بخشی از مقاله
چکیده
شهرستان آران و بیدگل در شمالیترین نقطه استان اصفهان قرار دارد و یکی از شهرهای صنعتی ایران، با صنایع گسترده محسوب میشود. با افزایش رشد جمعیت در این شهرستان، تولید مواد زاید جامد شهری نیز بیشتر شده که این پسماندها در منطقه جنوبی این شهرستان دفن میشوند. مکانیابی محل دفن مناسب در شهرستان آران و بیدگل و رتبهبندی گزینههای مناسب از اهداف این مطالعه میباشد.
بدین منظور ابتدا از روش بولین جهت یافتن محلهای مناسب دفن با توجه به معیارهای اجتماعی- اقتصادی و اکولوژیکی استفاده گردید. این اطلاعات در محیط سیستم اطلاعات جغرافیایی پردازش و نقشه نهایی شامل سه منطقه در قسمتهای غرب و جنوب شهرستان بود. در نهایت با استفاده از روش رتبهبندی ویکور فازی، گزینههای مناسب رتبهبندی شده و گزینه مناسب در جنوب شهرستان آران و بیدگل به عنوان بهترین منطقه مناسب دفن بهداشتی پسماندهای جامد معرفی گردید.
-1 مقدمه
با گسترش شهرها و افزایش فعالیتهای شهری و همچنین مقدار مصرف، تولید مواد زاید جامد در جوامع شهری افزایش مییابد. کاهش، بازیافت، تبدیل زایدات به مواد قابل استفاده و دفن بهداشتی از جمله مراحل مدیریت
پسماند میباشد
دفن بهداشتی همانند هر پروژه مهندسی نیازمند اطلاعات دقیق و برنامهریزیهای مشخص است. به طوریکه در انتخاب مکان مناسب جهت دفن بهداشتی زبالهها، به دلیل وجود عوامل مختلف و ارتباطات گسترده بین آنها، کارشناسان را به سمت سیستمی سوق میدهد که معیارهای متفاوت، تأثیر هریک و روابط آنها را با دقت و سرعت کافی مورد تحلیل و آنالیز قرار دهند. از جمله این سیستمها میتوان به سیستم اطلاعات جغرافیاییٌ اشاره کرد که در مدلهای تصمیمگیری استفاده میشود
روشهای تعیین بهترین جواب در یک مسأله تصمیمگیری چند معیاره شامل محاسبه مطلوبیت گزینهها و رتبهبندی مطلوبیتها است. گزینه نهایی با بیشترین مطلوبیت، به عنوان جواب بهینه در نظر گرفته میشود. در رابطه با کاربرد این روش تاکنون تحقیقاتی ارائه شده است. برای مثال چن برای الویتبندی 4 گزینه پیشنهادی، روش ویکورفازی را مناسب تشخیص دادند
از سال 1372 تا کنون محل دفن زبالههای دو شهرستان کاشان و آران و بیدگل، چاله زباله ابوزیدآباد میباشد که کماکان در حالت بحرانی بهسر برده و موجب بروز انواع آلودگیهای زیستمحیطی و بهداشتی شده است 4 - و . - 8 هدف از این مطالعه انتخاب مکانی مناسب جهت دفن مواد زاید جامد شهرستان مورد نظر و انتخاب گزینه مناسب محل دفن مواد زاید جامد شهری شهرستان آران و بیدگل است.
-2 مواد و روشها
-1-2 معرفی منطقه مورد مطالعه
شهرستان آران و بیدگل در 51 درجه و 29 دقیقه طول جغرافیایی و 34 درجه و 14 دقیقه عرض جغرافیایی قرار دارد. این شهرستان در حاشیه جنوب غربی کویر مرکزی واقع شده و از شمال به دریاچه نمک آران و بیدگل و استانهای سمنان و قم، از غرب به شهرستان کاشان، از جنوب به شهرستان نطنز و از شرق به شهرستان اردستان محدود است. مساحت کل شهرستان آران و بیدگل 2573 کیلومتر مربع است. در حال حاضر محل دفن بهداشتی شهرستان دارای وسعت 130 هکتار در جاده ابوزیدآباد قرار داشته و روزانه 220 تن زباله را در خود جای میدهد.
-2-2 روش مورد استفاده
در این مطالعه به منظور مکانیابی محل دفن زباله، معیارهای مؤثر در دو دسته معیارهای اکولوژیکی مانند عمق تا سطح آب زیرزمینی، منابع آب سطحی، شیب، گسل و نفوذپذیری آب و اقتصادی- اجتماعی از جمله کاربریاراضی، جادههای دسترسی، مناطق مسکونی، فاصله از معادن، مراکز صنعتی و مسکونی طبقهبندی شدهاند. این پارامترها با در نظر گرفتن قوانین و دستورالعملهای سازمان محیطزیست و بهداشت محیط انتخاب شدند. سپس جهت حصول نتایج صحیح و منطقی و استاندارد سازی لایههای اطلاعاتی از مدل بولین در سیستم اطلاعات جغرافیایی استفاده شد. در منطق بولین در هر لایه اطلاعاتی وزندهی به واحدها بر اساس منطق صفر - نامناسب - و یا یک - مناسب - صورت میگیرد. در نهایت پس از انتخاب محل های مناسب دفن بهداشتی، رتبهبندی گزینهها با استفاده از مدل ویکورفازی انجام شد.
-3-2 روش ویکور فازی
این روش با ارائه راهحلهای مصالحه آمیز، قادر به ایجاد ثبات عملکرد تصمیمگیری با جایگزینی راهحل سازشی با وزن اولیه میباشد. نظریه راهحل سازشی یک راهحل عملی براساس نزدیکی به راهحل ایدهآل است. به بیان دیگر روش ویکور میتواند مدلسازی را در شرایط عدم اطمینان ناشی از کمبود اطلاعات و یا در بعضی موارد نبود اطلاعات دقیق انجام دهد. روش فازی نیز به عنوان یکی از روشهای توانا و مفید در زمینه مدلسازی محیطهای پیچیده و پر ابهام به کار رفته و تواناییهای خود را در این زمینه به اثبات رسانیده است. در نتیجه ترکیب روش ویکور
و فازی تحت عنوان فازی ویکور شناخته شده است
مراحل انجام روش ویکورفازی جهت اولویتبندی گزینهها در این مطالعه به شرح زیر میباشد:
مرحله اول: با استفاده از 11 معیار و 3 گزینه موجود، درایههای ماتریس مورد نظر با استفاده از نقشههای استاندارد فازی و متغیرهای زبانی حاصل میشود
مرحله دوم: مقدار ایدهآل مثبت F* و ایدهآلمنفی F- مطابق با رابطه 1-2 محاسبه میگردد.
مرحله سوم: فازیزدایی از اعداد فازی با استفاده از رابطه 2-2 انجام میشود.
مرحله چهارم: در این مرحله، میزان سودمندی - - S و تأسف - R - بیان میشوند که به ترتیب نشاندهنده فاصله نسبی گزینه i ام از نقطه ایدهآل منفی و بیشترین ناراحتی گزینه i ام از دوری نقطه ایدهآل مثبت است. با توجه به معادلات 3-2 و 4-2 مقادیر نقاط ایدهآل مثبت و منفی هرمعیار در هر گزینه مشخص میگردد.
مرحله پنجم: برای هر گزینه شاخص ویکور - Q - با استفاده از رابطه 5-2 حاصل میشود. به عبارت دیگر الویت با
مرحله ششم: در مرحله آخر رتبهبندی گزینهها بر اساس مقادیر S ،R و Q انجام خواهد گرفت.
-3 نتایج
رویهمگذاری لایههای اطلاعاتی مربوط به معیارهای مؤثر در مکانیابی محل دفن زباله در شهرستان آران و بیدگل نشان داد که سه ناحیه در غرب و جنوب شهرستان مناسب دفن بهداشتی هستند. شکل 1-3 نقاط مناسب جهت دفن بهداشتی پسماندهای جامد شهری در شهرستان آران و بیدگل را نشان میدهد.
شکل :1-3 نقاط مناسب جهت دفن بهداشتی پسماندهای شهری
رتبهبندی نواحی مناسب توسط روش ویکورفازی صورت گرفت. جدول 1-3 ماتریس تصمیمگیری بر اساس 11
معیار و 3 گزینه را بر اساس متغیرهای زبانی در روش فازی نشان میدهد. سپس بر طبق رابطه 1-2 مقدار ایدهآل مثبت F* و ایدهآل منفی F- محاسبه شد. پس از فازیزدایی اعداد فازی بر طبق رابطه 2-2، با توجه به معادلات -2 3 و 4-2 میزان سودمندی - S - و تأسف - R - در هر گزینه مشخص گردید. جدولهای3-2 و 3-3 شاخص مطلوبیت S، عدممطلوبیت R و شاخص ویکور Q مطابق با رابطه 5-2 را نشان میدهند.
