بخشی از مقاله
چکیده
-1-1 عروسک پشت پرده
عروسک پشت پرده - P. alkekengi - گیاهی از خانواده بادنجانیان و جنس فیسالیس است که میوهی رسیده آن جنبه خوراکی، دارویی و صنعتی دارد. این گیاه چندساله به ارتفاع 40 تا 80 سانتیمتر میباشد. این گیاه به "فانوس چینی" شهرت دارد و به طور عمومی در چین، ژاپن، کره و برخی کشورهای اروپایی کشت میگردد.
این گیاه از دوران باستان شناخته شده بود، به طوریکه عکسی از آن و سیاه دانه - Solanum nigrum - در قدیمیترین کپی موجود از کتاب Materia Medica نوشته دیاسکوریدوس و همچنین از منابع دوره رنسانس و قرون وسطی یافت شده است . - Daunay et al. 2007 - عروسک پشت پرده گیاهی کم توقع و مناسب برای اقلیمهای نیمه گرمسیری است.
تکثیر این گیاه عمدتاً از طریق دانه میباشد اما از قلمههای یکساله چوبی نرم و همچنین از طریق خوابانیدن هوایی و تقسیم بوته نیز میتوان آنرا تکثیر کرد. این گیاه مهم دارویی در طب سنتی ایران و در اکثر نقاط جهان کاربرد داشته و از آن به عنوان تببر، فعالیت آنتیتوموری، ضد التهابی، ضد درد، ضد باکتری و ضد ویروس استفاده شده است. عروسک پشت پرده در طب چینی کاربرد فراوانی دارد و از آبمیوه آن، برای درمان آبسه، سرفه و رفع تب و گلودرد استفاده میشود.
همچنین کاسه گل پخته شده آن برای درمان دیابت، جوشانده مناسبی است و از ریشه این گیاه نیز برای درمان مشکلات ادراری و التهابات پوستی و دفع اسیداوریک، نقرس، درمان آرتروز، بواسیر، هپاتیت، برونشیت و تقویت کبد استفاده میشود. مطالعات فیتوشیمی عروسک پشت پرده به سال 1965 برمیگردد.
تاکنون حدود 124 جزء شامل استروئیدها، فلانوئیدها، فنیل پروپانوئیدها و آلکالوئیدها از قسمتهای مختلف گیاه برداشت شده است که استروئیدها و فلانوئیدها از اهمیت بیشتری برخوردارند. حدود 58 استروئید از اندامهای مختلف عروسک پشت پرده گزارش شده است که فیزالین دارای بیشترین مقدار میباشد. همچنین 19 فلاونوئید در فرمهای فلاون و فلاونول از کاسبرگ عروسک پشت پرده استخراج شده است. نتایج این مطالعه نشان میدهد که عروسک پشت پرده به دلیل خواص فیتوشیمیایی قوی میتواند به عنوان گیاه دارویی مهم در صنعت فارماکولوژی و دارویی استفاده شود.
مقدمه
عروسک پشت پرده - P. alkekengi L. - از جمله گیاهان دارویی است که در طب سنتی ایران و در اکثر نقاط جهان کاربرد داشته است. این گیاه به "فانوس چینی" شهرت دارد و به طور عمومی در چین، ژاپن، کره و برخی کشورهای اروپایی کشت میگردد. این گیاه از دوران باستان شناخته شده بود به طوریکه عکسی از آن واز سیاه دانه - Solanumnigrum - در قدیمیترین کپی موجود از کتاب MateriaMedica نوشته دیاسکوریدس و همچنین از منابع دوره رنسانس و قرون وسطی یافت شده است
فسیل بذور این گونه مربوط به دورههای زمین- شناسی میوسن و پلیوسن در اروپا و دوره پلیستوسن در کشور آلمان کشف شده است [2]معمولاً. در پاییز پارانشیم کاسه گل تحت تأثیر باکتریهای سلولزخوار تجزیه میشود، در نتیجه فقط شبکه رگبرگهای کاسه گل به شکل تور سفید رنگ ظریف و نازکی باقی میماند که میوهی گرد درون آن نمایان میشود، به همین علت است که این گیاه را عروسک پشت پرده مینامند
امروزه اهمیت گیاهان دارویی و شناساندن نقش حیاتی آنها در پیشبرد اهداف ملی، منطقهای و جهانی برای تحقق سلامت، خودکفایی دارویی، ایجاد اشتغال و توسعه اقتصادی بر کسی پوشیده نیست. گیاهان دارویی به عنوان ذخایر و گنجینه های ژنتیکی ارزشمند میتواند بزرگترین ثروت ملی برای هر کشوری باشد و به عنوان یکی از تولیدات مهم در بخش کشاورزی محسوب شود. گیاهان دارویی از ارزش خاصی در علوم زیستی، پزشکی و دام پزشکی به لحاظ پیشگیری و درمان بیماری برخوردار است بنابراین هدف از تحقیق حاضر بررسی خصوصیات رویشی و درمانی گیاه دارویی عروسک پشت پرده میباشد.
خصوصیات رویشی عروسک پشت پرده
گیاه عروسک پشت پرده - P.alkekengi - گیاهی علفی چند ساله است. ریشهی گیاه عروسک پشت پرده، افشان و سطحی میباشد. ساقهی آن راست، توخالی و با مقطع بیضی و تخممرغی شکل است که برگهای قلبی تا بیضوی شکل، کرکدار و با حاشههای صاف و موجداربه صورت متناوب روی آن قرار میگیرند. طول دمبرگ بین 1-3 سانتیمتر و پهنک برگ به ابعاد 5 - 11 در 2 - 5 سانتیمتر است.
گلآذین منفرد و هرمافرودیت عروسک پشت پرده، دارای گلهای متقارن با تخمدان تحتانی میباشد که در زاویه بین برگها و شاخه اصلی نمو مییابند. گلها از 5 کاسبرگ پیوسته و 5 گلبرگ به رنگ زرد کمرنگ با لکههای سیاه و کرکدار، 5 پرچم که به پایه جام گل متصل هستند و یک مادگی تشکیل گردیده است. کاسبرگها در ابتدا سبز و زنگوله مانند هستند که به طول 2/5 تا 5 سانتیمتر توسعه یافته و میوه سته را پنهان میکند. تخمدان گلهای عروسک پشت پرده، دوبرچهای پیوسته بوده و تخمکهای زیادی در هر برچه به رنگ سبز روشن و بدون کرک در آن دیده میشود
ارقام عروسک پشت پرده، خود ناسازگار بوده و برای تشکیل میوه نیازمند ارقام گردهزا و خودبارور میباشد. همچنین استفاده از زنبورهای گرده افشان در گلخانه توصیه میشود. لازم به ذکر است که عروسک پشت پرده تقریبا در سرتاسر سال گلدهی و باردهی دارد.میوه این گیاه از نوع سته - Berry - بوده که تقریبا 5 سانتیمتر طول و 3/1 سانتیمتر قطر دارد و در پوششی از کاسبرگ محصور شده است.
این میوه دارای رنگهای زرد طالیی، نارنجی روشن و قرمز است و مقدار زیادی دانه به رنگ قهوهای مایل به زرد دارد. از شاخصهای رسیدگی میوهی عروسک پشت پرده میتوان به تغییر رنگ زمینه از سبز به نارنجی یا زرد طالیی اشاره کرد. چنانچه با فشارسنج، رسیدگی میوه کنترل گردد، بایستی تحمل نیروی معادل 4/5 نیوتن را داشته باشد. تجمع مواد جامد محلول و تغییر نوع مواد پکتینی از دیگر شاخصهای رسیدگی میوه میباشد. به طوری که قند کل میوه در زمان برداشت بالای 6 درصد و مواد جامد محلول 8 تا 16 درصداست و pH آن بین 3/4 تا 4/7 است
.عروسک پشت پرده در اغلب نواحی اروپا مانند فرانسه، آلمان، ایتالیا، برخی نقاط آسیا مانند ژاپن، آمریکای شمالی [ 8] و در ایران اطراف تهران، نواحی مرکزی، اصفهان، کرمانشاه، لرستان، مازندران، گرگان، آذربایجان شرقی و غربی و سیستان-وبلوچستان میروید
نیازهای اکولوژیک
عروسک پشت پرده گیاهی کم توقع و مناسب برای اقلیمهای نیمه گرمسیری است. اگرچه ارقامی از این گیاه در کوهستانها و مناطق سردسیری رشد میکنند اما برای تولید تجاری و اقتصادی، کشت و پرورش آن در فضاهای بسته اعم از زیر پوشش پلاستیک یا سایهبان صورت میگیرد. ارتفاع از سطح دریا تاثیر زیادی بر گیاه و میوه عروسک پشت پرده دارد. به طوریکه افزایش تشعشع ماوراء بنفش و کاهش دمای هوا در ارتفاعات بالا موجب تشکیل گیاهان کوچکتر با برگهای کوچک و ضخیم میگردد. علاوه بر این مراحل نمویی گیاه نیز به تاخیر میافتد.
عروسک پشت پرده اگرچه جزء گیاهان بیتفاوت به طول روز بوده اما حداقل به 8 - 9 ساعت آفتاب در روز یا 1500 تا 2000 ساعت آفتاب در سال نیاز دارد. چنانچه این گیاه در شرایط نور زیاد قرار گیرد بایستی از سایه بانهای 30 درصد برای کنترل نور استفاده نمود
شکل :1 نمای کلی از اندامهای مختلف گیاه عروسک پشت پرده . - Pysalisalkekengi L. -
صفر فیزیولوژیک این گیاه، 6/3 درجه سانتیگراد است اما دمای مناسب جوانهزنی دانهی عروسک پشت پرده، 21 درجه سانتیگراد - ظرف 10 ساعت - و یا 32 درجه سانتیگراد - ظرف 14 ساعت - میباشد. البته اگر دمای خاک برای جوانهزنی، 23 درجه سانتیگراد باشد، مناسبترین دما تلقی میگردد. عروسک پشت پرده بهترین رشد و نمو را در مناطقی با میانگین دمای سالیانه بین 13 تا 18 درجه سانتیگراد دارد و دمای اپتیمم بین 18 تا 20 درجه سانتیگراد است. دمای بالاتر از 30 درجه سانتیگراد در مرحله گلدهی و میوهدهی خسارت وارد میکند و دمای کمتر از 10 درجه سانتیگراد میتواند مانع رشد گیاه شود. چنین روندی نیز برای اکثر گیاهان دارویی گزارش شده است.
مناسبترین خاک برای این گیاه، خاک متوسط لومی رسی بازهکش خوب و ترجیحاً غنی از مواد آلی - بالای 4 درصد - و pH بین 5/5 تا 6/8 است. این گیاه به ایستابی حساس بوده اما همچون سایر گیاهان این خانواده نسبت به EC بالاتر از 4 متحمل است. تغذیه گیاهی جهت افزایش تولید بسیار ضروری است اما نسبت به خاکهای فقیر نیز متحمل میباشد. نیاز این گیاه به آبیاری، در طول فصل رشد بالااست اما در زمان رسیدن محصول، نیاز آبی آن کاهش مییابد.
خصوصیات رویشی - کاشت، داشت و برداشت -
تکثیر این گیاه عمدتا از طریق دانه میباشد اما از قلمههای یکسالهی چوبی نرم نیز تحت تاثیر هورمون ریشهزایی اکسین میتوان استفاده نمود که با موفقیت حدود 38 درصدی همراه بوده است. همچنین از طریق خوابانیدن هوایی و تقسیم بوته نیز میتوان آن را تکثیر کرد.
