد که مرکب از »آبا« به معنی محل اجتماع و »کاری« به معنی چریدن و گردیدن است و این تنها در صورتی امکان پذیر است که شرایط گردیدن و انگیزه آن در بازار وجود داشته باشد که این انگیزه به کاربری ها و فعالیت های موجود و مقاصد درون و خارج از بازار مربوط می شود، که تمامی این ها در صورتی امکان پذیر بوده که بازار بر سر راه عبورهای روزانه مردم قرار داشته و ارتباط چهره به چهره را مقدور می ساخته است.
در تعریف سعیدنیا - 1389 - ، نکته اصلی وجود تجربه های فضایی متنوع در بازار می باشد که هیلیر - 1996 - از آن به محصول جانبی حرکت یاد کرده است و بازار به موجب این ویژگی خاص خود جاذب حرکت در درون خود بوده است. بهزاد فر - 17:1388 - در این رابطه معتقد است که از آنجا که امتداد بسیاری از بازارهای شهرهای بزرگ به یک میدان عمومی متصل می شد، بازار نقش راه "میان بر" برای رفتن از یک بخش شهر به بخش دیگر را نیز ایفا می کرد، پس بسیاری بودند که از بازار عبور می کردند، بدون این که خریدار یا فروشنده باشند.
در اینجا نیز به نقش موقعیت بازار در بافت پیرامون خود و قرارگیری در مسیر راه های مهم و مراکز مهم شهری اشاره دارد که منجر به تبدیل بازار به عنوان مسیر میانبر زدن در ذهن شهروندان گشته و سهم عظیمی از تردد ها را، به موجب این نقش دارا بوده است. جهت تشریح بازار و کلیت منسجم آن در ادامه سیستم بازار و بافت پیرامونی مورد بررسی قرار گرفته است.
سیستم یکپارچه بازار ایرانی:
بازار ایرانی دارای دو راسته اصلی و فرعی می باشد که راسته فرعی به صورت محوری با مقیاس محلی در بین محلات کشیده می شده و راسته اصلی که بدنه و پیکره بازار را تشکیل می دهد. این دو مجموعه به صورت سیستماتیک با زیر مجموعه های خود و با کل مجموعه - محله،راه های مرتبط با بازار، کاربری های پیرامونی - در ارتباط می باشند.
بازار علاوه بر پویایی و رونق تجاری و خدماتی به دلیل واقع بودن در میانه بافت مسکونی قسمتی از پویایی و حضورپذیری خود را مدیون تردد و سرزندگی محلات مسکونی پیرامونی خود می باشد از این رو هر گونه تغییری در هریک از دو جز اصلی بافت - بازار و محلات - منجر به تغییر در دیگری نیز می شود - معماریان، . - 1388 هم اکنون نیز شاهد شکلگیری این تغییرات و تاثیر نامطلوب تغییرات بازار بر محلات مجاور خود می باشیم. منظور از سیستم یکپارچه کلیت بازار مجموعه راه های منتهی به بازار در پیرامون خود، بافت محلات ، کاربری های موجود و سایر راسته های متصل به بازار می باشد. مجموعه این عوامل بایستی با یکدیگر در انسجام و اتحاد بوده تا کارکرد این سیستم منحل نگردد. - تصویر. - 1
