بخشی از مقاله
چکیده
استفاده از حشرهکشها و ضدعفونیکنندههای تدخینی برای حفاظت از فراوردههای انباری در برابر آفات، باعث بروز برخی مشکلات مانند ایجاد مقاومت در برابر حشرهکشها، خطرات احتمالی به ویژه برای پستانداران و آلودگیهای زیستمحیطی شده است.
در حال حاضر، برای کنترل شیمیایی با استفاده از مواد ارگانیک دو گزینهی مهم در مدیریت تلفیقی آفات مورد استفاده قرار میگیرند که عبارت از اسانسهای گیاهی و خاکهای دیاتومه میباشند. در این تحقیق اثر چهار غلظت اسانس اکالیپتوس 0 - ، 22/57، 24/3، 29/51 میکرولیتر بر لیتر هوا - و پنج دز خاک دیاتومهی سایان 0/125 - ، 0/25، 0/5، 1 و 1/5 گرم بر کیلوگرم غله - علیه حشرات کامل شپشهی آرد - Tribolium confusum - در شرایط آزمایشگاهی 25 ± 1 - درجهی سلسیوس، رطوبت نسبی 5 65 ± و دورهی نوری - 8:16 در قالب طرح فاکتوریل انجام شد. مرگ و میر حشرات کامل پس از 24، 48 و 72 ساعت ثبت گردید.
نتایج نشان داد که اثر غلظت اسانس و دز سایان روی درصد مرگ و میر در سطح احتمال یک درصد معنیدار بود. با افزودن اسانس به خاک دیاتومه مرگ و میر به صورت معناداری افزایش یافت. همچنین افزایش غلظت اسانس نیز مرگ و میر را افزایش داد. به طور مثال در 72 ساعت و بالاترین دز خاک دیاتومه 1/5 - گرم بر کیلوگرم - غلظتهای 22/57، 24/3 و 29/51 سایان افزایش معناداری 76/6 - ، 81/5، - 91/9 نسبت به خاک دیاتومه به تنهایی - 32/5 - داشت.
-1 مقدمه
استفاده از حشرهکشها و مواد ضدعفونیکنندهی تدخینی برای حفاظت از فراوردههای انباری در برابر آفات باعث بروز برخی مشکلات مانند ایجاد مقاومت در برابر حشرهکشها، خطرات احتمالی به ویژه برای پستانداران، و آلودگیهای زیستمحیطی شده است. بنابراین، امروزه تلاشهای زیادی انجام میشوند تا از بین ترکیبات سازگار با محیط زیست، جایگزینهایی برای حشرهکشهای شیمیایی مرسوم معرفی شوند. در حال حاضر، برای کنترل شیمیایی با استفاده از مواد ارگانیک دو گزینهی مهم وجود دارند که در مدیریت تلفیقی آفات مورد استفاده قرار میگیرند که عبارت از اسانسهای گیاهی و خاکهای دیاتومه میباشند
اسانسهای گیاهی ترکیبات فراری هستند که دارای بوی قوی میباشد و توسط بسیاری از گونههای گیاهی به عنوان متابولیت ثانویه سنتز میشوند. اثر این ترکیبات علیه حشرات به صورت لاروکشی و ضدتغذیهای، کاهش دهندهی نشوونما، بالغکشی، کاهندهی باروری و بازدارندهی تخمگذاری میباشد
استفاده از اسانسهای گیاهی در مدیریت آفاتِ انباری با موانعی رو به رو میباشد که ممکن است از پذیرش و استفاده از آنها تا حد زیادی جلوگیری کند. برخی از این موانع عبارتند از: غلظت مورد نیاز نسبتا بالا برای حفاظت موثر از غلات انباری، حساسیت متفاوت گونههای مختلف حشرات و قیمت فعلی اسانسها در بازار. قیمت بسیار بالای اسانسهای گیاهی، با توجه به ویژگیهای دیگری مانند عطر، جذب، نفوذ، هوادهی و غیره ممکن است به عنوان یک عامل محدودکنندهی بسیار جدی بر سر راه استفاده از اسانسها باشد. برای غلبه بر عوامل محدودکنندهی ذکر شده دو راه حل وجود دارند: کاهش قیمت اسانسهای گیاهی و یا تولید ترکیبات فعال مصنوعی .[9] خاکهای دیاتومه نیز که از اسکلتهای فسیل شده دیاتومهها به دست میآیند، در کنترل آفات انباری استفاده میشوند
استفاده از خاکهای دیاتومه یکی از نوید بخشترین جایگزینها نسبت به حشرهکشهای سنتی میباشد چرا که این خاکها دارای منشا طبیعی هستند و هیچ باقیماندهای روی محصول برجای نمیگذارند. همچنین، برای پستانداران سمیت کمی ایجاد میکنند. علاوه بر این، نحوهی اثر خاکهای دیاتومه به گونهای میباشد که لیپیدهای موجود در کوتیکول را جذب میکنند و حشرات از طریق از دست دادن آب بدن میمیرند
فرمولاسیونهای متعدد و موثر خاکهای دیاتومه برای مدیریت آفات انباری ساخته و به بازار عرضه شدهاند. تاثیر خاکهای دیاتومه پایا میباشد و مشکل مقاومت به آفات در آن کم است یا اصلا وجود ندارد. میزان کشته شدن گونههای مختلف حشرات در اثر استفاده از فرمولاسیونهای مختلف میباشد
این یک مساله مهم است و بنابراین میتوان نتیجه گرفت که هر فرمولاسیون بایستی در برابر هر یک از آفات انباری بهطور جداگانه مورد ارزیابی قرار گیرد.
این پژوهش با هدف بررسی افزایش احتمالی اثر حشرهکشی خاک دیاتومهی سایان در ترکیب با اسانس اکالیپتوس و رفع احتمالی محدودیتهای مرتبط با آن ترکیبات، انجام شد.
-2 تئوری و پیشینهی تحقیق
بررسیهای انجام شده در زمینهی کارایی حشرهکشی خاکهای دیاتومه در ترکیب با اسانسهای گیاهی بسیار اندک میباشند. از جملهی این تحقیقات میتوان به افزایش کارایی حشرهکشی اسانس سیر در ترکیب با خاک دیاتومه علیه آفات انباری اشاره کرد. در یک زیستسنجی که علیه حشرات کامل شپشهی برنج - Sitophilus - oryzae و سوسک قرمز آرد - Tribolium castaneum - انجام شد، اسانس سیر به تنهایی و نیز به صورت ترکیبی با خاک دیاتومه مورد آزمون قرار گرفت.
نتایج نشان داد که تیمار ترکیبی به طور معناداری از تیمار اسانس و خاک دیاتومه به تنهایی موثرتر بود. علاوه بر این، استفادهی همزمان از اسانس و خاک دیاتومه باعث کاهش مصرف اسانس نسبت به حالت استفادهی انفرادی شد. همچنین، مقدار استفاده از خاک دیاتومه نیز زمانی که با اسانس ترکیب میگردد، کاهش یافت. نتایج این پژوهش نشان داد که اسانس سیر همراه با خاک دیاتومه اثر همافزایی - سینرژیستی - قوی داشت و بنابراین ممکن است به عنوان یک جایگزین بالقوه برای حشرهکشهای مصنوعی جهت کنترل آفات انباری استفاده شود
در پژوهشی دیگر اثرات سینرژیستی اسانس زنیان - Carum capticum - روی خاک دیاتومه علیه - Sitophilus - granarius و - Tribolium confusum - بررسی شد. در این پژوهش برهمکنش سینرژیستی یا آنتاگونیستی بین پودر و اسانس زنیان با خاک دیاتومه علیه حشرات کامل هر دو گونه بررسی شد. فعالیت حرکتی حشرات میتواند یکی از دلایل اثرات سینرژیستی باشد.
اسانس، سمیت تدخینی قوی در برابر حشرات داشت، اگر چه سمیت آن در حضور گندم کاهش یافت. ترکیب اسانس گیاهی و خاک دیاتومه نسبت به زمانیکه خاک دیاتومه به تنهایی استفاده شد، کارایی بیشتری داشت. با این حال ترکیب خاک دیاتومه و پودر گیاه اثر آنتاگونیستی داشت. فعالیت حرکتی حشرات زمانیکه در معرض اسانس زنیان قرار گرفتند بهطور معنیداری افزایش یافت. نتایج حاصل این فرضیه را تایید کردند که اسانس میتواند حداقل با افزایش فعالیت حرکتی حشرات و سمیت تماسی ذرات دیاتومه، اثربخشی خاک دیاتومه را افزایش دهد. بنابراین، ترکیب اسانس با خاک دیاتومه میتواند برای استفاده در برنامههای مدیریت آفات انباری استفاده شود
ریحانی - 1393 - اثر ترکیبی خاک دیاتومهی سایان و کائولن فراوری شدهی سپیدان با اسانس ام-جی روی حشرات کامل شپشهی برنج - S. oryzae - ، مورد بررسی قرار داد. در این پژوهش اثر فاکتورهای دز، غلظت اسانس و زمان درمعرضگذاری روی مرگ و میر کاملا معنیدار بود. در تیمارهای خاک دیاتومه به تنهایی حتی پس از 72 ساعت نیز مرگ و میر قابل توجهی مشاهده نشد به طوری که میزان آن در دز بالای 1/5 گرم بر کیلوگرم در مورد سایان از 16/66 درصد و در مورد سپیدان از 6/6 درصد تجاوز نکرد. استفادهی ترکیبی از غلظتهای مختلف اسانس مورد و دزهای مختلف دو فرمولاسیون پودری حتی ظرف 24 ساعت باعث افزایش معنیدار میزان مرگ و میر شد.
بررسی تولید نتاج نیز نشان داد که در هیچ یک از ترکیبهای تیماری حاوی اسانس مورد نتاجی تولید نشد و تنها در اثر استفادهی انفرادی از سایان و سپیدان تولید نتاج صورت گرفت. نتایج این تحقیق، افزایش قابل توجه اثر حشرهکشی فرمولاسیونهای سایان و سپیدان و نیز رفع اثر تاخیری آن دو - کاهش زمان درمعرضگذاری از حدود بیش از 14 روز به حدود 72 ساعت - را در ترکیب با اسانس مورد نشان دادند
خرمی و همکاران - 1395 - سمیت عصارهی اتانولی گیاهان رازیانه - - Foeniculum vulgare و زیرهی سبز - Cuminum cyminum - و اثر ترکیبی آنها با خاک دیاتومه را روی شپشه قرمز آرد و سوسک چهار نقطهای حبوبات - Callosobruchus maculatus - بررسی کردند. در این تحقیق تاثیر کشندگی عصارههای اتانولی گیاهان رازیانه و زیرهی سبز و اثر سینرژیستی آنها در تلفیق با خاک دیاتومه علیه افراد کامل این حشرات تحت شرایط آزمایشگاهی 27 ± 1 درجهی سلسیوس و رطوبت نسبی 55 ± 5 درصد و تاریکی مطلق بررسی گردید.
طبق نتایج، نشان داد که نرخ مرگ و میر افراد کامل هر دو آفت با افزایش غلظت عصارهها افزایش یافت. برای بررسی اثر سینرژیستی، LC25 عصارهها با LC25 خاک دیاتومه مخلوط گردید. بدین منظور، عصارهی اتانولی رازیانه و زیرهی سبز به طور کامل با دانههای گندم و لوبیای موجود در شیشهها مخلوط شدند، پس از تبخیر حلال، خاک دیاتومه به طور کامل با دانهها مخلوط گردید و به مدت 5 دقیقه با دست تکان داده شدند. سپس، 20 عدد حشرهی کامل به ترتیب به شیشههای حاوی گندم و لوبیای چشمبلبلی وارد شدند. مرگ و میر پس از دو روز محاسبه شد.
تجزیهی پروبیت دادهها نشان داد که مقدار LC50 عصارههای رازیانه و زیرهی سبز برای شپشهی آرد به ترتیب 4779/5 و 4891/5 میکرولیتر بر کیلوگرم دانهی گندم و برای سوسک چهارنقطهای حبوبات به ترتیب 1853 و 850 میکرولیتر بر کیلوگرم دانهی لوبیای چشمبلبلی بود. نتایج نشان داد که ترکیب خاک دیاتومه با عصارهی هر دو گیاه برای هر دو آفت دارای اثر سینرژیستی بود. با توجه به مقادیر به دست آمده، اختلاط عصاره اتانولی رازیانه و زیرهی سبز با خاک دیاتومه میتواند برای کنترل سوسک چهارنقطهای حبوبات مفید باشد و به عنوان بخشی از استراتژی IPM به همراه تکنیکهای کنترلی کمخطر به کار رود اما این روش برای کنترل شپشه قرمز آرد عملا قابل اجرا نیست
