بخشی از مقاله
چکیده
براي پیشگري از افت کمی و کیفی محصولات کشاورزي، کاهش خسارات ناشی از بلایاي طبیعی و جوي، بر طرف کردن ضعف سیستمهاي اطلاع رسانی، پیشگیري از اتلاف زمان، انرژي و منابع مالی به دلیل سهل انگاري یا نداشتن کارآیی کارکنان موثر در تولید ،اهمیت پرداختن به ایجاد سامانه اي براي ترویج اطلاعات هواشناسی کشاورزي آشکار میشود. این سامانه که قرار است ارتباط دو سویه با کاربرنهایی را برقرار کند داراي بخش هاي زیر است:
شناسایی کاربر نهایی، نیازسنجی، تهیه داده و محصول، ظرفیت سازي، ایجاد بستر اطلاع رسانی،نظر سنجی و بازخورد و مستندسازي. براي اجرایی کردن این کار ابتدا باید پهنه بندي مناسبی از نظر کشت این محصول در سطح استان انجام گیرد سپس با شناسایی و اولویت بندي از نظر رخداد شرایط جوي و متناسب با آن توصیه هاي هواشناسی کشاورزي تهیه شودتا در نهایت بتوان به هدف اصلی که کاهش خسارات احتمالی در بخش کشاورزي در کشور است دستیابی پیدا کرد.
.1 مقدمه
توسعه بسیار زیاد پژوهش در دهههاي اخیر منتهی به پیدایش علوم حاشیهاي شده است که با اتکا به پیشرفتهاي رشتههاي مربوط، میدان را براي پژوهشها و روشهاي مناسب آماده نمودهاند. هواشناسی کشاورزي یا اگرومتئورولوژي یکی از این علوم است که از تاثیرمتقابل عوامل هواشناسی و کشاورزي - گیاه و دام - بحث مینماید. هدف علم هواشناسی کشاورزي، کشف و تعریف چنین اثرها و لذا کاربرد دانش هواشناسی در کشاورزي عملی است.
میدان توجه این علم از لایه خاکی که در آن عمیق ترین ریشههاي گیاهی قرار دارند تا لایه هوایی که در آن محصولات زراعی و درختان میوه میرویند و حیوانات زندگی میکنند میباشد. وظیفه اصلی هواشناسی کشاورزي تطبیق کلیه عملیات زراعی با ویژگیهاي شرایط جوي و در نتیجه استفاده از منابع اقلیمی به بهترین وجه میباشد هواشناسی کشاورزي در انجام وظایف خود با رشتههاي زیر ارتباط نزدیکی دارد که عبارتند از:
1 -هواشناسی عمومی و اقلیم شناسی . 2 بیولوژي کشاورزي. 3 -زراعت
4 -پدولوژي . 5 -فنولوژي 6. -جغرافیاي کشاورزي
یکی از مفید ترین گرایشهاي علم هواشناسی، هواشناسی کشاورزي است که کاربرد آن در بخش کشاورزي از مرحله کاشت تا برداشت محصول و انبار کردن آن بسیار زیاد میباشد و در واقع کشاورزي نوین بدون مطالعه دایمی شرایط کشاورزي و اقلیمی و خاکشناسی قابل تصور نیست. وظیفه هواشناسی کشاورزي :
وظایف هواشناسی کشاورزي به شرح ذیل می باشد:
1. جمع آوري گزارش هفتگی ایستگاهها و کنترل کیفی و کمی آنها
2. تهیه خبر نامه و توصیه هاي هفتگی
3. جمع آوري بولتن هاي ماهانه و فصلی و کنترل کمی و کیفی
4. بانک اطلاعاتی بولتن هاي هواشناسی کشاورزي و ایستگاههاي اقلیم و بارانسنجی
5. تهیه ، نظارت و اجراي برنامه پنج ساله هواشناسی کشاورزي در ستاد و استانها
-6 برگزاري جلسات هواشناسی کشاورزي
-7 شرکت در جلسات جهاد کشاورزي
-8 مستند سازي فعالیتها
-9 تهیه ، پیگیري و اجراي دستور العمل ها
-10 شرکت در جلسات داخلی سازمان مانند : تحلیل آب و هوا، دیسکاشن پیش بینی
-11 انجام امور تحقیقاتی مانند تاریخ کاشت و برداشت و سنجش از دور و...
-12 پیگیري اجراي تفاهم نامه مشترك با وزارت جهاد کشاورزي و نیرو وطیفه اصلی هواشناسی کشاورزي عبارت است از تقویت تولیدات کشاورزي به منظور تطبیق کلیه عملیات زراعی با ویژگیهاي شرایط جوي و در نتیجه استفاده از منابع اقلیمی به بهترین وجه می باشد.
اسماعیلی و همکاران در پژوهشی با عنوان پهنه بندي میزان تغییرات اقلیمی از دیدگاه کشاورزي ، نشان داد که تحلیل فضایی که از ترکیب هشت لایه تغییرات شاخصها در محیط GIS صورت گرفت، نشان داد، میزان تغییرات اقلیمی در سطح منطقه مورد مطالعه بین 46 تا 65 درصد خواهد بود. - از حداقل 0 تا حداکثر100درصد - . نواحی عمده استان میزان تغییراتی بین 50 تا 60 درصد را تجربه خواهند کرد. بیشترین و شدیدترین تغییرات در مناطق شمالی استان خراسان رضوي و دشت مشهد رخ خواهد داد.
نتایج پهنه بندي اقلیم کشاورزي ایران با استفاده از روز یونسکو توسط غفاري و همکاران نشان داد که بر مبناي سه معیار اصلی طبقهبندي یونسکو یعنی رژیم رطوبتی، تیپ زمستان و تابستان، 28 پهنه اقلیمی در ایران قابل تشخیص میباشد که نشانگر تنوع قابل ملاحظه آب و هوایی ایران میباشد. از این تعداد 6 ناحیه - منطقه خشک با زمستان خنک و تابستان گرم، منطقه خشک با زمستان خنک و تابستان خیلی گرم، منطقه خشک با زمستان معتدل و تابستان خیلی گرم، منطقه نیمهخشک با زمستان سرد و تابستان گرم، منطقه نیمهخشک با زمستان خنک و تابستان گرم، منطقه نیمهخشک با زمستان سرد و تابستان معتدل - بیش از 90 درصد کشور را شامل میشود.
این مطالعه نشان داد که استفاده از روش یونسکو براي تهیه نقشههاي آب و هوایی کاربرد داشته باشد و اطلاعات آن براي بهرهبرداران و تصمیمگیران مورد استفاده قرار گیرد. نتایج پژوهش با عنوان شناسایی و تحلیل تغییرات شاخص هاي اقلیم کشاورزي در ایران توسط مسعودیان و همکاران بیانگر روند افزایشی این شاخص ها بر روي مناطق پست و کم ارتفاع ایران است. درحالیکه بر روي بلندیها و ارتفاعات بصورت پراکنده روند شاخص ها منفی است. شروع دوره ي رشد - - SGS زودتر آغاز می شود و پایان دوره ي رشد - - EGS همراه با تاخیر است. همین امر منجر به افزایش طول دوره ي رشد - - GSL در ایران شده است.
شروع زودرس دوره ي رشد سهم بیشتري در افزایش طول دوره ي رشد دارد. از عنصر بارش، نقشه هاي هم ارزش اقلیمی بارش سالانه، بارش دوره جوانه زنی، دوره گل دهی و دوره پرشدن دانه تهیه کردند. همچنین نقشه هاي دماي مناسب جوانه زنی، تنش هاي حرارتی در طول دوره گلدهی و پر شدن دانه تهیه شد. در نهایت با تلفیق نقشه ها در محیط GIS نقشه پهنه بندي کشت گندم دیم استخراج گردید که در آن چهار پهنه خیلی ضعیف، ضعیف، متوسط و مناسب دیده می شودبر. اساس این نقشه مناطق مناسب عمدتاً در شمال و تا حدودي در مرکز استان قرار دارند نواحی شرقی و بخشهایی از مرکز استان جزو مناطق متوسط محسوب شده وقسمتهاي جنوبی و غربی استان فاقد استعداد لازم جهت کشت این محصول بصورت دیم می باشند.
-2داده ها و روش کار
سامانه توسعه هواشناسی کشاورزي - تهک - :
براي پیشگري از افت کمی و کیفی محصولات کشاورزي، کاهش خسارات ناشی از بلایاي طبیعی جوي، بر طرف کردن ضعف سیستمهاي اطلاع رسانی، پیشگیري از اتلاف زمان، انرژي و منابع مالی به دلیل سهل انگاري یا نداشتن کارآیی کارکنان موثر در تولید اهمیت پرداختن به ایجاد سامانه اي براي ترویج اطلاعات هواشناسی کشاورزي آشکار میشود.
این سامانه که قرار است ارتباط دو سویه با کاربرنهایی را برقرار کند داراي بخش هاي زیر است:دادههاي هواشناسی و کاربرد آنها در توسعه کشاورزي به خصوص در تولید محصولات راهبردي، از اهمیت ویژه اي برخوردار می باشند. در واقع استفاده بهینه از امکانات موجود و توجه به زمینههاي کاربردي دادههاي هواشناسی کشاورزي به صورت جامع میبایست مورد توجه قرارگیرد. اما در این بین موانعی مانند منابع انسانی ناکافی، پایین بودن سطح مهارت نیروهاي کارشناسی، قدیمی یا ناکافی بودن فناوري، ضعیف بودن امکانات پردازشی، محدود بودن شبکه پایش در سطح ملی و ناپیوستگی دادههاي دیدبانی وجود دارند که باعث بروز محدودیت در ظرفیت خدمت رسانی ادارات هواشناسی کشاورزي می شوند. به فهرست مشکلات مذکور میتوان مواردي همچون عدم انتقال به هنگام دادهها از مزارع محلی به مراکز پردازش داده و انتقال نتایج از مراکز مذکور به سطح مزارع به سبب نبود سامانه هاي برخط و به هنگام تبادل داده و اطلاعات را نیز اضافه نمود.
زمان کاشت گندم دراستان لرستان:
زمان کاشت گندم بستگی به شرایط اقلیمی هر منطقه از استان لرستان دارد . با توجه به چهار فصل بودن استان هر منطقه زمان خاص خود را دارد و لی در کل از 15 مهر تا 15 آبان براي بیشتر مناطق زمان مناسبی می باشد
زمان برداشت محصول گندم دراستان لرستان:
زمان برداشت گندم تحت تأثیر عواملی از جمله بارندگی، رطوبت نسبی، دماي هوا و همچنین رسیدن دانه قرار میگیرد. برداشت گندم در ایران از اوایل بهار - در مناطق گرمسیري - آغاز شده و تا اواخر تابستان - در مناطق سردسیري - ادامه دارد. امروزه در سراسر جهان از وسایل مکانیکی خاصی براي برداشت گندم استفاده مینمایند، ولی هنوز هم گندم به طریق سنتی که کند و پر هزینهاست، برداشت میشود. در روش سنتی، بوتههاي گندم را از فاصله چند سانتی سطح خاك، درو نموده و به صورت دستههاي کوچک درمیآورند. سپس این دستهها را به خرمنگاه منتقل نموده و طی مراحل خاصی میکوبند. زمان صحیح برداشت گندم،وقتی است که رطوبت دانه بین 14تا16درصد باشد.
نیاز هاي زیستی گیاه گندم:
الف - نیاز آبی:
گندم در طیف وسیعی از شرایط آب و هوائی کشت میگردد - اقلیم گرم و خشک ، اقلیم معتدل و اقلیم سرد - بنابراین در هر اقلیم ارقام سازگار با شرایط آب و هوائی موردنیاز میباشد . گندم از نظر تأمین آب موردنیاز به طریق بارندگی و با آب آبیاري به دو دسته گندم آبی و دیم تقسیم میشود که براي هر دسته ارقام متفاوتی کشت میگردد.
