بخشی از مقاله
چکیده
پروژههای زیرزمینی عموماً پروژههای پیچیده با عوامل تأثیرگذار زیاد ازجمله شرایط متغیر و نامطمئن زمین هستند؛ بنابراین اتمام پروژه در چارچوب تعیینشده - زمان، هزینه، کیفیت، ایمنی - نیازمند شناخت ریسکها، آنالیز و نهایتاً رتبهبندی جهت پاسخ به آنها است. شناخت هر چه بیشتر عوامل تأثیرگذار بر روند پروژه می-تواند راه را برای این منظور هموار کند.
ساخت تونلها در فضاهای شهری، بهناچار منجر به حرکت زمین در اطراف آنها میشود که ممکن است فشارهای محیطی قابلتوجهی به علت وقوع احتمالی حوادث یا خسارات مهم روی زیربناهای سطحی یا زیرسطحی، بهاندازه نویزها و ارتعاشات، بهویژه در طول پروسه ساخت و حفاری داشته باشد؛ مدیریت ریسک یکی از فازهای مدیریت پروژه بوده و رتبهبندی ریسکهای پروژه قسمت کلیدی فاز ارزیابی ریسک در فرآیند مدیریت ریسکهای پروژه است. رتبهبندی ریسکهای پروژه بهصورت های مختلف کمی و کیفی انجام میشوند.
روشهای مختلف تصمیمگیری چند معیاره، بهعنوان رویکردی کمی، بهمنظور امکان استفاده از آنها در مسئله رتبهبندی ریسکهای پروژه مورداستفاده قرار میگیرد. در این مقاله رتبهبندی ریسکهای تونل سازی خط 3 متروی قطار شهری مشهد با استفاده از روش شباهت به گزینه ایدهآل - - TOPSIS انجام شد که در نتیجه آن گروه ریسک های اقتصادی به عنوان مهم ترین ریسک و گروه ریسک های اجتماعی به عنوان ریسک کم اهمیت در این رتبه بندی قرار گرفتند.
-1مقدمه
شناسایی عوامل ریسک زا و اتخاذ مدیریت صحیح در پروژههای ساخت تونل و آگاهی از میزان و نوع تأثیرات و آنالیز آنها موجب کاهش زیانهای ناشی از تحمیل زمان و هزینههای اضافی و درنهایت کاهش زیان ملی درنتیجه این رویدادهای احتمالی است. شناسایی ریسکهای متوجه پروژههای ساخت تونل از یکسو و رتبهبندی درست آنها از سوی دیگر بهعنوان بخشی از فرآیند پیچیده مدیریت ریسک، گامی اساسی در جهت ارزیابی صحیح و پاسخدهی بهموقع و مناسب به این ریسکها است.
مدیریت ریسک یکی از فازهای مدیریت پروژه بوده و رتبهبندی ریسکهای پروژه قسمت کلیدی فاز ارزیابی ریسک در فرآیند مدیریت ریسکهای پروژه است. رتبهبندی ریسکهای پروژه بهصورت های مختلف کمی و کیفی انجام میشوند. روشهای مختلف تصمیمگیری چند معیاره، بهعنوان رویکردی کمی، بهمنظور امکان استفاده از آنها در مسئله رتبهبندی ریسکهای پروژه مورداستفاده قرار میگیرد.
پروژههای زیرزمینی عموماً پروژههای پیچیده با عوامل تأثیرگذار زیاد ازجمله شرایط متغیر و نامطمئن زمین هستند؛ بنابراین اتمام پروژه در چارچوب تعیینشده - زمان، هزینه، کیفیت، ایمنی - نیازمند شناخت ریسکها، آنالیز و نهایتاً رتبهبندی جهت پاسخ به آنها است. شناخت هر چه بیشتر عوامل تأثیرگذار بر روند پروژه میتواند راه را برای این منظور هموار کند - عطائی، . - 1393
مسئله مدیریت و آنالیز ریسک در تونل از سالها قبل موردتوجه سراسر جهان قرار گرفت. توجه بسیار زیادی برای به حداقل رساندن توزیع خسارات درگیر و عوامل ایجادکننده آنها در سازههای زیرزمینی وجود دارد. درنتیجه تعداد گزارشها در خصوص حوادث در تونلها و دیگر سازههای زیرزمینینسبتاً کاهشیافته است. برای آنالیز و مدیریت ریسک روشهای مختلفی وجود دارند.
ارزیابی ریسک از قسمتهای کلیدی مدیریت پروژه بوده و امکان رتبهبندی ریسکها را بر اساس میزان بحرانی بودن آنها و ارائه پاسخ مناسب فراهم میکند. یکی از روشهای سنتی در مدیریت ریسک استفاده از تصمیمگیریهای مهندسی گرفتهشده در طول توسعه پروژه است. از روش AHP فازی برای مدیریت و آنالیز ریسک استفادهشده است. این روش مدیریت ریسک برای تونل متروی چانگشا که توسط دو EPB حفاریشده، استفادهشده است. در این پروژه اصلیترین ریسکها در تونل چانگشا مشخص شد و سپس پیامدهای هرکدام از عوامل ریسک به پنج دسته تقسیم شدند.
پسازآن و با استفاده از روش مذکور ریسکها بر اساس میزان اهمیت آن دستهبندی شدند که در این میان گیرکردن کله حفار و انحراف از مسیر حفاری دارای بیشترین ریسک و ناپایداری دیواره تونل و ایجاد ترک و شکست در سگمنت دارای کمترین میزان ریسک بودند - . - Liang,2015 مدل جدیدی در زمینه مدیریت ریسک تونل ارائه شد که بر اساس چارچوب تعاملی از نظریه بازی و روشهای تصمیمگیری چند معیاره که در آن، در تصمیمگیری، هر بازیکن ریسکهای ممکن را مطرح میکند؛ که یک تعادل بین اعمال و استراتژی مناسب برای هر بازیکن را اجرا میکند.
در پروژهای تمام ریسکها در ساخت و بهرهبرداری تونل رسالت با استفاده از نظریه بازیها مشخص و راههای مقابله با آنها ارائه گردید . - Aliahmadi, 2011 - در سال 2011 از TOPSIS فازی برای رتبهبندی ریسک در پروژه انتقال آب دشت ذهاب بهعنوان یک ابزار مفید در حضور عدم قطعیتها استفاده کردند - . - Fouladgar,2011 در ادامه در این مقاله رتبهبندی ریسکهای تونل سازی خط 3 متروی قطار شهری مشهد با استفاده از روش شباهت به گزینه ایدهآل - - TOPSIS انجام خواهد شد.
-2معرفی پروژه مورد مطالعه
خط 3 قطار شهری مشهد مسیر شهرک ابوذر تا الهیه - مشهد - را با طول حدود 5٫28 کیلومتر - از جنوب شرق به شمال غرب و برعکس - پوشش میدهد. خط 3 قطار شهری مشهد که در ابتدا با 25 کیلومتر طول تا منطقه شهرک غرب - مشهد - ادامه داشت در طرح توسعه تا الهیه - مشهد - امتداد پیدا کرد بدین ترتیب این خط از پایانه اتوبوسرانی در انتهای خیابان امام رضا و تا فلکه آب ادامه داشته، با عبور از چهارراه خسروی و چهارراه شهدا به میدان شهدا میرسد. در این مسیر نیز بیشترین سرویس را به زائرین حرم امام رضا و قشرهای متوسط ارائه مینماید.
این خط سپس تا میدان فردوسی ادامه مییابد و در میدان جانباز و از طریق بلوار جانباز به بزرگراه امام علی و سپس با طی تمام مسیر امامیه به اراضی امامیه میرسد. آخرین ایستگاه در محل احداث پایانه جدید اتوبوسرانی برون شهری غرب مشهد خواهد بود. 19 کیلومتر از طول خط 3 شرق به غرب و برعکس بوده و دارای 22 ایستگاه است. حداکثر سرعت قطارها 80 کیلومتر در ساعت و متوسط سرعت آنها 36 کیلومتر در ساعت خواهد بود. همچنین ظرفیت جابجایی مسافر تا 000٬20 نفر در ساعت در هر جهت در نظر گرفته شده و مساحت اراضی قطار شهری روی هم رفته 46 هکتار است.
