بخشی از مقاله
چکیده
امروزه به توسعه کارآفرینی اجتماعی به عنوان مأموریتی اجتماعی و یکی از راهکارهای حل برخی مسائل و آسیبهای اجتماعی توجه می شود .کارآفرینی تأثیر مثبت و مستقیمی بر کاهش بیکاری دارد؛ازسوی دیگر، سبب توسعه اقتصادی و ایجاد فرصت های شغلی می شود و می تواند باعث بهبود وضعیت اجتماعی و فرهنگی جامعه شود. مقاله حاضر با هدف بررسی وضعیت کارآفرینی اجتماعی واثرات آن بر روی اشتغال و توسعه اقتصادی با تمرکز براستان های کرمانشاه و کردستان انجام گرفته است.
با توجه به اینکه بسیاری از مسائل و آسیب های اجتماعی این استان ها ریشه در بیکاری و عدم وجود فرصت های شغلی برای افراد جامعه دارد، توجه به مقوله کارآفرینی اجتماعی می تواند تا حد زیادی این آسیبها را تحت الشعاع قرارداده و آنها را کاهش دهد.لذا این مقاله قصد دارد با بررسی مسائل و مشکلات موجود در این استان ها به کمک کارآفرینی اجتماعی نتایج و راهکارهایی را برای رشد وتوسعه اقتصادی و اشتغالزایی مطرح کند.
مقدمه
واژه کارآفرینی بیش از دو قرن نیست که در ادبیات مدیریت و اقتصاد وارد شده و مانند سایر واژهها تغییرات زیادی به خود گرفته و از رشد تکاملی برخوردار بودهاست. کارآفرینی ابتدا در نظریههای اقتصادی تبلور یافته و به عنوان عامل اصلی ایجاد ثروت و یا ارزش اقتصادی شناخته شده و از قرن پانزدهم تا کنون، در کانون مکاتب مختلف اقتصادی قرار داشتهاست - احمدپور داریانی، . - 1383
مبحث جدیدتری که در عرصهی کارآفرینی و در کنار کارآفرینی سازمانی و اقتصادی مورد توجه قرار گرفته، کارآفرینی اجتماعی است. این مقوله در صورتی که در جامعه نهادینه شود میتواند نقش مهمی در رفع مشکلات اجتماعی ایفا کند. این نوع کارآفرینی - کارآفرینی اجتماعی - ، منفعت موسسه اجتماعی را با تصویری از انضباط، نوآوری و وابستگی اجتماعی بیان میدارد و ریشه در تعاملات انسانی و روابط اجتماعی بشری دارد.
کارآفرینان اجتماعی نگرشهای خلاقانه برای حل مسائل اجتماعی را جهت ایجاد ارزش اجتماعی بهکار میبرند و دارای ویژگیهای خاص خود؛ یعنی عاملان تغییر در بخش اجتماعی، پذیرش ماموریت برای ایجاد و بقای ارزش اجتماعی، شناسایی و ترغیب فرصتهای جدید به وسیله منابع درسترس که در نهایت به ارزشسازی اجتماعی و بقا موسسه اجتماعی منجر میگردد، هستند - طالبیان، . - 1381
امروزه ساختار اقتصادی دنیا با گذشته به طور اساسی تفاوت دارد. توسعه پایدار امروز بر پایه نوآوری و خلاقیت و استفاده از دانش استوار است. توسعه کارآفرینی اجتماعی در کشور ضمن فراهم آوردن زمینه رشد و توسعه پایدار، مسائل و مشکلات جاری ازجمله فقر، نابسامانی اجتماعی و فرهنگی، بیکاری دانشآموختگان دانشگاهی و معضل بزرگ انبوه بیکاران را مرتفع خواهد کرد.
در واقع کارآفرینی اجتماعی که به معنی فرآیندی نوآورانه برای ایجاد ارزش اجتماعی است پایه و اساس توسعه همهجانبه محسوب میشود. مطالعات و تحقیقات نشان میدهد کارآفرینی اجتماعی نقش شایسته و بایستهای در رشد و توسعه اقتصادی، اشتغالزایی پایدار، توسعه عدالت، کاهش فقر،درآمد ملی و حل مشکلات جامعه دولت و بخش عمومی دارد. با توجه به وضعیت اقتصادی استانهای غرب کشور - تاکید ویژه بر استانها کرمانشاه و کردستان - ، این مقاله ضمن تعریف جامعی از کارآفرینی اجتماعی و عوامل موثر برآن، تاثیر کارآفرینی اجتماعی بر رشد و توسعه اقتصادی را با تاکید بر این استانهای کشور بررسی خواهدکرد.
مبانی نظری
واژه کارآفرینی از ریشه فرانسوی - Entreprendre - به معنی متعهد شدن نشات گرفته است . - Cochran , 1968 - کارآفرینی فرایندی است که در محیطها و مجموعه های مختلف اتفاق می افتد و طی آن، تغییرات در سیستم اقتصادی از طریق نوآوریهای افرادی که به فرصتهای اقتصادی واکنش نشان می دهند، رخ می دهد که این باعث ایجاد ارزش فردی و اجتماعی خواهد شد . - Echols, 1998 -
کارآفرینی اجتماعی علاوه بر کسب وکارهای غیرانتفاعی نوآورانه، دربرگیرنده اهداف اجتماعی است. تاسیس بانکهای غیرانتفاعی توسعه اجتماعی و تأسیس سازمانهای ترکیبی که مرکب از عناصر انتفاعی و غیرانتفاعی هستند، را میتوان در زمره این نوع کارآفرینی بازشناسی کرد. همچنین، مراکزی که برای افراد بیخانمان دایر میشود و در آن کسب وکارهایی برای آموزش و استخدام آنها ارائه میشود، نیز در این دسته از نهادها طبقهبندی میشوند - . - dees ,1998
کارآفرینان اجتماعی تصمیم دارند از طریق تعریف و پیادهسازی مدلهای جدید کسب وکار به نیاز محرومان و بیپناهان پاسخ گویند و بین کوششهای خیرخواهانه و فعالیاتهای اقتصادی پیوند برقرار کنند - مقیمی ، . - 1383 مهمترین هدف کارآفرینی اجتماعی توجه به یک انگیزه اجتماعی، مانند بهبود انسجام اجتماعی، مبارزه با فقر، دفاع از حقوق بشر و یا ارتقای خدمات بهداشتی و درمانی است - . - trivedi , 2010 برای کارآفرینی اجتماعی، سه وضعیت به شرح زیر قابل شناسایی است : - Martin & Osberg , 2007 -
-1 شناسایی تعادلی پایدار اما ناعادلانه که موجب محرومیت، به حاشیه رانده شدن و یا ناراحتی بخشی از انسانها میشود، در نتیجه این دسته از انسانها نمیتوانند نیازهای خود را در سطح مناسب پاسخ دهند.
-2 شناسایی یک فرصت که دراین تعادل ناعادلانه، ارزش اجتماعی را گسترش دهد و موجب الهام، خلاقیت، عملکرد مستقیم، شجاعت و بردباری شود؛ به طوریکه از طریق آن شرایط پایدار اما ناعادلانه موجود به چالش کشیده شود.
-3 ایجاد تعادلی که موجب از بین رفتن نقصهای بالقوه یا کمبودهایی شود که گروه خاصی با آن مواجهاند و یا ایجاد نظم طبیعی، پایدار، باثبات، جدید و اطمینان بخش به آیندهای بهتر برای گروه هدف و حتی کل جامعه منجر شود. در مبانی نظری و تعریفهای کارآفرینی اجتماعی این حقیقت وجو دارد که انگیزه زیربنایی کارآفرینی اجتماعی بهجای افزایش ثروت سهامداران و منفعتهای شخصی، خلق ارزش اجتماعی است. محرک اصلی کارآفرینی اجتماعی مسئله اجتماعی است که باید رسیدگی و حل شود. بنابراین شکل سازمانی این نوع کارآفرینی نیز باید بتواند به طور کارآمد منابع را برای حل آن مسئله بسیج کند. درواقع نمونههای کارآفرینی اجتماعی را میتوان در بخشهای غیرانتفاعی، دولتی و تجاری مشاهده کرد - Moizer - & Tracey , 2010;Trivedi ,2010
انواع کارآفرینی اجتماعی
کارآفرینی اجتماعی به سه نوع دستهبندی شده است:
-1 کارآفرینی اجتماعی یکپارچه: هر فعالیت اقتصادی که به طور روشن و به منظور ایجاد دستاوردهای مثبت اجتماعی بر پایهی ارزشها و نیازهای اجتماعی طراحی شده باشد، کارآفرینی اجتماعی یکپارچه بهشمار میآید.
-2 کارآفرینی اجتماعی توزیع مجدد: هر فعالیت اقتصادی که در یک سازمان و یا نهاد غیرانتفاعی انجام شود تا به وسیله آن از تواناییها و فرصتهای موجود برای کاهش هزینهها و یا افزایش درآمدها و تنوعبخشی به آن استاده کنند، ازنوع تفسیر مجدد است.
-3 کارآفرینی اجتماعی مکمل: هرگاه یک سازمان یا نهاد غیرانتفاعی بخش نوینی را برای فعالیتهای اقتصادی خود به طور رسمی تاسیس کند تا از منافع آن هزینههای بخش غیرانتفاعی خود را تامین کند، مبادرت به کارآفرینی اجتماعی مکمل کردهاست - علیمیری، . - 1385
ویژگی کارآفرینان اجتماعی
جرج دیز در مقالهایی که به حق به عنوان منبعی که بیشترین مراجعه در حوزهی کارآفرینی به آن است به شش ویژگی عمدهی کارآفرینان اجتماعی اشاره میکند که به شرح زیر است:
-1 آنها عاملان تغییر در بخش اجتماعی هستند؛
-2 برای خلق و نگهداری ماموریت اجتماعی ارزش تعریف میکنند؛
-3 این افراد مجدانه در پی کشف و پیگیری فرصتهای جدید برای رسیدن به هدف هستند؛
-4 آنها به طور مداوم خود را درگیر فرآیند نوآوری، یادگیری و انطباق میکنند؛
-5 آنها بیباکانه و بدون محدود شدن توسط منابع دردسترس، فعالیت میکنند؛
-6 کارآفرینان اجتماعی نسبت به مخاطبان خود پاسخگو هستند - . - Dees, 2001
تفاوت کارآفرینی اجتماعی و اقتصادی
برای شناسایی تفاوتهای میان کارآفرینی و کارآفرینی اجتماعی اولین قدم آن است که معنای ضمنی لغت - - اجتماعی - - را مدنظر قرار دهیم، چراکه در واقع این لغت وجه تمایز دو نوع از کارآفرینی بوده و بدان معناست که میان اجتماعی و غیراجتماعی بودن فعالیت تفاوت وجود دارد - . - Nicholls,2006 براین اساس کارآفرینی اجتماعی در برگیرنده فعالیتهایی است که در راستای پیشبرد اهداف اجتماعی انجام میشود. در اهداف اجتماعی حضور بیش از یک فرد مطرح است و منافع به گروه یا جمعی از افراد خواهد رسید.
