بخشی از مقاله
چکیده
امروزه توسعه بی رویه فعالیت هاي اقتصادي انسان از یک سو و اتکاي بی واسطه و وابستگی معیشتی قشر کثیري از جمعیت رو به رشد جهان به طبیعت از سوي دیگر، مسائل و مشکلات زیست محیطی زیادي را براي حیات بشر به وجود آورده است. بنابراین موضوع داشتن حق محیط زیستی سالم براي نسل فعلی و آینده موضوعیت یافت.
کارآفرینی اجتماعی به عنوان مأموریتی اجتماعی و انسان دوستانه یکی از راهکارهایی می باشد که جهت حل برخی مسائل و آسیب هاي اجتماعی چون تخریب زیست محیطی، به کار گرفته میشود چرا که کارآفرین اجتماعی فردي است که با رفتار کارآفرینانه به جاي کسب ثروت شخصی، به دنبال منفعت اجتماعی و عمومی است. در این مقاله ضمن بررسی مفاهیم کارآفرینی اجتماعی، به جایگاه و نقش کارآفرینان اجتماعی در جهت حفظ محیط زیست به عنوان کلیدي اساسی در جهت نیل به اهداف توسعه پرداخته شده است و در پایان نیز راهکارهایی نیز در جهت دستیابی به این مهم پیشنهاد گردیده است.
مقدمه
بقاي بشر بر روي این کره خاکی، بستگی کامل به حفاظت از محیط زیست دارد و این حقیقتی غیر قابل انکار است. لکن ضرورت این محافظت نباید دغدغه یک یا چند کشور تلقی شود، زیرا علی رغم آن که کشورها به وسیله مرزها از همدیگر جدا می شوند اما محیط زیست مرز نمی شناسد تا در آن محصور شده و آثار تخریب آن از کشوري به سایر کشورها سرایت نکند.
فاجعه هاي زیست محیطی که هر از گاهی در گوشه و کنار جهان رخ می دهد، اغلب حاصل فعالیت هایی است که بشر به ویژه از یکصد سال قبل در راه رسیدن به توسعه و رفاه، و در طی فرآیند صنعتی شدن انجام داده و باعث تخریب محیط زسیت شده است - ارشدي، . - 1383 توسعه بی رویه فعالیت هاي اقتصادي انسان از یک سو و اتکاي بی واسطه و وابستگی معیشتی قشر کثیري از جمعیت رو به رشد جهان به طبیعت از سوي دیگر، روز به روز از تنوع طبیعی اکوسیستم ها و زیست گاه ها می کاهد و محدودیت هاي بیشتري را براي زندگی و بقاي حیات وحش فراهم می کند.
- پاداش و همکاران، . - 1389 مسائل و مشکلات زیست محیطی یکی از مهمترین نگرانی و دل مشغولی هاي انسان هزاره ي سوم است که البته بسیاري از این مسائل ناشی از رفتارهاي نامناسب زیست محیطی خود انسان هاست. به نحوي که گفته می شود این رفتارهاي نامناسب به طور چشمگیري در چالش هاي زیست محیطی جهانی نقش دارند - Klöckner, 2013 -
بحث محیط زیست و آلایش آن دیرزمانی است که دیگر تنها مشکل صنایع و سازمان یا مشکل ملی تلقی نمی شود. در حال حاضر دنیا با بحران هاي زیست محیطی روبرو است به طوري که دیگر موانع و مشکلات محیط زیستی ناشی از توسعه مورد پذیرش جهانی نیست - Farashi, 2010 - با توجه به محدودیت منابع مالی و اقتصادي و در نتیجه عدم امکان حفاظت از این منابع در سطح گسترده، اجراي طرح ها و برنامه هاي حفاظت از اکوسیستم ها و بوم نظام ها ضروري شد - پاداش و همکاران، . - 1389 کارآفرینی اجتماعی که امروزه به مفهوم مأموریتی اجتماعی و انسان دوستانه از طریق فعالیت هاي مختلف کسب و کار مدنظر قرار می گیرد، به عنوان یکی از راهکارهاي حل برخی مسائل و آسیب هاي اجتماعی توجه شده است.
کارآفرین اجتماعی به فردي گفته می شود که با رفتار کارآفرینانه به جاي کسب ثروت شخصی، به دنبال منفعت اجتماعی یا عمومی است. بنابراین به فرآیند شناسایی، کشف، خلق، ارزیابی و بهره برداري از فرصت ها به منظور رفع مشکلات و دغدغه هاي اجتماعی بدون چشم داشت به منافع مادي شخصی، کارآفرینی اجتماعی گفته می شود - عزیزي و ملایجردي، . - 1396 از این رو کارآفرینی اجتماعی منجر به تغییر جامعه براي داشتن زندگی بهتر می شود.
کارآفرینی اجتماعی مردم را درباره محیط زیست آموزش خواهد داد و به آن ها می آموزد که مسئولیت بهبود زندگی و حفظ و صیانت از مواهب طبیعی که در اختیار دارند بر عهده خودشان است لذا کارآفرینی اجتماعی به عنوان مسیري براي حل مشکلات اجتماعی، ایجاد ارزش اجتماعی و افزایش رفاه انسان ها شناخته شده است از این رو کارآفرینان اجتماعی حامی محیط زیست، ثروت آفرینان آینده هستند که مسائل زیست محیطی را در استراتژي سازمانی خود جاي داده و خلق ارزش افزوده را در مسیر کمترین اثرات جانبی بر جامعه و محیط زیست در دستور کار خود قرار می دهند. بنابراین یافتن راهکارهایی که بتواند سبب شتاب توسعه ي کارآفرینی اجتماعی و در نتیجه توسعه ي اجتماعی در راستاي حفاظت از محیط زیست مهم و ضروري است.
روش پژوهش
این پژوهش به شیوه مروري و تحلیلی در پی بررسی نقش کارآفرینی اجتماعی در راستاي محیط زیست می باشد. این پژوهش ضمن جمع آوري اطلاعات کتابخانه اي و استفاده از سایت هاي اینترنتی به بررسی مبانی نظري به منظور آشنایی با مؤلفه هاي کارآفرینی اجتماعی و حفاظت از محیط زیست و همچنین نقش کارآفرینی اجتماعی در حفاظت از محیط زیست که می تواند موجب ایجاد شناخت و آگاهی نسبت به ضرورت حفاظت از محیط زیست شود، پرداخته است.
مبانی نظري
کارآفرینی اجتماعی
کارآفرینی یک فرآیند اجتماعی اقتصادي است که از دو طریق به شرایط و بافت اجتماعی متکی است: نخست آن که کارآفرینان افرادي هستند که محصول محیط اجتماعی خود هستند و دوم کارآفرینی یک فعالیت اجتماعی است و در نتیجه وجود یا عدم پیوندها و ارتباطات اجتماعی بر ماهیت کسب و کار تأثیر می گذارد . - Anderson & Miller, 2003 - فعالیت هاي کارآفرینانه اجتماعی به اقداماتی گفته می شود که ضمن برخورداري از ویژگی هاي عمومی کارآفرینی، یعنی داشتن ماهیت نوآورانه، خلاقانه و کسب و کارانه، جهت گیري اصلی آن ها تحقق اهداف اجتماعی نظیر هم آوایی و همبستگی جمعی، مقابله با محرومیت، یاس و درماندگی، به جاي سود فردي و گروهی است.
کارآفرینی اجتماعی را می توان به عنوان یکی از مفاهیم مهم در مسیر توسعه و براي تحقق اهدافی مانند معیشت پایدار، اشتغال و درآمدزایی، ظرفیت سازي و توانمندسازي، کاهش فقر، توسعه زنجیره هاي تولید و بازار و جز آن در نظر گرفت - مرجانی و صدري، . - 1393 بنابراین می توان گفت کارآفرینی اجتماعی فرآیندي است که پیشرفت اجتماعی را تسریع می کند. این پدیده و رشد آن در سالهاي اخیر توجه بسیاري را به خود جلب کرده و می توان گفت که توجه به کارآفرینی اجتماعی توسط پژوهشگران ناشی از تغییراتی است که در محیط رقابتی اي که سازمان هاي غیر انتفاعی با آن روبرو هستند اتفاق می افتد - عزیزي و ملایجردي، .
مفهوم محیط زیست
طبیعت و محیط زیست موهبتی خداوندي است که از مجموعه موجودات، منابع و عوامل و شرایط هماهنگی که در اطراف هر موجود زنده وجود دارد و ادامه حیات به آن وابسته است به وجود می آید. محیط زیست، محل زندگی و تأمین کننده اصلی ترین نیازهاي انسان است و پدیده اي میباشد که هر روز بر اهمیت آن افزوده می شود - ادهمی و اکبرزاده، . - 1390 ماهیت جهانی محیط زیست از حضور عناصر مختلف تشکیل دهندٔ یک سیستم به صورت یکپارچه در تشکیل سیستم ناشی میشود.
به این معنی که هر کسی حق دارد از جو، آب وهوا و تنوع زیستی بهره مند گردد - حسینی، . - 1390 به طور کلی میتوان گفت که محیط زیست اصطلاحی جامع براي تشریح شرایطی از قبیل محل، درجه حرارت، نور، آب و غیره است که موجودات زنده در آن زندگی می کنند - بیات و همکاران، . - 1390 به زبان علمی میتوان گفت که لایه زیستکره - بیوسفر - که چند صد متر از فضاي بالا و پائین سطح زمین و اقیانوس ها را تشکیل می دهد، حاوي تمام آن چیزي است که محیط زیست نامیده می شود . - kiss & Shelton., 2007 -
اهمیت و ضرورت حفاظت از محیط زیست
حفاظت از محیط زیست جهت دستیابی به اهداف توسعه پایدار ضروري است و در این راستا، مشارکت افراد جهت نیل هرچه سریعتر و مناسب تر به این اهداف نیز ضروري خواهد بود. امروزه اهمیت طبیعت و محیط زیستصرفاً نزد دوستداران آن خلاصه نمی شود، بلکه همگان بر اهمیت و نقش حیاتی اي که طبیعت در زندگی بشر ایفا می کند، واقفاند - بیدهندي و شیراوند، . - 1394 بشر به عنوان خلیفه خدا بر روي زمین، مسئولیت حفظ و حراست از منابع طبیعی را بر عهده دارد. از نوع انسان به هیچ وجه توقع نمی رود که محیط زیست خود را تخریب نماید.
بنابراین زندگی انسان بر روي کره خاکی توام با مسئولیتی می باشد که اگر وي از عهده آن به خوبی برآید، مورد تشویق و در غیر این صورت مورد تنبیه قرار می گیرد - اسماعیلی و همکاران، . - 1386 تمامی جوامع بشري مجبور به حفاظت از محیط زیست می باشند، زیرا محیط نه تنها منابع ضروري حیات آن ها را تامین می کرده، بلکه کانون ستیز و تهدید نیز بوده است.
این تحولات موجب شده تا انسان ها روابطشان با طبیعت و اقتصاد را مورد بازبینی قرار داده و براي محیط زیست به عنوان یکی از مهمترین نیازهاي مردم ارزش قائل شوند. این تحولات باعث تغییر مداوم ارزش ها در جامعه شده و ارزش هاي مطلق جامعه مصرفی زیر سؤال رفته و سبک زندگی جدیدي در حال پیدایش است که نگرش هاي حفاظتی و پایداري بلندمدت نسبت به محیط زیست را در خود جاي داده است .
- Monostori & Horich , 2008 - از این رو با وقوع بحران هاي زیست محیطی، نحوه نگرش به ارتباط بین انسان و طبیعت به یکی از چالش برانگیزترین مسائل در حوزه اخلاق زیست محیطی تبدیل شده است بدین خاطر بسیاري از اندیشمندان در تلاش اند راه حلی جامع براي فرا رفت از بحران هاي خودساخته زیست محیطی بیابند - بیدهندي و شیراوند، . - 1394 بنابراین میبایست حفاظت و بهسازي محیط زیست و مقابله با بحران هاي زیست محیطی به یکی از مهمترین مسائل در اداره امور کشورها شود و مسائل محیط زیستی در دستور کار اغلب دولت هاي جهان در سطح داخلی و بین المللی قرار گیرد.
