بخشی از مقاله
چکیده
انتظار منجی، مسألهاي است که أکثر پیروان ادیان الهی به آن اعتقاد دارند، اما انتظار امید بخش و حرکتآفرین در مکتب تشیع از عمق بیشتري برخودار است؛ چراکه احادیث معصومان، انتظار فرج را از بهترین و محبوب-ترین عملها معرفی میکند که بایستی در راستاي زمینه سازي انقلاب جهانی حضرت ولی عصر عجّل االله تعالی فرجه الشریف صورت گیرد.
از این رو، برخی با تمسک به چند خبر واحد و معارض با دستورات قرآنی و یا برداشت نادرست از احادیث، مسالهي انتظار را به سکون و سکوت در برابر ظلم و ظالم مبدل کردهاند و هر گونه حرکت سیاسی و انقلابی در عصر غیبت را اقدامی ناشایست و محکوم به شکست میدانند و پرچمهاي انقلابی را پرچم طاغوت میشمارند. در این راستا تحقیق پیشرو با گردآوري کتاب-خانهاي به روش توصیفی- تحلیلی مسالهي انتظار صحیح و منفی را بررسی نموده و بدین نتیجه رسید که عدم تحرك براي تشکیل حکومت و جدایی مسائل سیاسی از آموزههاي دینی، پیامد تحلیل نادرست مفهوم انتظار است.
١- مقدمه
محتوا وگزارههاي اسلام، همسان با سرشت تکوینی انسان بوده، و عالم تشریع نیز هماهنگ عالم تکوین، رهنماي انسان به سعادت واقعی است. یکی از مباحث اعتقادي اسلام ناب، ادامهي رهبري الهی پس از رسول خداست و هر یک از امامان معصوم، وظایف خود را به بهترین نحو انجام داده، و سرانجام دوران امامت حضرت حجت عجل االله تعالی فرجه الشریف فرا رسید، و اوضاع زمان و مشیت الهی، مؤمنان را در انتظار فرج آن منجی، به تخت امید نشانید. انتظار به عنوان نقطهي امید انسان، در میان تمامی پیروان ادیان و مکاتب الهی و بشري به نوعی مورد توجه قرار گرفته، و معتقد به منجی آخرالزمان هستند، اما انتظار در مکتب تشیع جایگاهی بس ارجمند و در زمرهي بهترین اعمال و عبادتهاست؛ از این رو دشمنان اسلام با ایجاد برداشتهایی چون، بابیت و بهاییت درصدد انحراف در ارکان و نقطه امید بشریتند.
براین اساس، بایستی انتظار صحیح و نادرست، و پیامدهاي تحلیل نادرست آن مورد بررسی قرارگیرد، تا مفهوم انتظار، از آسیبهاي انتظار نادرست؛ چون سکوت در برابر طاغوت، دوري از سیاست، و عدم تشکیل حکومت اسلامی در امان بماند. سکوتگرایان کسانی هستند که با تحلیل نادرست از مفهوم انتظار و برخی روایات دوران غیبت، هر گونه حرکت انقلابی را طاغوتی و نامشروع خوانده و از عوامل تأخیر ظهور حضرت مهدي میشمارند.
این مقاله در نظر دارد؛ نادرستخواندن حرکتهاي انقلابی و عدم تشکیل حکومت را به عنوان یکی از آسیبهاي فکري برخی از منتظران، با تبیین معناي درست انتظار، پیامدهاي تحلیل نادرست این مفهوم، به عنوان یکی از چالشهاي مهم انقلاب اسلامی مورد بررسی قرار دهد. این دیدگاه که حرکتهاي انقلابی را نامشروع و طاغوت میداند از سالهاي 1336 به بعد، بخش قابل توجهی از متدینان و دوستداران امام مهدي را، از الحاق به مسیر انقلاب باز میداشت و به نوعی جدایی دین از سیاست در عصر غیبت را ترویج میکرد.
در این خصوص روایاتی در منابع حدیثی نقل شده است، که در اوایل انقلاب اسلامی توسط برخی از سخنرانان مورد نقد یا تأویل قرار میگرفت. محمد رضا فوادیان روایات فوق را در یک جلد، جمعآوري و بررسی کرده است.
کتاب جریان شناسی انجمن حجتیه نیز از همین نگارنده، مفهوم انتظار را بررسی نموده، و تقسیم آن به انتظار مثبت و منفی را روشن ساخته است. از این رو، نوشتار پیش رو درصدد پاسخ به این سوال است که مفهوم صحیح انتظار، و پیامدهاي برداشت نادرست از مفهوم انتظار چیست؟ که با گردآوري کتابخانهاي و به روش توصیفی- تحلیلی به بررسی آن همت نموده است.
نگرش تک بعدي برخی به روایات نشانههاي ظهور و قیام امام عصر، آنها را به اندیشهي نادرستی سوق داده، که گویا؛ افراد نه تنها موظف به دستورات دینی، امر به معروف و نهی از منکر نیستند، بلکه باید کاري کرد، که فساد عالمگیر شود، تا امام زمان عجل االله تعالی فرجه الشریف ظهور کند؛ گرچه بعید به نظر میرسد، کسی در حال حاضر دیدگاه به این سستی را بپذیرد؛ بنابراین باید واژهها و محتواي این روایتها مورد بررسی قرار گیرد.
٢- مفهوم درست انتظار
»انتظار« یا آیندهنگري به حالتی گفته میشود، که فرد از وضع موجود ناراحت است و براي ایجاد وضع بهتر، تلاش میکند مانند بیماري که در انتظار بهبودي، یا پدري که در انتظار بازگشت فرزند از سفر است. اینها از بیماري و فراق فرزند خود ناراحتند و براي وضع بهتر میکوشند. این دو حالت »بیگانگی با وضع موجود« و »تلاش براي وضع بهتر« را دارد؛ بنابراین مسألهي انتظار قیام مصلح جهانی، در واقع مرکب از دو عنصر است:
عنصر نفی که همان بیگانگی با وضع موجود است، و عنصر اثبات یعنی خواهان وضع بهتر. اگر این دو جنبه در وجود انسان رسوخ کند، سرچشمهي دو عمل مهم یعنی ترك هرگونه همکاري و هماهنگی با عوامل ظلم و فساد، بلکه مبارزه و درگیري با آنها از یکسو، خودسازي و جلب آمادگیهاي جسمی، روحی، مادي و معنوي براي شکل گرفتن آن حکومت واحد جهانی و مردمی از سوي دیگر. هر دو قسمت آن، سازنده و عامل تحرك و آگاهی و بیدارگر است.
توجه به مفهوم اصلی» انتظار« و معناي روایات متعددي که منتظران واقعی را به کسی که در خیمهي حضرت مهدي، یا در زیر پرچم آن حضرتند، یا کسی که در راه خدا شمشیر میزند، یا به خون خود آغشته شده، یا شهید گشته است، تشبیه میکند، نشان از این نکته دارد که درجات انتظار و خودسازي منتظران همانند فداکاري مجاهدان در راه حق و عدالت، متفاوت است، که هر کدام از اینها یا یکی از آنها از نظر مقدمات و نتیجه شباهت دارند.
ظالم چگونه ممکن است در انتظار کسی باشد که طعمهي شمشیرش خون ستمگران است؟ فرد آلوده چگونه میتواند، منتظر انقلابی باشد که شعلهي آتشش دامان آلودگان را میگیرد؟ ارتشی که در انتظار انقلابی بزرگ است، آمادگی رزمی نفرات خود را بالا برده، روح انقلابی در آن میدمد، هرگونه نقطه ضعفی را اصلاح میکند، در این صورت است که منتظر خوبی براي مولایش خواهد بود. براین اساس چگونگی انتظار، همواره متناسب با هدفی است که در انتظار آن است.
