بخشی از مقاله
چکیده:
قرآن کریم به عنوان کتاب راهنما و هدایت انسان، در مسیر سیر تکاملی بشر و رسیدن به هدف نهایی خلقت که همان سعادت ابدی اوست، ما را به حقوق و تکالیفی رهنمون می نماید که راهگشای بشر است. در این زمینه مکتب نورانی اسلام یک سلسله مبانی حقوقی دارد که قوانین خود را بر اساس آن اصول مطرح در کتاب آسمانی وضع کرده است .
در این پژوهش سعی شده است با روش توصیفی و تحلیلی با توجه به منشاء حقوق بشری در قرآن کریم به این مساله اجتماعی پرداخته شود. به همین منظور ابتدا به تبیین مولفه های حقوق بشر می پردازیم و سپس با توجه به مرجعیت و جامعیت قرآن کریم در همه مسائل و از جمله مباحث حقوقی و شهروندی این نتیجه حاصل می شود که در پرتو آیات قرآن و انگاره های الهی و فطری آن می توان به یک جامعه توحیدی و حکومت واقعی اسلامی به دور از سکولاریزه شدن دین دست یافت.
در چنین جامعه ای با چنین بینشی می توان امید داشت که افراد آن جامعه انسانی به حقوق و متقابلا به تکالیف خود آگاه باشند و به آن عمل کنند که در نهایت امر، افراد آن جامعه قادر خواهند بود با رعایت حقوق شهروندی و حقوق دینی متقابل بین یکدیگر به کرامت و منزلت انسانی و اسلامی نایل شوند و در عمل حکومت اسلامی را پیاده و نهادینه سازند.
مقدمه
از منظر دین اسلام بین تمام آفریده های جهان هستی ارتباط و هماهنگی وجود دارد که به خاطر هدف و غایتی آفریده شدهاند و یک نوع شعور کلی بر عالم حکم فرماست. اسلام یک سلسله مبانی حقوقی دارد که قوانین خود را بر اساس آن اصول مطروحه در کتاب آسمانی وضع کرده است.
باید دید بر طبق اصولی که از قرآن کریم و متن دین استنباط میشود، مبنای حق و تکلیف در اسلام چیست؟ و آیا اسلام به عنوان یک دین کامل می تواند جامعه امروزی را به مقاصد عالی خود - یعنی سعادت دنیا و آخرت - برساند یا نه ؟ و آیا اسلام ذاتا می تواند سکولاریزه شده و از صحنه عمل در جامعه دور شود؟ و سوالات دیگری از این نوع، قبل از بررسی و تحلیل این موارد در ابتدای مبحث به توضیح و تشریح برخی مفاهیم اصلی مقاله می پردازیم:
حق
در لغت برای »حق« معانی مختلفی ذکر شده است و در علوم فقه، حقوق و فلسفه تعریفهای گوناگونی ارائه شده است، لکن در کتب لغت عربی میتوان آن تعاریف را به یک معنا بازگرداند و آن به معنی »ثبوت« و »ثابت« میباشد]گرجی، ابوالقاسم ،29 ، [1364 از این رو، بر هر چیزی که دارای نوعی ثبوت و وجوب است، حق اطلاق میگردد]ابن منظور، محمد بن مکرم،10، [50 چه ثبوت آن حقیقی باشد مانند ثبوت خداوند و چه اعتباری باشد مانند ثبوت خیارات بیع و دیگر عقود شرعی .
در اصطلاح فقه اسلامی و علم حقوق نیز حق عبارت است از توانایی خاصی از جهت قانون که برای کسی یا اشخاصی نسبت به شخص دیگری متعلق می شود مانند حق قصاص که به مقتضای آن میتواند در آن شیء یا شخص تصرف نمایند. در واقع، حق مرتبهای ضعیف از ملکیت است ]طباطبایی یزدی، محمد کاظم،92، [1423 در علم حقوق، حق به توانایی شخص بر چیزی یا کسی گفته میشود]جعفری لنگرودی،محمد جعفر، 1669، [1378
شهروند
در لغت، شهروند به ساکن شهر اطلاق میشود و مراد از شهر، آبادی بزرگی میباشد که دارای خیابانها و کوچهها و خانهها و مردم بسیار است لکن در قدیم شهر به معنای کشور بوده است مانند ایرانشهر یعنی مملکت ایران]
شهروند در فرهنگ لغت دهخدا این گونه تعریف شده است؛ » اهل یک شهر یا یک کشور« و همچنین آمده است که پسوند »وند« در واژه شهروند در واقع »بند« بوده است یعنی شخصی که به شهری بند و متصل است.
