بخشی از مقاله
چکیده
کانسار مسکات در 22 کیلومتري غرب انارك و در داخل سنگ هاي آتشفشانی ائوسن قرار دارد. سنگ هاي آتشفشانی یادشده بر پایه مشاهدات صحرایی و مطالعات آزمایشگاهی قابل تفکیک به تراکی آندزیت، آندزیت، آندزیت - بازالت و رخنمون هاي کوچکی از آذرآواري ها به صورت توف هستند. کانی سازي مس بصورت رگه-رگچه هاي نامنظم و پراکنده با بافت پرکننده فضاي خالی و جانشینی است که بطور عمده محدود به واحد آتشفشانی می باشد. دگرسانی هاي کربناتی، سیلیسی و رسی ضعیف در سنگ هاي میزبان رخ داده است که از این میان کربناتی شدن غالب بوده و در ارتباط مستقیم با رگه هاي سولفیدي مس می باشد. چینه کران بودن و پاراژنز ساده با چیرگی کالکوسیت بعنوان کانه اصلی با مقدار کمی کوولیت، دیژنیت، آزوریت، مالاکیت و کوپریت از ویژگی هاي بارز این کانسار است . کانی هاي غیرفلزي همراه شامل کلسیت و کوارتز است. بر اساس ویژگیها ي شناساییشده کانسار مس مسکات قابل مقایسه با کانسارهاي مس نوع مانتو می باشد.
کلیدواژهها: مسکات، غرب انارك، ایران مرکزي، میزبان آتشفشانی، ژنز، کانسارهاي نوع مانتو.
مقدمه
کانسارهاي مس نوع مانتو در شیلی به عنوان سومین منبع مس، پس از سیستم هاي پورفیري و IOCG به شمار می آیند . میزان عیار مس در این کانسارها از 0/85 تا 3/5 درصد متغییر است . - Maksaev and Zentilli, 2002 - این نوع کانسارها در شیلی، شکل چینه کران داشته و در مجموعه سنگ هاي آتشفشانی ژوراسیک و کرتاسه تشکیل شده اند . همراهی تعداد زیادي کانسار در مجاورت یکدیگر از ویژگی بارز این کانسارها است - Kirkham, 1996; Cabral and . - Beaudoin, 2007; Kojima et al., 2009 کانسارهاي مس نوع مانتوي شیلی، در کانادا به نام سنگ هاي آتشفشان رد بد - Volcanic Red Bed - و در آمریکا تیپ کویناوي - Keweenaw - نام گرفته اند . - Kirkham, 1996 -
از این تیپ کانسارها در ایران تاکنون در بخش شمالی کمان ارومیه -دختر، کمربند ولکانوپلوتونیک البرز-آذربایجان و در بلوك لوت چند مورد گزارش شده است که سن سنگ میزبان بیشتر آنها ائوسن پایانی است - علیزاده و همکاران، ; 1389 سامانی، . - 1381 همچنین در پهنه سنندج -سیرجان نیز این تیپ کان هزایی با سن کرتاسه زیرین معرفی شده است - بویري و همکاران، . - 1388 مهمترین کانسارهاي تیپ مانتو که در ایران شناخته شد هاند کانسارهاي مس منطقه عباس آباد درشمال شرق پهنه سبزوار هستند . - Khadem, 1964 ; Kirkham, 1996 - کانسار مسکات در غرب انارك و در داخل سنگ هاي آتشفشانی ائوسن واقع شده است. یا ن سنگ ها ي آتشفشانی شامل مجموعه اي از ولکانیک ها و ولکانوکلاست یکائوسهناي است که بصورت هم ش یب بر رو يی ک واحد کنگلومرایی به سن کرتاسه بالایی- پالئوسن قرار میگیرد.
واحد میزبان کانه زایی شامل طیفی از تراکی آندزیت، آندزیت تا آندزیت بازالت و رخنمون هاي کوچکی از آذرآواري ها به صورت توف می باشد. بافت آمیگدالوئی دال و پورف یري از ویژگی هاي آندزیت و آندزیت -بازالت در این محدوده است و حفره ها در بیشتر موارد با سیلیس، کانی هاي برون زاد مس و گاه کانی هاي کربناتی پر شده است. دگرسانی ها شامل کربناتی شدن، سیلیسی شدن و رسی شدنم ی باشند که گسترش چندانی ندارند و از شدت کمی برخوردارند و محدود به زون مینرالیزه هستند. این کانسار از نظر ساخت و بافت، کانی شناسی، محیط تکتونیکی، دگرسانی و گانگ همراه به کانسارهاي تیپ مانتو در شیلی شباهت دارد.
روش مطالعه
بررسی هاي صحرایی در منطقه مسکات با نمونه برداري از واحد داراي کانه زایی و تهیه نقشه زمین شناسی با مقیاس 1/25000 صورت پذیرفت. مطالعات میکروسکوپی مربوط به سنگ شناسی، ساخت و بافت و کانهنگاري با تهیه و بررسی 12 مقطع نازك و 8 مقطع صیقلیاز نمونه ها ي سطح ی انجام گرفته است. ترکیب شیمیایی واحدهاي سنگی منطقه نیز توسط انجام تجزیه ICP-OES در آزمایشگاه زرکاوان کرج - تعداد 18 نمونه - تعیین شده است. سپس ویژگی ها ي شناسا ییشده این کانسار با یپت ها ي مشابه در دنیا مقایسه شد و در نهایت ژنز احتمالی کانسار تعیین گردید.
بحث
در کانسار مسکات یک واحد ولکانیکی با ضخامت میانگین 250 متر و طول 3/5 کیلومتر میزبان کانه زایی است. کانه زایی در دو محل با ابعاد 160*150 متر مشهود می باشد. این واحد از سنگ هاي آتشفشانی تراکی آندزیت، آندزیت تا آندزیت بازالت به رنگ خاکستري با بافت پورفیري متوسط دانه تشکیل یافته است. کانه زایی اصلی مس به شکل رگه - رگچه هاي پراکنده و نامنظم با بافت پرکننده فضاي خالی می باشد - شکل . - 1-A کالکوسیت معمولترین کانیفلزي است و سایر کانی ها شامل کوولیت، دیژنیت، آزوریت، مالاکیت و کوپریت می باشد - شکل . - 1–B دگرسانی ها شاملکربناتی شدن، سیلیسی شدن و رسی شدن با غالب بودن کربناتی شدن م ی باشد که از شدت و گسترش کم ی برخوردار می باشد - شکل - .2-Aتمامی ویژگی هایی که در مورد کانسار مسکات در بخش هاي بالا بیان شد، موجب شد که به منظور مقایسه و تعیین نوع کانه زایی و مدل زایشی آن، به مطالعه و مقایسه کانسارهایی پرداخته شود که در سنگ هاي آتشفشانی تشکیل شده اند. از مقایسه با ذخایر سولفید توده اي پرهیز می شود، چون نه از نظر پاراژنز کانیایی و نه از نظر بافت شناسی نقاط مشترك بین این کانسار و کانسارهاي سولفید توده اي دیده نمی شود. بدین منظور، با توجه به شواهد بیان شده در مورد مسکات، کانی سازي در این کانسار با سه نوع کانسار مقایسه می شود:
-1 کانسارهاي مس نوع میشیگان
-2 کانسارهاي مس در طبقات سرخ آتشفشانی
-3 کانسارهاي مس نوع مانتو
-1 کانسارهاي مس تیپ میشیگان
گیلبرت و پارك - 1997 - از دو نوع کانسارهاي مس آندزیتی -بازالتی و کانسارهايمس آندزیتی نام برده اند. کانسارهاي نوع کویناوي که به کانسارهاي مس نوع میشیگان نیز معروفند و در شبه جزیره کویناوي - میشیگان شمالی - یافت می شوند، در گروه کانسارهاي مس آندزیتی -بازالتی قرار می گیرند. در این کانسارها مس طبیعی کانه اصلی است و به طور فرعی، کانه هاي کالکوسیت و دیژنیت نیز حضور دارند که در هر دو نسبت فلز به گوگرد بالا است. مس طبیعی در این گونه کانسارها همراه با نقره است که این موضوع نیز نشانگر پایین بودن فشار بخشی گوگرد است.
