بخشی از مقاله
چکیده
بیابانزایی پدیدهاي جهانی است که میتواند در هر مکانی رخ دهد و خسارتهاي قابل توجهی را باعث گردد. از این رو، تحقیقات در زمینه تعدیل و جلوگیري از گسترش این پدیده بسیار ضروري میباشد. امنیت غذایی یعنی اطمینان از اینکه همه مردم در همه اوقات به غذاي اصلی مورد نیاز خویش به منظور تداوم یک زندگی سالم و فعال دسترسی مادي و اقتصادي داشته باشند و در خطر از دست دادن دسترسی خود نیز نباشند. تحولات اقلیمی و جمعیتی ایران در کنار شرایط حاکم بر دنیا باعث شده است که برقراري امنیت غذایی در برنامههاي توسعه و سند چشمانداز کشور مورد توجه قرار گیرد.
در این مقاله سعی شده است به برقراري کشاورزي پایدار و تأمین امنیت غذایی در مناطق مستعد بیابانزایی پرداخته شود و در پایان اهمیت رسیدن به کشاورزي پایدار در مناطق خشک بررسی میشود. براي دستیابی به عملکرد بهینه کشاورزي در مناطقی که تحت تهدید عوامل گسترشدهنده اراضی بیابانی هستند، میتوان از روشهایی چون آبیاري توسط لولههاي سفالی، رعایت الگوي مناسب کشت - تککشتی و چندکشتی - ، تثبیت معادن سطحی پس از برداشت آنها، انتخاب گونههاي بومی، شورپسند و مقاوم به کمآبی، جلوگیري از چراي مفرط احشام بهره جست.
.1 مقدمه
بیابانزایی بر خلاف تصور عامه مردم گسترش بیابانهاي طبیعی نیست، بلکه کاهش باروري در هر اکوسیستم را بیابانزایی گویند. این پدیده نامحسوس اما خطرناك است و در صورت استمرار منجر به تخریب سرزمین بهویژه در مناطق خشک و نیمهخشک میشود و از این رو زیانهاي اقتصادي و اجتماعی آن نسبت به پیشروي بیابان که عمدتاً در حاشیه مناطق بیابانی اتفاق میافتد بسیار بیشتر است
تاکنون مبارزه با بیابانزایی و تخریب سرزمین در کشورهاي در حال توسعه به عنوان اولویت محلی، ملی، منطقهاي و جهانی خصوصاً در سطح ملی در نظر گرفته نشده است
امنیت غذایی به عنوان دسترسی مستمر تمام مردم یک جامعه در تمام اوقات به غذایی کافی به منظور یک زندگی سالم و فعال تعریف شده است. بدیهی است تأمین نیازهاي غذایی جامعه به منظور ارتقاي سلامت و بهداشت جامعه، حق طبیعی افراد جامعه است. بر اساس سی و چهارمین گزارش کمیتهي امنیت غذایی در جهان [17]، تعداد گرسنگان جهان در حال افزایش است. از سوي دیگر میزان و تنوع تولید در بخش کشاورزي از شاخصهاي کلیدي تحقق امنیت غذایی است و سطح تولید در این بخش ارتباط مستقیمی با میزان و چگونگی استفاده از نهادهها دارد. تنوع تولیدات زراعی می-تواند از یک سو، سبب افزایش درآمد زارعان گردد و از سوي دیگر، عرضهي غذا را افزایش دهد
با افزایش پیوسته جمعیت دنیا، نیاز به مواد غذایی روز به روز با سرعت شگرفی در حال افزایش است. با وجود پیشرفتهاي قابل توجه در سه دهه اخیر، مصرف سالانه مواد غذایی در حدود 20 درصد افزایش یافته است و بر اساس برآوردهاي موجود تا 25 سال آینده باید مقدار تولید محصولات غذایی در کشورهاي در حال توسعه 70 درصد بیشتر از تولید فعلی آنها باشد، تا بتواند همگام با جمعیت رو به رشد حرکت کند و جوابگوي نیازهاي آنها باشد. در همین خصوص کشورهاي مختلف با ارائه راهکارهاي متعدد سعی در بالا بردن امنیت غذایی جامعه خود دارند.
با بیان اهمیت جایگاه امنیت غذایی در مقوله امنیت انسانی میتوان به اهمیت بخش کشاورزي پی برد، و از آنجا که کشاورزي مهمترین بخش در تأمین امنیت غذایی است، در خصوص دستیابی به غذاي کافی، خواسته یا ناخواسته تمامی توجهات به بخش کشاورزي معطوف خواهد شد. در طول تاریخ، انقلاب کشاورزي، انقلاب صنعتی و انقلاب سبز تحولات عمیقی را در تمدن بشري ایجاد نمودهاند.
اما شواهد نشان میدهد انسان در این زمینهها هنوز با نگرش تقلیل گرایانه و منشی مخاصمانه به پیشروي خود در بهرهبرداري از طبیعت ادامه میدهد.[14] تفکر عام بر این است که اراضی مناطق خشک براي کشاورزي مناسب نیستند، این عقیده نادرستی است که نیاز به اصلاح دارد، بدین دلیل که این مناطق از نظر مواد معدنی بسیار غنی بوده به طوریکه در صورت برخورداري از حدود 500 میلیمتر بارندگی، میتوانند به زمینهاي حاصلخیزي بدل گردند، و به تولیدي 2 تا 3 برابر برسند
2. فرضیه: کشاورزي پایدار و امنیت غذایی میتوانند به عنوان راهکارهایی براي مقابله با بیابانزایی به کار روند.
3. تعاریف اندیشمندان مختلف از توسعه:
مایکل تودارو: توسعه را باید جریانی چند بعدي دانست که مستلزم تغییرات اساسی در ساخت اجتماعی، طرز تلقی عامه مردم و نهادهاي ملی و نیز تسریع رشد اقتصادي، کاهش نابرابري و ریشه کن کردن فقر مطلق است. توسعه در اصل باید نشان دهد که مجموعه نظام اجتماعی، هماهنگ با نیازهاي متنوع اساسی و خواستههاي افراد و گروههاي اجتماعی در داخل نظام، از حالت نامطلوب زندگی گذشته خارج شده و به سوي وضع یا حالتی از زندگی که از نظر مادي و معنوي بهتر است، سوق مییابد
دادلی سیرز: رئیس مؤسسه اطلاعات توسعهاي دانشگاه ساسیکس، توسعه را جریانی چند بعدي میداند که تجدید سازمان و سمت گیري متفاوت کل نظام اقتصادي – اجتماعی را به همراه دارد. به عقیده وي توسعه علاوه بر بهبود میزان تولید و درآمد، شامل دگرگونی اساسی در ساختهاي نهادي، اجتماعی، اداري و همچنین ایستارها و وجه نظرهاي مردم است.
میسرا: محقق و صاحب نظر هندي نیز تعریفی از توسعه داده که در آن بر ابعاد فرهنگی تاکید شده است. به نظر او توسعه از دستاوردهاي انسان محسوب میشود و در محتوا و نمود داراي مختصات فرهنگی است. هدف از توسعه ایجاد زندگی پرثمري است که توسط فرهنگ تعریف میشود. به این ترتیب میتوان گفت که توسعه دستیابی فزاینده انسان به ارزشهاي فرهنگی خود است
-3-1 توسعه پایدار
کمیسیون جهانی محیط زیست و توسعه براي اولین بار این اصطلاح را مطرح کرد، توسعه پایدار را توسعهاي تعریف کرده است که نیازهاي نسل فعلی را بدون ایجاد اشکال در توانایی نسلهاي آینده در برآوردن احتیاجات خود تأمین مینماید
در تعریف دیگري، توسعه پایدار به معناي بکارگیري توأم اهداف اقتصادي، اجتماعی و زیست محیطی براي بالا بردن رفاه بشر بدون اینکه به توانایی هاي نسل آینده در فراهم کردن احتیاجات آنها لطمهاي بخورد تعریف شده است
توسعه پایدار به معناي تلفیق اهداف اقتصادي، اجتماعی و زیست محیطی براي حداکثر سازي رفاه انسان فعلی بدون آسیب به توانایی نسلهاي آتی براي برآوردن نیازهایشان میباشد
