بخشی از مقاله
چکیده
اخیراً جنبه زیست محیطی واحدهای تصمیمگیرنده مورد توجه مدیران ارشد قرار گرفته است. در واقع اقتصاد جهانی به گونهای جدا ناپذیر با محیط زیست در ارتباط است، زیرا باید منابع طبیعی را استخراج و سپس بهره برداری کند. مفهوم توسعه پایدار، یک نوع تلاش برای ترکیب مفاهیم در حال رشد حوزه هایی از موضوعات محیطی در کنار موضوعات اجتماعی و اقتصادی میباشد. بهطور کلی توسعه پایدار عبارت است از توسعه اقتصادی که در دراز مدت تداوم داشته باشد .
این موضوع می تواند از طریق سه مؤلفه اقتصاد، محیط و اجتماع در کنار یکدیگر به نتیجه برسد. تحقیقات موجود در تحلیل پوششی داده هامعمولاً بر اساس کارایی اقتصادی قرار دارند. به دلیل آلودگیهای زیست محیطی جامعه جهانی اخیراً تحقیقاتی در زمینه پایداری کارایی با شاخصهای محیطی و اجتماعی صورت پذیرفته است که با توجه به محدود بودن این تحقیقات نواقصی وجود دارد. در این پژوهش پایداری کارایی مدلهای 1 - DMU - با شاخص های محیطی و اجتماعی مورد بررسی قرار میگیرد.
.1 مقدمه
تحلیل پوششی داده ها، یک روش برنامه ریزی خطی است که با استفاده از اطلاعات ، سازمانها و واحدهای تولیدی ، کارایی واحد های تصمیم گیرنده - DMU - را اندازه گیری می نماید که هر واحد تصمیم گیرنده شامل چند ورودی و چند خروجی است. - چارنز و همکاران - 1978 در واقع تحلیل پوششی داده ها علاوه بر اندازه گیری کارایی اقتصادی و رتبه بندی واحدها، به مدیران و برنامهریزان یک سازمان روشهایی را برای بهبود برنامه ریزی، رشد و توسعه همه جانبه سازمان تحت ارزیابی ارائه میدهد. برای تعیین اهداف پایداری ،تا حدودی به دانش و آگاهی در رابطه با سطح کنونی پایداری نیازمندیم.این دانش از طریق ارزیابی پایداری با در نظر گرفتن همزمان هر سه "رکن پایداری" اقتصادی،محیطی و اجتماعی قابل دستیابی است.
در نتیجه توصیف و ارزیابی کامل یک سیستم در این ابعاد نیازمند تعریف دامنه وسیعی از شاخص های اقتصادی،محیطی و اجتماعی است،که نهایتا به مسائل تصمیم گیری چند معیاره منجر خواهد شد.یک راه ممکن برای ساده کردن ارزیابی تعیین ارجحیت ها و اختصاص وزن به شاخص های اقتصادی،محیطی و اجتماعی است
اگر چه این روش به سادگی قابل اجراست،اما در سطح مفهومی از دشواریهای بسیاری برخوردار است.
تاکنون حجم قابل ملاحظه ای تحقیقات در تکامل روشهای پیشین و کاربردهای DEA انجام گرفته است،اما این تلاشها عموما بر ارزیابی واحدهای تصمیم گیرنده در حیطه هایی از علوم و مهندسی متمرکز بوده اند به طوری که ارتباطی با محیط زیست ندارند.
در سال های اخیر ،مطالعاتی برای ارزیابی کارایی محیطی سیستم های گوناگون با استفاده از تحلیل پوششی داده ها انجام گرفته است.
با این حال این مطالعات تنها جنبه های محیطی و اقتصادی را پوشش داده و بعد اجتماعی پایداری را نادیده گرفته است.محققین دیگری به کمک DEA به ارزیابی سطح کلی پایداری پرداختند، اما همگی متریک های چند بعدی را تنها در یک شاخص جمع آوری کردند
امروزه نظرات گسترده ای در حال پیگیری است که بدون در نظر گرفتن آلودگی ها ،ضایعات و خطراتی که فعالیت اقتصادی ،نحوه تولید و مصرف بر محیط زبست و در نهایت بر خود انسان وارد می آورد ،رشد اقتصادی پایدار نخواهد بود. بنابراین خط مشی های اقتصادی ،اجتماعی و زیست محیطی می باید چنان طراحی شوند که توسعه ای را فراهم آورند تا از نظر اقتصادی ،اجتماعی و محیطی پایدار باشد . 2 - DEA - عملکرد واحدهای تصمیم گیری ناکارا را با افزایش سطح تولید جاری یا کاهش سطوح نهاده های جاری بهبود میبخشد. همچنین در فرایند تولید علاوه بر محصولات مطلوب، محصولات نا مطلوب هم تولید می شود.
تعریف .1,1 خروجی های نا مطلوب خروجی هایی هستند که به همراه خروجی های اصلی تولید می شوند - فار و همکاران - 1989 معمولا بنا به ماهیتی که دارند ،بدست آوردن قیمت آنها در بازار کار آسانی نیست لذا برای محاسبه قیمت آنها از نظر کارشناسان خبره ،اغلب به وسیله قیمت های سایه استفاده می کنند. برای مثال با استفاده از چهار ورودی خمیر کاغذ ، سرمایه، نیروی کار و ورودی انرژی کاغذ تولید می شود ، مشاهده می شود به همراه تولید کاغذ ، خروجی هایی مانند اکسیژن بیو شیمیایی، جامداتمعلق، اکسیدهای گوگرد و ذرات تولید می شوند که محاسبه قیمت این خروجی ها در بازار امکان پذیر نیست
منظور از قیمت خروجی های نا مطلوب هزینه هایی است که ما به خاطر تولید این نوع خروجی ها می پردازیم . از این نوع هزینهها می توان به آلودگی محیط زیست ، شیوع بیماری ها به خاطر تولید این خروجی ها هزینه های ناشی از جمع آوری این خروجیها نام برد.
.2 اصول وارد بر خروجی های نامطلوب
.1,2 خاصیت تؤام – تهی3
خروجیهای نامطلوب دارای خاصیت تؤام –تهی است که نشان می دهد اگر خروجی مطلوب مقداری مثبت داشته باشد آنگاه خروجی نا مطلوب حتما مقدار مثبت خواهد داشت. برای مثال تولید کاغذ ، بدون تولید گوگرد و ... امکان پذیر نیست.
.2,2 اصل دسترسی پذیر ضعیف
در اغلب فرایندها به همراه خروجی های مطلوب خروجی های نا مطلوب هم به وجود می آید. این اصل بیان می دارد که به همراه کاهش مقدار خروجی های مطلوب ، خروجی نامطلوب هم کاهش پیدا می کند - فار و همکاران . - 1989 به عبارت دیگر این اصل بیان می دارد، کاهش نسبتی از خروجی های مطلوب ، مستلزم کاهش به همان نسبت خروجی های نامطلوب می باشد .
در نتیجه با توجه به اصل دسترسی پذیر ضعیف و مجموعه تولید استاندارد ، مجموعه امکان تولید جدید که با - - نشان داده شده است بصورت زیر می باشد.
صورت برنامه ریزی خطی آن در مدل - 1 - به صورت زیر آورده شده است . باید توجه داشت j=1 2,...,n گیری است که با مصرف بردار ورودی ∈ بردار خروجی مطلوب ∈ بردار خروجی نامطلوب می کنند.
.3,2 اصل دسترسی پذیر قوی5
این اصل همانند مبحث بالا ، شرایطی را به مدل تحمیل کرده و بیان می کند که ممکن است افزایش خروجی های مطلوب داشته ،در حالی که خروجی های نامطلوب به همان اندازه افزایش پیدا نکنند و یا در حالت هایی ،خروجی های نا مطلوب به صفر نزدیک شوند .از نگاه سود آوری این اصل فقط به افزایش خروجی های مطلوب اهمیت می دهد و به طور جدی به میزان تولید خروجی نا مطلوب نگاه نمی کنند .
