بخشی از مقاله
چکیده
با توجه به اهمیت خصوصیات فیزیوگرافی حوضهها، حجم زیاد اطلاعات و زمانبر بودن تجزیه و تحلیل این اطلاعات، استفاده از روشهایی به منظور انجام سریع و دقیق این مطالعات مورد نیاز میباشد .قابلیتهاي سیستم اطلاعات جغرافیایی، سبب شده تا متخصصان هیدرولوژي در سالهاي اخیر به استفاده از نرمافزارهاي سیستم اطلاعات جغرافیایی و سنجش از دور روي آورند.
در این تحقیق به عنوان نمونه، مطالعات فیزیوگرافی حوضه آبریز بند بتن غلتکی kh10 جایزان، که با هدف کنترل سیلابهاي فصلی ورودي به شهر جایزان و روستاهاي اطراف طراحی گردیده، در محیط GIS انجام شده است. با استفاده از نقشههاي توپوگرافی، مدل رقومی ارتفاعی تهیه و به کمک آن پارامترهاي فیزیوگرافی حوضه به طور دقیق محاسبه گردیده است .انجام کلیه محاسبات در محیط GIS بسیار دقیق تر و سریع تر انجام گردیده و علاوه بر آن ارزیابی، کنترل نتایج، نگهداري، بایگانی و انتقال آنها ساده تر است .
-1مقدمه
سیستم اطلاعات جغرافیایی - GIS - بستري براي ذخیره ، نگهداري ، مدیریت و تجزیه و تحلیل اطلاعات جغرافیایی میباشد و در واقع مجموعهاي از نرم افزارها و سخت افزارهایی است که قابلیت اداره کردن، بهروز کردن آنالیزها، بازیافت، ذخیره و نمایش دادههاي جغرافیائی را دارا میباشند. GIS بعنوان یک ابزار با ارزش براي تحلیلهاي مهندسی در زمینههاي مختلف از جمله هیدرولوژي و هیدرولیک بشمار میرود .
بسیاري از مطالعات در زمینه مدیریت جامع حوضههاي آبریز، نیازمند پارامترهاي مختلف فیزیوگرافی و هیدرولوژیکی در مقیاس وسیع میباشند .این پارامترها اغلب در ارتباط با پروسههاي سطح زمین هستند و اکثر آنها نقش بسیار مهمی را در مدلهاي هیدرولوژي ایفا میکنند .بنابراین هم در مقیاس کوچک و هم در مقیاس بالا، اندازهگیري آنها جهت کاربرد در مدلهاي مختلف لازم و ضروري استاخیراً. استخراج پارامترهاي توپوگرافی جهت کاربرد در مدلهاي هیدرولوژیک از مدل ارتفاعی رقومی - - Digital Elevation Model در GIS، بعنوان یک روش بادوام نسبت به روشهاي مساحی قدیمی و ارزیابی دستی نقشههاي توپوگرافیک شناخته میشود.
-2 محدوده مورد مطالعه:
محدوده طرح در نزدیکی شهر جایزان از توابع شهرستان امیدیه در حد فاصل شهرستانهاي رامهرمز – بهبهان - فاصله حدود 40 کیلومتري شمال باختري شهر بهبهان و نیز در 45 کیلومتري جنوب و جنوبشرق رامهرمز - و از لحاظ جغرافیایی محدوده مطالعاتی در مختصات UTM تقریبی 3884419.4 ME تا 400361.4 و 3408319.9 MN تا 3412944.2 و یا مختصات ً30.6َ47ْ49تا ً28.8َ57ْ49طول شرقی و ً8.4َ48ْ30تا ً43.8َ50ْ30 عرض شمالی واقع شده است. مساحت حوضه آبریز این بند حدود 89 کیلومتر مربع میباشد.
شکل : - 1 - موقعیت منطقه طرح
-3 معرفی مختصر نرم افزار : ARCGIS
ARCGIS نرم افزاري است بسیار آسان براي کاربردهاي GIS ، که به کاربران این امکان را میدهد که به سادگی اطلاعات مکانی و دادههاي توصیفی را براي ایجاد نقشهها ، جداول و نمودارها به کارگیرند . این نرم افزار ابزارهاي لازم براي جستجو ، تحلیل دادهها و نمایش نتایج را با کیفیت مناسب در اختیار کاربران قرار میدهد . قابلیتهاي عمده این نرم افزار عبارتند از :
- ایجاد یک پایگاه داده هاي اطلاعاتی محیط کاري وگرافیکی آسان
- داشتن مجموعه اي کامل از ابزارها
- داشتن نمونه هایی از داده هاي آماري قابل استفاده قابلیت نمایش نمودارهاي اطلاعاتی
-4 روش انجام کار
-1-4 مساحت و محیط حوضه
براساس محاسبات صورت گرفته در نرم افزار ARCGIS مساحت و محیط حوضه و زیر حوضههاي آن در جدول شماره - 1 - نشان داده شده است
جدول - : - 1 مساحت و محیط حوضه و زیر حوضه هاي آن
تقسیم بندي واحدهاي زیر حوضهاي و نقشه DEM حوضه در شکلهاي - 2 - و - 3 - نشان داده شده است.
شکل - : - 2 نقشه واحدهاي زیر حوضه اي حوضه شکل - : - 3 مدل رقومی ارتفاعی حوضه - DEM -
-5 تعیین پارامترهاي شکل حوضه مانند ضرایب شکل و مستطیل معادل
تصویر محدوده یک حوضه بر روي یک صفحه افقی شکل حوضه نامیده میشود. حوضهها از نظر شکل بسیار متنوعند. حوضههاي بزرگ معمولا قیفی شکل و یا به شکل گلابی بوده ولی حوضههاي کوچک شکلهاي متفاوتی دارند که به ساختمان زمین شناسی آنها بستگی دارد. شکل حوضه بر رواناب سطحی، زمان تمرکز و هیدروگراف سیل خروجی از حوضه اثر دارد.
